خداشناسی در معارف و سیره علوی

مقدمه

امام علی، یگانه خداشناسی است که در خانه خدا چشم به جهان گشود و در خانه حق، کام جانش به نام حق و به یاد خدا شیرین شد. کعبه زادگاه او است و کسی که در خانه حق پا به گیتی نهد، خدای را چنان می‎شناسد که او را با چشم جان می‎بیند و درباره خدای کعبه، به کمال یقین می‌رسد، تا آن‎جا که خود به صراحت اعلام می‌کند: «إِنِّي لَعَلَى يَقِينٍ مِنْ رَبِّي وَ غَيْرِ شُبْهَةٍ مِنْ دِينِي‌»^[۱]؛ «من درباره پروردگار خود به سرمنزل یقین رسیده‎ام و تردیدی در دینم ندارم». او آشکارا اظهار می‌دارد که «مَا شَكَكْتُ فِي الْحَقِّ مُذْ أُرِيتُهُ»^[۲]؛ «از آن زمان که خدا را دیدم، هیچ گاه در مورد او شک نکردم». همچنین می‌فرماید: «مَا أَنْكَرْتُ اللَّهَ تَعَالَى مُنْذُ عَرَفْتُهُ‌»^[۳]؛ «از وقتی که خدای را شناختم، لحظه‌ای او را انکار نکردم». سپس بی‌پرده اعلام می‎دارد: «لَوْ كُشِفَ الْغِطَاءُ مَا ازْدَدْتُ يَقِيناً»^[۴]؛ «اگر پرده‌ها نیز کنار رود، بر یقین من افزوده نخواهد شد».

در خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‎های نهج‎البلاغه، موارد فراوانی می‎یابیم که حضرت درباره خداشناسی و چگونگی شناخت خود از آفریدگار هستی و صفات او سخن گفته است. در این‎جا به همین مختصر بسنده می‌کنیم که خداشناسی علی(ع) به اندازه عظمت و بزرگی خود او است؛ زیرا خدای را در همه حال حاضر و ناظر بر اعمال و برنامه‌های خویش می‌داند و او را به چشم دل می‌بیند؛ از این رو در برابر عظمت پروردگار با کمال فروتنی اظهار بندگی می‌کند و وقتی از او می‌پرسند که آیا خداوند را دیده‌ای تا وی را بپرستی، پاسخ می‌دهد: «أَ فَأَعْبُدُ مَا لَا أَرَى... لَا تُدْرِكُهُ الْعُيُونُ بِمُشَاهَدَةِ الْعِيَانِ وَ لَكِنْ تُدْرِكُهُ الْقُلُوبُ بِحَقَائِقِ الْإِيمَانِ قَرِيبٌ مِنَ الْأَشْيَاءِ غَيْرَ مُلَابِسٍ بَعِيدٌ مِنْهَا غَيْرَ مُبَايِنٍ...»^[۵]؛ «آیا کسی را که ندیده باشم می‌پرستم؟... چشم‌ها هرگز او را نمی‌بینند؛ اما قلب‎ها با نیروی حقیقت ایمان، وی را درک می‎کنند. به همه چیز نزدیک است؛ اما نه آن طور که به آن‎ها چسبیده باشد. از همه چیز دور است؛ اما نه آن چنان که از آن‎ها بیگانه باشد.»...^[۶].

منابع

رفیعی، علی، مقاله «سیره امام علی»، دانشنامه امام علی ج۱۰

پانویس

↑ نهج البلاغه، خطبه ۲۲؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۵، ص۵۴؛ شیخ طوسی، الامالی، ص۱۶۹.
↑ نهج البلاغه، خطبه ۴؛ حکمت ۱۸۴؛ شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۲۵۴.
↑ آمدی، عبدالواحد، غررالحکم، ص۳۸۱.
↑ ابن حجر، الصواعق المحرقه، ص۱۲۹؛ خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، ص۳۷۵؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۵۳؛ ج۱۱، ص۲۰۲، ۱۷۹.
↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۷۹.
↑ رفیعی، علی، مقاله «سیره امام علی»، دانشنامه امام علی ج۱۰ ص ۱۴.

[1] نهج البلاغه، خطبه ۲۲؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۵، ص۵۴؛ شیخ طوسی، الامالی، ص۱۶۹.

[2] نهج البلاغه، خطبه ۴؛ حکمت ۱۸۴؛ شیخ مفید، الارشاد، ج۱، ص۲۵۴.

[3] آمدی، عبدالواحد، غررالحکم، ص۳۸۱.

[4] ابن حجر، الصواعق المحرقه، ص۱۲۹؛ خوارزمی، موفق بن احمد، المناقب، ص۳۷۵؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۲۵۳؛ ج۱۱، ص۲۰۲، ۱۷۹.

[5] نهج البلاغه، خطبه ۱۷۹.

[6] رفیعی، علی، مقاله «سیره امام علی»، دانشنامه امام علی ج۱۰ ص ۱۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]