سرگذشت زندگی پیامبر خاتم در معارف و سیره فاطمی

زندگی و القاب پیامبر (ص)

محمد (ص) از قبیله قریش و فرزند عبدالله بن عبدالمطلب، فرزند هاشم و از نسل حضرت اسماعیل (ع) بود^[۱]. مادر ایشان، آمنه بنت وهب بن عبدمناف، از بنی‌زهره بود^[۲]. برای آن حضرت (ص) نام احمد نیز ذکر شده است^[۳]. کنیه‌های ایشان را ابوالقاسم، ابوالطاهر، ابوالطیب، ابوالمساکین، ابوالریحانتین، ابوالسبطین، و ابوالدرتین ذکر کرده‌اند^[۴]. حبیب‌الله، صلی‌الله، خیرة الله، سیدالمرسلین، رحمة العالمین، نبی‌الرحمة، و افصح العرب را از جمله القاب آن حضرت (ص) دانسته‌اند^[۵]. از برجسته‌ترین القاب حضرت (ص)، خاتم‌النبیین است که در منابع فراوانی آمده است^[۶].

حضرت محمد (ص)، بنا بر نظر مشهور در میان شیعیان، در هفدهم ربیع الاول عام الفیل^[۷] و به نظر اهل سنت، در دوازدهم ربیع الاول آن سال^[۸] به دنیا آمده است.

عبدالله، پدر حضرت محمد (ص)، پیش از تولد حضرت (ص) یا دو سال پس از تولد ایشان، از دنیا رفت^[۹]. محمد (ص) شش ساله بود که مادرش در گذشت^[۱۰]. پس از آن، تا هشت سالگی، عبدالمطلب^[۱۱] و سپس ابوطالب سرپرستی او را بر عهده گرفتند^[۱۲]. حضرت محمد (ص) در نوجوانی، به همراه ابوطالب، به سوی شام رفت، اما در منطقه بصری، بعد از ملاقات با بحیرا، ابوطالب ایشان را از نیمه راه، به مکه باز گرداند^[۱۳]. محمد (ص) جوان بود که ابوطالب به او توصیه کرد در تجارت با خدیجه (س) همکاری کند^[۱۴]. محمد (ص) زمانی که کاروان تجاری خدیجه (س) را سرپرستی می‌کرد، به شام رفت^[۱۵]. پس از همین سفر، مقدمات ازدواج حضرت (ص) با خدیجه بنت خویلد فراهم شد^[۱۶]. ابوطالب و برادرانش برای حضرت محمد (ص) به خواستگاری خدیجه (س) رفتند و او را به عقد حضرت (ص) درآوردند^[۱۷]. حاصل این ازدواج، قاسم، عبدالله (طاهر و طیب)، زینب، ام کلثوم، رقیه و فاطمه (س) بود^[۱۸]. حضرت فاطمه (س) آخرین فرزند پیامبر (ص) از خدیجه (س) است^[۱۹]. پیامبر (ص) از همسر دیگرش، ماریه قبطیه، صاحب فرزندی به نام ابراهیم شد که در کودکی درگذشت^[۲۰]. پس از رحلت خدیجه (س)، پیامبر (ص) همسران دیگری اختیار کرد. احترام و شأن پیامبر (ص) باعث شد تا همه همسران حضرت (ص)، عنوان ام المؤمنین داشته باشند^[۲۱] و ازدواج آنان با دیگران حرام شود^[۲۲]. اما این عنوان، به معنای محرمیت شرعی آنان با مردان نیست، بلکه ام المؤمنین بودن، فقط از باب تشبیه است^[۲۳] و آنان در مواجهه با نامحرمان موظف بودند احکام شرعی، از جمله حجاب را رعایت کنند^[۲۴]. درباره پیامبر (ص) و علی (ع) نیز در روایات گفته شده است که آنان پدران این امت «أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ» هستند^[۲۵].^[۲۶]

منابع

حسامی، فاضل، مقاله «حضرت محمد»، دانشنامه فاطمی ج۱

پانویس

↑ ابن خیاط، خلیفة عصفری، الطبقات، ص۲۶؛ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۲، ص۲۶۵؛ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱، ص۲۴-۲۵.
↑ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ص۱۹۶؛ حسینی جلالی، سید محمدرضا، تاریخ اهل البیت (ع)، ص۱۲۱.
↑ ابن اسحاق، السیر و المغازی، ج۱، ص۲۲؛ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۳، ص۸۳؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۷.
↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۱۳۴.
↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۱۳۲ – ۱۳۳.
↑ ر. ک: نهج البلاغه، خطبه ۸۷؛ صحیفه سجادیه، دعاء ۱۷؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۱۶؛ ج۸، ص۶۷؛ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ص۳۷۹؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۱۳۲.
↑ طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص۵؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۴؛ کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، ص۵۱۱.
↑ حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۶۰۳؛ ر. ک: نووی، محیی‌الدین بن شرف، شرح صحیح مسلم، ج۱۵، ص۱۰۰؛ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱، ص۲۵.
↑ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۲، ص۲۷۴؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۵۲؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۵.
↑ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۵۲؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۵؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۵.
↑ ابن اسحاق، السیر و المغازی، ج۱، ص۴۳؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۳۹؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۵.
↑ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۴؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۱، ص۵۷۹؛ بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة، ج۲، ص۲۲؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۵.
↑ ابن اسحاق، السیر و المغازی، ج۲، ص۵۳ - ۵۴؛ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ص۱۸۲ - ۱۸۶؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۳۶ - ۳۸؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۵؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۲۲ – ۲۳.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۹؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸؛ قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۱۳۹ – ۱۴۰.
↑ مغربی، قاضی نعمان، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار (ع)، ج۱، ص۱۸۳ - ۱۸۴؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۶.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۳۹، قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۱۳۹ – ۱۴۰.
↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۷؛ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۰.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۷؛ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۰؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ ابن حزم اندلسی، جمهرة انساب العرب، ص۱۶.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۲۲ -۱۲۳.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۷؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ ابن حزم اندلسی، جمهرة انساب العرب، ص۱۵.
↑ النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ... «پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران او، مادران ایشانند.».. سوره احزاب، آیه ۶.
↑ ...وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا «... و شما حقّ ندارید که پیامبر را بیازارید و نه هرگز پس از او همسرانش را به همسری گیرید که آن نزد خداوند، سترگ است» سوره احزاب، آیه ۵۳.
↑ طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۲۷۷.
↑ ...وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ... «... و چون از آنان چیزی خواستید از پشت پرده‌ای بخواهید، این برای دل‌های شما و دل‌های آنان پاکیزه‌تر است.».. سوره احزاب، آیه ۵۳.
↑ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۶۵؛ طبری، محمد بن ابی القاسم، بشارة المصطفی (ص) لشیعة المرتضی (ع)، ص۹۷.
↑ حسامی، فاضل، مقاله «حضرت محمد»، دانشنامه فاطمی ج۱، ص ۶۸.

[1] ابن خیاط، خلیفة عصفری، الطبقات، ص۲۶؛ مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۲، ص۲۶۵؛ سمعانی، عبدالکریم بن محمد، الانساب، ج۱، ص۲۴-۲۵.

[2] صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ص۱۹۶؛ حسینی جلالی، سید محمدرضا، تاریخ اهل البیت (ع)، ص۱۲۱.

[3] ابن اسحاق، السیر و المغازی، ج۱، ص۲۲؛ ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۳، ص۸۳؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۷.

[4] ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۱۳۴.

[5] ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۱۳۲ – ۱۳۳.

[6] ر. ک: نهج البلاغه، خطبه ۸۷؛ صحیفه سجادیه، دعاء ۱۷؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۱۶؛ ج۸، ص۶۷؛ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ص۳۷۹؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۱۳۲.

[7] طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص۵؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۴؛ کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، ص۵۱۱.

[8] حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۶۰۳؛ ر. ک: نووی، محیی‌الدین بن شرف، شرح صحیح مسلم، ج۱۵، ص۱۰۰؛ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱، ص۲۵.

[9] مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، ج۲، ص۲۷۴؛ طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۵۲؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۵.

[10] طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری، ج۱، ص۵۲؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۵؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۵.

[11] ابن اسحاق، السیر و المغازی، ج۱، ص۴۳؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۴۳۹؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۱۵.

[12] یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۴؛ طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، ج۱، ص۵۷۹؛ بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة، ج۲، ص۲۲؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۵.

[13] ابن اسحاق، السیر و المغازی، ج۲، ص۵۳ - ۵۴؛ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ص۱۸۲ - ۱۸۶؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۳۶ - ۳۸؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۵؛ اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، ج۱، ص۲۲ – ۲۳.

[14] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۲۹؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۹۸؛ قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۱۳۹ – ۱۴۰.

[15] مغربی، قاضی نعمان، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار (ع)، ج۱، ص۱۸۳ - ۱۸۴؛ ابن اثیر جزری، اسد الغابة، ج۱، ص۱۶.

[16] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۳۹، قطب راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۱۳۹ – ۱۴۰.

[17] بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۰۷؛ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۰.

[18] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۷؛ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۰؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ ابن حزم اندلسی، جمهرة انساب العرب، ص۱۶.

[19] ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۱۲۲ -۱۲۳.

[20] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۷؛ صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص۴۰۴؛ ابن حزم اندلسی، جمهرة انساب العرب، ص۱۵.

[21] النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ... «پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است و همسران او، مادران ایشانند.».. سوره احزاب، آیه ۶.

[22] ...وَمَا كَانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْوَاجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِكُمْ كَانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمًا «... و شما حقّ ندارید که پیامبر را بیازارید و نه هرگز پس از او همسرانش را به همسری گیرید که آن نزد خداوند، سترگ است» سوره احزاب، آیه ۵۳.

[23] طباطبائی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۲۷۷.

[24] ...وَإِذَا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُوهُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَقُلُوبِهِنَّ... «... و چون از آنان چیزی خواستید از پشت پرده‌ای بخواهید، این برای دل‌های شما و دل‌های آنان پاکیزه‌تر است.».. سوره احزاب، آیه ۵۳.

[25] صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۶۵؛ طبری، محمد بن ابی القاسم، بشارة المصطفی (ص) لشیعة المرتضی (ع)، ص۹۷.

[26] حسامی، فاضل، مقاله «حضرت محمد»، دانشنامه فاطمی ج۱، ص ۶۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]