حفظ رابطه دوستی
مقدمه
امیرمؤمنان S در نهج البلاغه بر حفظ رابطه دوستی تأکید دارد و در فرازی ناتوانترین مردم را کسی میداند که در حفظ دوستان خود ناتوان است. از بین رفتن دوستی و برادری پس از برپایی آن مورد نکوهش امام قرار گرفتهاست: چه زشت است بریدن (دوستی) پس از پیوند، بیوفایی پس از برادری، دشمنی پس از صفا (و صداقت) و از میان رفتن الفت و صمیمیت پس از استحکام و استواری آن[۱].
امام راهکارهایی برای حفظ و تحکیم دوستی ارائه میدهد:
- صداقت و راستی:هنگامی که دوستت تو را به برادری خویش برگرفت تو برای او (بهصورت) بندهای باش و صداقت در وفاداری و نیکویی صفا و صمیمیت را به او اعطا کن.</ref>.
- وفای به عهد: وفای به عهد و پیمان آنقدر اهمیت دارد که امام حتی وفای به عهد با دشمن را نیز نیکو میشمارد و به آن فرمان میدهد: اگر با دشمن خود پیمان بستی یا به او امان دادی، به عهد خویش وفا کن[۲]. اگر چنین است، وفای به عهد در دوستی اهمیت بسیار دارد: برترین برادر وفادار به یار پاک و پایدار است[۳].
- گله از دوست نزد دوست بردن: انسان اگر درددل یا گلایه خود را با دوستش در میان نهاد، دوستش آن گله را برطرف میکند یا اگر سوءتفاهمی در میان باشد برطرف خواهد شد و پیوند دوستی محکمتر میشود.
گلهگذاری زنده کننده دوستی است[۴].
- خوشرویی و خوشرفتاری: خوشرویی، کمند دوستیهاست[۵].
- حفظ اعتماد و یکرنگی:حق برادرت را در اعتماد و یکرنگی و دوستی فیمابین ضایع مکن، چه که اگر حق کسی را ضایع کردی، حق برادری را بهجا نیاوردی.
- اعتدال و میانهروی: در عینحال در رفتوآمدها و روابط افراد، همیشه باید جانب اعتدال را نگاه داشت و از مرز اعتدال در دوستی خارج نشد. امام در فرازی هشدار میدهد که: هرگز تمام رازهای خویش را با کسی در میان مگذار، چرا که ممکن است روزی اختلاف بروز کند و دوست امروزین دشمن فردایت شود[۶].
- وفای به عهد: پایبندی به عهد و پیمان در حضور و غیاب دوست از شروط حفظ دوستی است. دوستان در هر شرایطی باید حامی و پشتیبان یکدیگر باشند و هرگز نباید عهد و پیمان دوستی را نادیده انگارند.
- رازداری: اگر دوستی رازی را با دوستش در میان گذاشت، او موظف است حق دوستی را بهجای آورد و در حفظ اسرار دوست کوشا باشد.
- انعطافپذیری:آنکه درخت وجودش انعطافپذیر باشد، شاخسارش فراوان[۷].
- پرهیز از غیبت و بدگویی: آنکه بداند برادرش در دین ثابتقدم و استوار است و به راه راست میرود، نباید به بدگوییهای مردم در حق او گوش فرا دهد[۸].
- خلوص در دوستی و اصلاح انگیزهها و نیتها: افراد نباد تنها به قصد منفعت با یکدیگر دوستی گزینند: (در نکوهش برخی از مردم) اگر با یکدیگر راه صفا و دوستی میسپرید، انگیزه آن آمال و آرزوهاست[۹].
- پرهیز از توجه به سخن چینان: آنکه به حرف سخنچین رود، دوستانش را از دست دهد[۱۰].
- پرهیز از به زحمت انداختن دوستان: بدترین دوست کسی است که دوستان را به زحمت اندازد[۱۱].
به هر روی، گاه ممکن است میان دو تن اختلاف ایجاد شود. در این صورت، فرد، خود با نیکی کردن ارتباط را برقرار کند و اگر با نکوهش، پرخاشگری و سختگیری دوست روبهرو شد، با صبر و نرمی با او رفتار کند و با بخشش و گذشت از اشتباه و لغزش دوست درگذرد و در برقراری ارتباط پیشقدم شود و به محض مشاهده زمینه مناسب، فرصت را غنیمت شمرد و راهی بهسوی دوست و ادامه دوستی باز کند: هرگز مباد که برادرت پس از قهر تو در پیوستن پیشی گیرد[۱۲]. اما گاهی قطع رابطه اتفاق میافتد. در اینصورت فرد باید راهی برای بازگشت دوست باقی بگذارد و تمام پلهای پشت سر را خراب نکند، تا دیگر راهی برای عذرخواهی و بازگشت باقی نماند: اگر خواستی با برادرت قطع رابطه کنی، راهی برای آشتی بگذار تا اگر چنانچه روزی خواست، از آن راه بازگردد[۱۳].[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ غررالحکم.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۵۳: «وَإِنْ عَقَدْتَ بَيْنَکَ وَبَيْنَ عَدُوِّکَ عُقْدَةً، أَوْ أَلْبَسْتَهُ مِنْکَ ذِمَّةً، فَحُطْ عَهْدَکَ بِالْوَفَاءِ».
- ↑ غررالحکم.
- ↑ غررالحکم.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۵: «وَ الْبَشَاشَةُ حِبَالَةُ الْمَوَدَّةِ».
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۰۵: «مَنْ لَانَ عُودُهُ، كَثُفَتْ أَغْصَانُه».
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۴۱: «أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ عَرَفَ مِنْ أَخِيهِ وَثِيقَةَ دِينٍ وَ سَدَادَ طَرِيقٍ، فَلَا يَسْمَعَنَّ فِيهِ أَقَاوِيلَ الرِّجَالِ».
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۳۳: «وَ تَصَافَيْتُمْ عَلَى حُبِّ الْآمَالِ».
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۲۰۵: «وَ مَنْ أَطَاعَ الْوَاشِيَ ضَيَّعَ الصَّدِيقَ».
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۴۷۱: «شَرُّ الْإِخْوَانِ، مَنْ تُكُلِّفَ لَه».
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «احْمِلْ نَفْسَكَ مِنْ أَخِيكَ عِنْدَ صَرْمِهِ عَلَى الصِّلَةِ».
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۳۱: «وَ إِنْ أَرَدْتَ قَطِيعَةَ أَخِيكَ فَاسْتَبْقِ لَهُ مِنْ نَفْسِكَ بَقِيَّةً يَرْجِعُ إِلَيْهَا».
- ↑ دینپرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۱، ص۴۰۵ ـ ۴۰۷.