شهید (مقتول فی سبیل الله)
شهید (مقتول فی سبیل الله) از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: شهید در لغت - شهید در قرآن - شهید در حقوق اسلامی - شهید در فقه سیاسی - شهید در معارف و سیره امام کاظم - پرسش مرتبط نداردمعناشناسی
شهید یعنی حاضر و ناظر بر امری. هنگامی که این واژه به طور مطلق به کار می‌رود، حضور و آگاهی کامل بر ظاهر و باطن چیزی و بر اعتقاد و عمل در غیب و شهادت را می‌رساند[۱].[۲]
شهید در قرآن
﴿وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ وَحَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقًا﴾[۳].
یکی از اسمای الهی در قرآن کریم عنوان شهید است؛ چون هیچ عمل و نیتی از بندگان و جهان هستی نزد او غایب نیست[۴]؛ به کشته شدۀ راه خدا نیز "شهید" گفته می‌شود. کشته شدگان در راه خدا را از آن روی شهید گویند که فرشتگان رحمت بر پیکر او حاضر می‌شوند، خداوند و فرشتگانش بر رستگاری او گواهی می‌دهند و روز قیامت از او شهادت می‌طلبند[۵].
قرآن کریم برای شهید فضایل عظیمی برشمرده است[۶]:
- زنده بودن شهیدان: ﴿وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَكِنْ لَا تَشْعُرُونَ﴾[۷]. شاید مراد از ﴿أَحْيَاءٌ﴾ ادامه حضور معنوی و تأثیرگذاری آنان در جامعه دینی باشد. عده‌ای از مفسران "حیات شهدا" را ادامه زندگی در عالمی دیگر تفسیر کرده‌اند.
- روزی‌خوار پروردگارند: ﴿بَلْ أَحْيَاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ﴾[۸].
- مشمول مغفرت و رحمت الهی‌اند: ﴿وَلَئِنْ قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَحْمَةٌ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ﴾[۹].
- شهادت، کفّاره گناهان و ضمانت بهشت است: ﴿فَالَّذِينَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَأُوذُوا فِي سَبِيلِي وَقَاتَلُوا وَقُتِلُوا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَلَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ﴾[۱۰].
- اجر عظیم، پاداش شهیدان: ﴿وَمَنْ يُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَيُقْتَلْ أَوْ يَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا﴾[۱۱].
- رضایتمندی شهیدان از جایگاه خود در آخرت: ﴿لَيُدْخِلَنَّهُمْ مُدْخَلًا يَرْضَوْنَهُ﴾[۱۲].
- تباه نشدن عمل شهیدان: ﴿وَالَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَلَنْ يُضِلَّ أَعْمَالَهُمْ﴾[۱۳].[۱۴]
شهید و مجاهد در راه خدا در حدیث
- موسی بن جعفر(ع) از پدرش از پدرانش از رسول خدا(ص) نقل کرده که فرمود: «بالاتر از هرنیکی، نیکی است تا اینکه انسان در راه خدا شهید شود و بالاتر از هربدی و سرکشی، بدی و سرکشی است تا اینکه انسان پدر یا مادر خود را بکشد»[۱۵].
- نیز حضرتش از پیامبر(ص) نقل کرده است که فرمود: «اسب جنگجویان در راه خدا در این دنیا، همانا مرکب آنان در بهشت خواهد بود»[۱۶].
- و نیز از پیامبر(ص) نقل کرده است که فرمود: «حاملان (حافظان) قرآن، تاجداران اهل بهشت، مجاهدان در راه خدا سرداران اهل بهشت و پیامبران، مهتران و سروران اهل بهشت هستند»[۱۷].[۱۸]
منابع
پانویس
- ↑ برای توضیح بیشتر، ر.ک: برهان دوازدهم: آیه شهادت.
- ↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۵ ص۲۹.
- ↑ «و آنان که از خداوند و پیامبر فرمان برند با کسانی که خداوند به آنان نعمت داده است از پیامبران و راستکرداران و شهیدان و شایستگان خواهند بود و آنان همراهانی نیکویند» سوره نساء، آیه ۶۹.
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۳، ص۲۳۸.
- ↑ مسعود انصاری، «شهید»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۳۳۸-۱۳۳۹.
- ↑ مسعود انصاری، «شهید»، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۳۳۸-۱۳۳۹.
- ↑ «و کسانی را که در راه خداوند کشته می‌شوند مرده نخوانید که زنده‌اند امّا شما درنمی‌یابید» سوره بقره، آیه ۱۵۴.
- ↑ «و کسانی را که در راه خداوند کشته شده‌اند مرده مپندار که زنده‌اند، نزد پروردگارشان روزی می‌برند» سوره آل عمران، آیه ۱۶۹.
- ↑ «اگر در راه خداوند کشته شوید یا بمیرید (بدانید) که آمرزش و بخشایشی از خداوند، از هر آنچه فراهم آورند بهتر است» سوره آل عمران، آیه ۱۵۷.
- ↑ «بنابراین بی‌گمان از گناه آنان که مهاجرت کردند و از دیار خود رانده شدند و در راه من آزار دیدند و کارزار کردند یا کشته شدند چشم می‌پوشم و آنان را به بوستان‌هایی در خواهم آورد که از بن آنها جویباران روان است، به پاداشی از نزد خداوند؛ و پاداش نیک (تنها) نزد خداوند است» سوره آل عمران، آیه ۱۹۵.
- ↑ «آری، کسانی باید در راه خدا نبرد کنند که زندگی این جهان را به جهان واپسین می‌فروشند و هر که در راه خداوند نبرد کند چه کشته شود و چه پیروز گردد زودا که به او پاداشی سترگ ارزانی داریم» سوره نساء، آیه ۷۴.
- ↑ «به یقین آنان را به جایگاهی که آن را می‌پسندند در می‌آورد و بی‌گمان خداوند بردباری داناست» سوره حج، آیه ۵۹.
- ↑ «آنان که در راه خداوند کشته شدند هرگز (خداوند) کارهایشان را بیراه نمی‌سازد» سوره محمد، آیه ۴.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۳۷۶-۳۷۸.
- ↑ «إِنَّ فَوْقَ كُلِّ بِرٍّ بِرّاً حَتَّى يُقْتَلَ الرَّجُلُ شَهِيداً فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ فَوْقَ كُلِّ عُقُوقٍ عُقُوقاً حَتَّى يَقْتُلَ الرَّجُلُ أَحَدَ وَالِدَيْهِ»؛ بحار الانوار، ج۱۰۰، ص۱۵.
- ↑ «خُيُولُ الْغُزَاةِ فِي الدُّنْيَا هِيَ خُيُولُهُمْ فِي الْجَنَّةِ»؛ بحار الانوار، ج۱۰۰، ص۱۵.
- ↑ «حَمَلَةُ الْقُرْآنِ عُرَفَاءُ أَهْلِ الْجَنَّةِ، وَ الْمُجَاهِدُونَ فِي اللَّهِ تَعَالَى قُوَّادُ أَهْلِ الْجَنَّةِ، وَ الرُّسُلُ سَادَاتُ أَهْلِ الْجَنَّةِ»؛ بحار الانوار، ج۱۰۰، ص۱۵.
- ↑ سید منذر حکیم،سید منذر، پیشوایان هدایت ج۹، ص ۳۲۹.