الهام در لغت

مقدمه

الهام، از شیوه‌هایی است که بدان وسیله علومی به قلب پیامبر یا ولی خدا افکنده می‌شود. این شیوه، اگر چه به لحاظ مفهوم لغوی عام است و شامل پیامبران نیز می‌شود، اما بیشترین کاربرد آن در برابر وحی نبوی، درباره علوم غیر پیامبران است.

واژه الهام، مصدر باب افعال از ثلاثی مجرد «لهم» است. ثلاثی مجرد آن به معنای بلعیدن یک‌باره است^[۱] که در باب افعال معنای افکندن در دل را می‌یابد^[۲]. گویا در گذر زمان، دامنه استعمال این واژه از بلعیدن غذا و مانند آن، گسترش یافته و در معنای ثلاثی مزید آن، القای امور معنوی به دل را شامل شده است. مثلا عبارت أَلْهَمَه اللَّهُ خَيْراً، به معنای «خداوند به او خیر را تلقین کرده آمده است^[۳]. این گونه کاربردها، بلکه تصریح برخی لغویان، نشان می‌دهد که الهام در خصوص القائات الهی به کار می‌رود؛ نه وسوسه‌ها و القائات شیطانی^[۴]. بنابراین الهام، افکندن (القای) الهی امور معنوی به قلب انسان است.^[۵]

پرسش وابسته

الهام به عنوان یکی از روش‌های علم‌آموزی اهل بیت به چه معناست؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

منابع

هاشمی، سید علی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی

پانویس

↑ صاحب بن عباد المحیط فی اللغة، ج۳، ص۴۹۴: لهمت الشیء و التهمته: و هو ابتلاک الشیء بمرة. همچنین ر. ک: خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۴، ص۵۶؛ اسماعیل بن حماد جوهری، الصحاح، تحقیق و تصحیح احمد عبدالغفور عطار، ج۵، ص۲۰۳۶؛ احمدبن فارس، معجم مقایس اللغة، ج۵، ص۲۱۷؛ محمدبن مکرم بن منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵۵۴.
↑ اسماعیل بن حماد جوهری، الصحاح، تحقیق و تصحیح احمد عبدالغفور عطار، ج۵، ص۲۰۳۶: و الإِلْهَامُ‌: ما يُلْقى في الرُّوعِ‌؛ همچنین ر. ک: احمدبن فارس، معجم مقایس اللغه، ج۵، ص۲۱۷؛ محمد بن مکرم بن منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵۵۵؛ حسین بن محمد راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۷۴۸.
↑ ر. ک: خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۴، ص۵۷؛ صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، ج۳، ص۴۹۴؛ محمدبن مکرم بن منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵۵۵؛ فخر الدین بن محمد طریحی، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۷۱.
↑ مبارک بن محمدبن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تصحیح محمود محمد طناحی، ج۴، ص۲۸۲: الإِلْهَامُ أَن يُلْقِيَ اللَّهُ في النفس أَمراً يَبْعَثُه على الفعل أَو الترك، و هو نوع من الوَحْي، يَخُصُّ اللَّهُ به مَنْ يشاء مِن عباده؛ حسین بن محمد راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۷۴۸: الإلهام إلقاء الشیء فی الروع، و یختص ذلک بما کان من جهة الله تعالی، وجهة الملا الأعلی، محمد بن مکرم بن منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵۵۵؛ محمد مرتضی زبیدی، تاج العروس من جواهر القاموس، ج۱۷، ص۶۶۹.
↑ هاشمی، سید علی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی، ص ۴۴.

[1] صاحب بن عباد المحیط فی اللغة، ج۳، ص۴۹۴: لهمت الشیء و التهمته: و هو ابتلاک الشیء بمرة. همچنین ر. ک: خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۴، ص۵۶؛ اسماعیل بن حماد جوهری، الصحاح، تحقیق و تصحیح احمد عبدالغفور عطار، ج۵، ص۲۰۳۶؛ احمدبن فارس، معجم مقایس اللغة، ج۵، ص۲۱۷؛ محمدبن مکرم بن منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵۵۴.

[2] اسماعیل بن حماد جوهری، الصحاح، تحقیق و تصحیح احمد عبدالغفور عطار، ج۵، ص۲۰۳۶: و الإِلْهَامُ‌: ما يُلْقى في الرُّوعِ‌؛ همچنین ر. ک: احمدبن فارس، معجم مقایس اللغه، ج۵، ص۲۱۷؛ محمد بن مکرم بن منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵۵۵؛ حسین بن محمد راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۷۴۸.

[3] ر. ک: خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۴، ص۵۷؛ صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة، ج۳، ص۴۹۴؛ محمدبن مکرم بن منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵۵۵؛ فخر الدین بن محمد طریحی، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۷۱.

[4] مبارک بن محمدبن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، تصحیح محمود محمد طناحی، ج۴، ص۲۸۲: الإِلْهَامُ أَن يُلْقِيَ اللَّهُ في النفس أَمراً يَبْعَثُه على الفعل أَو الترك، و هو نوع من الوَحْي، يَخُصُّ اللَّهُ به مَنْ يشاء مِن عباده؛ حسین بن محمد راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۷۴۸: الإلهام إلقاء الشیء فی الروع، و یختص ذلک بما کان من جهة الله تعالی، وجهة الملا الأعلی، محمد بن مکرم بن منظور، لسان العرب، ج۱۲، ص۵۵۵؛ محمد مرتضی زبیدی، تاج العروس من جواهر القاموس، ج۱۷، ص۶۶۹.

[5] هاشمی، سید علی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی، ص ۴۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]