محمد بن جعفر دیباج

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Msadeq (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۱۶ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۵۹ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

محمد بن جعفر دیباج، فرزند امام صادق(ع) عابد و پارسا بود. بعد از شهادت پدرش، ادعای امامت نموده و علیه خلفای عباسی قیام کرد منتها شکست خورد.

آشنایی اجمالی

ابوجعفر محمد بن جعفر بن محمد دیباج علوی هاشمی را به خاطر صورت زیبایش به دیباج ملقب کردند.[۱] پدرش امام صادق(ع)، و مادرش ام ولد بود.[۲] وی نزد پدر و دیگران علم حدیث را فرا گرفت.[۳] محمد دیباج در دوران خلافت مأمون در حجاز خروج کرد و مردم حجاز با او بیعت نموده و به او لقب امیر مؤمنان دادند. او اولین فرد از بنی الحسین(ع) بود که سال ۲۰۰ هـ برای امر خلافت با او بیعت صورت پذیرفت. مأمون، عیسی جلودی را جهت سرکوبی وی به مکه فرستاد و با حمله سپاه مأمون، یارانش از گرد او متفرق شدند و دیباج به اسارت درآمد. او را از حجاز به نزد مأمون در خراسان فرستادند.[۴]

علمای شیعه او را فردی شجاع، عابد، فاضل و محدث به شمار آورده‌اند و کسانی چون موسی بن سلمه، محمد بن ابی‌عمر و اسحاق بن موسی از او روایت کرده‌اند.[۵] وی دارای مطلبی بود که از پدرش روایت کرده است.[۶] سرانجام وی در سال ۲۳۰ هـ در خراسان از دنیا رفت و مأمون خود بر او نماز گزارد[۷].[۸]

محمد بن جعفر صادق، فرزند امام صادق (ع) عابد و پارسا که همه عمر را یک روز در میان روزه می‌گرفت. او بعد از شهادت پدرش، ادعای امامت نمود و مردم را به امامت خویش فراخواند. کنیه او ابو جعفر بود و بسیار مورد اطمینان و مورد احترام مردم بود. زمانی که امام جعفر صادق (ع) به شهادت رسیدند، گروهی از مردم، به اتفاق فرزندان محمد، به سرکردگی حسین بن حسن افطس، به او اصرار کردند که از مقام و موقعیت خویش استفاده کرده و قیام نماید و ادعای امامت کند. اصرارها چنان زیاد بود که محمد بن جعفر، قیام کرد و ادعای امامت نمود و دیگران نیز او را حمایت کردند و بسیاری از مردم حجاز با او به امارت بیعت کردند.

امام رضا(ع) به طور صریح به او فرمود: «ای عمو، پدر و برادر خود (امام صادق و امام کاظم(ع)) را با این اقدام تکذیب مکن». اما او گوش مکرد و در جنگ با عیسی جلودی مغلوب شد؛ به گونه‌ای که مجبور شد همچون عباسیان لباس سیاه بپوشد و درخواست امان کرده، گفته‌های پیشین خود را تکذیب کند و حکومت را مخصوص عباسیان اعلام دارد[۹]. جلودی او را به مرو نزد مأمون فرستاد و مأمون او را تکریم بسیار کرد[۱۰].[۱۱]

محمد بن جعفر دیباج در شعبان سال ۲۰۳ هجری قمری، در گرگان درگذشت. گویند که مأمون بر جنازه او نماز خواند. او را به خاطر زیبایی و جمال به دیباجه (دیبا: ابریشم رنگین) ملقب کرده‌اند[۱۲].[۱۳]

واکنش امام رضا(ع) به قیام‌های یاد شده نشان می‌دهد که ایشان با شناخت کافی از قوا و تحرکات دشمن و شرایط فرهنگی و مذهبی عموم مسلمانان، این قیام‌ها را عقیم می‌دانسته و معتقد بود خیزش‌های آنان تنها سبب ریخته شدن خون علویان و محرومیت‌های بیشتر شیعیان از جهت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حتی فرهنگی خواهد بود[۱۴].[۱۵]

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. عمدة الطالب، ص۲۷۵.
  2. مقاتل الطالبیین، ص۳۵۸.
  3. رجال النجاشی، ج۲، ص۲۷۱.
  4. تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۱۳.
  5. قاموس الرجال، ج۸، ص۱۰۶.
  6. الذریعه، ج۲۴، ص۱۴۹.
  7. الکامل فی التاریخ، ج۶، ص۳۵۶.
  8. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص۶۹۴.
  9. اربلی، کشف الغمه، ج۳، ص۹۳.
  10. خیرالدین زرکلی، الأعلام، ج۶، ص۶۹.
  11. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ ص ۹۱؛ تهامی، سید غلام رضا، فرهنگ اعلام تاریخ اسلام ج۱ ص۱۹۲.
  12. تاریخ بغداد، ج۲، ص۱۱۳-۱۱۵.
  13. محمدی، حسین، رضانامه ص۶۳۷.
  14. برای نمونه، ر.ک: صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۲۲۴.
  15. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲ ص ۹۱.