نیایش هشتم
مقدمه
این نیایش امام سجاد (ع) است در پناه بردن به خدا از ناگواری‌ها و خوی‌های بد و کارهای نکوهیده. خداوند انسان را گرامی داشته و زمین و آسمان را مسخر او قرار داده است[۱]، اما در کنار این توانایی، او موجودی آسیب‌پذیر است و علاوه بر خطرهای بیرونی، عوامل درونی مثل کارهای ناپسند و خوی‌های ناشایست او را تهدید می‌کند؛ خدای مهربان بهترین پناهگاه در این موارد است.
مسئله پناه بردن به خدا بارها و بارها در قرآن و دعاها آمده است از جمله در دو سوره قرآن (فلق و ناس) که به معوذتین مشهور است و گفته شده که برای مصونیت از خطرها در صبحگاهان و شامگاهان خوانده شود.
پناهندگی سه عنصر دارد:
- پناه‌برنده که ما انسان‌ها هستیم؛
- پناه‌دهنده که خدایی است دانا و توانا که از روی مهرش به ما پناه می‌دهد و
- خطر. امام زین العابدین (ع) در این دعا ما را با چهل و چند خطر آشنا می‌کند؛ خطرهایی که از درون ما را تهدید می‌کنند و ما باید با شناخت آنها به خدای خود پناه ببریم.
در این دعا امام نخست از اخلاق بد فردی به خدا پناه می‌برد: «اللَّهُمَّ إِنيِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَيَجَانِ الْحِرْصِ»؛ "بار خدایا، به تو پناه می‌برم از شر و شور آزمندی و شدت خشم و غلبه حسد و ناتوانی در شکیبایی و اندک بودن قناعت و بدی خلق و خوی و اصرار شهوت و چیرگی عصبیّت. بار خدایا، به تو پناه می‌برم از پیروی از هوای نفس و مخالفت با هدایت و فرو رفتن به خواب غفلت و اختیار تکلّف و برتری دادن باطل بر حق و اصرار بر گناه و خرد شمردن گناه و بزرگ شمردن طاعت".
و در فراز بعد با نگاهی موشکافانه به بداخلاقی‌ها و بدرفتاری‌های اجتماعی می‌پردازد. و می‌گوید: "بار خدایا، به تو پناه می‌برم از به خود بالیدن توانگران و خوار داشتن درویشان و بدرفتاری با زیردستان و ناسپاسی در حق کسی که به ما نیکی کرده است. بارخدایا، به تو پناه می‌برم از اینکه ستمگری را یاری کنیم، یا ستم‌دیده‌ای را خوار بداریم، یا قصد چیزی کنیم که ما را در آن حقی نباشد، یا از روی بی‌دانشی سخن در دانش گوییم.
«بارخدایا، به تو پناه می‌بریم از اینکه در دل خیال فریب کسی را بپروریم و از کردار خویش دستخوش خودپسندی شویم یا به آرزوهای دور و دراز مبتلا گردیم». «بارخدایا، به تو پناه می‌بریم از بدی باطن و حقیر شمردن گناهان خرد و از اینکه شیطان بر ما چیره شود یا روزگار ما را واژگون‌بخت گرداند یا پادشاه بر ما ستم ورزد». «بارخدایا، به تو پناه می‌بریم از اسرافکاری و هم از بینوایی». «به تو پناه می‌بریم از شادکامی دشمنان و نیازمند شدن به اقران و از تنگنای معیشت و از مردن بی‌آنکه سازِ رفتن مهیا کرده باشیم».
و در پایان بزرگ‌ترین خطرها را یاد می‌کند و با صلوات بر پیامبر (ص)، رحمت خدا را برای خود و همه مردان و زنان با ایمان طلب می‌کند: «بارخدایا، به تو پناه می‌بریم از بزرگ‌ترین حسرت و گران‌ترین مصیبت و بدترین شوربختی‌ها و بد سرانجامی و محروم‌شدن از ثواب آخرت و گرفتار شدن به عقاب روز رستاخیز». «بارخدایا، بر محمد و خاندانش درود بفرست و به رحمت خویش مرا و همه مردان و زنان مؤمن را از آنچه گفته شد پناه ده، یا ارحم الراحمین»[۲].[۳]
منابع
پانویس
- ↑ ﴿أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ﴾ «آیا ندیده‌اید که خداوند آنچه را در آسمان‌ها و در زمین است برای شما رام کرد و نعمت‌های آشکار و پنهان خود را بر شما تمام کرد؟ و برخی از مردم بی‌هیچ دانش و رهنمود و کتاب روشنی درباره خدا چالش می‌ورزند» سوره لقمان، آیه ۲۰.
- ↑ تفسیر نمونه، ج۲۷؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
- ↑ بهشتی، سید جواد، مقاله «نیایش هشتم»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۴۴۷.