بحث:قبله

قبله

مواجهه و ایستادن در برابر خانه کعبه است با تمام اعضاء و اندام با نظم و احترام و با حضور ذهن و قلب. به مرور به خانه کعبه هم قبله اطلاق شده است و هر کس در هر نقطه از زمین است در اقامه نماز باید رو به سوی کعبه کند.

البته فقها درباره قبله نظریاتی دارند:

1. کعبه، قبله است.
2. کعبه و مسجد الحرام قبله است.
3. کعبه، قبله برای مسجد الحرام است. مسجد الحرام، قبله برای اهل مکه است و همه شهر مکه، قبله اهل حرم و سراسر حرم، قبله اهل دنیاست.

اعتراض نابجا؛ خدای سبحان در پاسخ اعتراض یهودیان که گفتند: اگر قبله اول شما درست بود و نمازی که به سوی آن خواندید صحیح بود، پس این نمازی که به سوی کعبه می‌خوانید باطل است و اگر این قبله و این نماز صحیح است پس نمازهایی که به سوی مسجد الاقصی خواندید باطل است؟ فرمود: ﴿لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ﴾ یعنی همه جهات از آن خداست و در این که ملک حق است یکسان بوده، هیچ مزیتی بر یکدیگر ندارد. اگر خدای سبحان در سمت و جهت خاصی قرار داشت از سمت‌های دیگر غائب و غافل بود، در حالی که ﴿أَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ﴾ زیرا ﴿لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ﴾ مدعا این است که به هر سمت، رو کنید، رو به سوی خدا کرده‌اید. دلیل آن مدعا این است که ﴿لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ﴾؛ زیرا مشرق و مغرب در قبال شمال و جنوب یا بالا و پایین نیست، از این رو دیگر نفرمود: همه جهات از آن خداست؛ زیرا همه جهات را شرق و غرب، در واقع طلوع و غروب آفتاب می‌سازد.

توضیح اینکه اولاً مشرق و مغرب دو جهت است، نه دو موجود عینی و خارجی نظیر خورشید و ماه. ثانیاً جهت بودن مشرق و مغرب، متوقف است به وجود کوکبی نیّر و نیز حرکتی که از آن، طلوع و غروب و در نتیجه مشرق و مغرب پدید آید. پس اگر کوکبی نباشد و حرکتی نکند، شرق و غربی حاصل نمی‌شود.

شاید این سؤال برای بسیاری پیش آمده، که چرا ما به سوی کعبه نماز می‌گزاریم، مگر خداوند مکان خاصی دارد، که آن مکان کعبه باشد؟ مگر خداوند در قرآن نمی‌فرماید: ﴿أَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ﴾ پس چرا ما فقط به سمت کعبه نماز می‌خوانیم؟

آیت الله جعفر سبحانی در پاسخ این سؤال می‌فرماید: برخلاف آنچه «ابن ابی العوجای مادی» هم عصر امام جعفر صادق(ع) می‌اندیشید؛ هدف از توجه به کعبه در حال نماز، پرستش کعبه و یا سنگ و گل نیست. همه نمازگزاران خدا را می‌پرستند و همگی با وجود توجه به کعبه، به نام خداوند یکتا می‌گویند: ﴿إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ﴾ علت این که در نماز به کعبه توجه می‌کنیم، این است که کعبه خانه توحید است، به دست پیامبران بزرگ الهی برای اهل توحید ساخته شده است، هیچ معبدی از نظر سابقه به پای آن نمی‌رسد، چنان چه قرآن می‌فرماید: ﴿إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَالَمِينَ﴾ نخستین خانه‌ای که برای مردم (و نیایش خداوند) قرار داده شده، در سرزمین مکه است که پربرکت و مایه هدایت جهانیان است.

آیین مقدس اسلام برای ایجاد وحدت میان نمازگزاران و هماهنگ ساختن صفوف نیایشگران واجب کرده است که همگی نماز را به یک زبان بخوانند، و همگی در حالت نماز به قدیمی‌ترین معبد متوجه شوند، تا از این طریق وحدت آنان را در حال عبادت و پرستش نیز حفظ کرده باشد، یعنی در یک زمان میلیون‌ها انسان یک سخن بگویند و به یک نقطه متوجه گردند، و وحدت و یگانگی و همبستگی خود را آشکار سازند. بنابراین توجه به این معبد برای پرستش معبد نیست، بلکه رمز وحدت و مایه یگانگی در حال پرستش است.

قرآن کریم، همان طور که کعبه را اولین و با سابقه‌ترین خانه عبودیت و پرستش می‌داند، آن را برای همه جهانیان، محور بندگی نیز می‌شناسد. بهترین گواه و شاهد بر این حقیقت آیات ۹۶ آل عمران و ۲۶ و ۷۷ حج و ۱۲۵ سوره بقره است. افزون بر آن، خداوند کعبه را از حرمت خاصی برخوردار ساخت و عامل قیام همگانی و مردمی قرار داد. ﴿جَعَلَ اللَّهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ قِيَامًا لِلنَّاسِ﴾. خلاصه کعبه محور و حرمت همه انسان‌ها است و لذا کعبه از هر جهت نقش محوری دارد.

قبله اول: اولین قبله‌ای که مسلمین به سوی آن نماز می‌خواندند، بیت المقدس بوده است، اما به کعبه هم اطلاق می‌شود چون قبله حقیقی است.

قبله دوم: در اصطلاح به مدینه (مزار رسول اکرم و ائمه بقیع(ع)) می‌گویند. البته از باب اقبال و توجه به این بزرگان نه از باب نماز. همچنان که نجف را قبله سوم، کربلا را قبله چهارم، کاظمین را قبله پنجم و سامرا را قبله ششم گفته‌اند.

قبله مدینه: قبله مدینه در مسجد النبی تنها معجزه فعلی باقی مانده از رسول خدا(ص) است؛ چراکه معجزات فعلی (برخلاف معجزات قولی) موقت و محدود به زمان و مکان و زودگذرند و بعد از وقوع فقط عنوان تاریخی و جنبه خبری دارند.

رسول خدا(ص) بدون آلات نجومی، آن را در نهایت دقت تعیین کرد و به سوی کعبه ایستاد و فرمود: «محرابي على الميزاب». قبله مدینه آن چنان که پیامبر به سوی آن نماز خوانده است تا امروز به حال خود باقی است و دانشمندان ریاضی، قبله مدینه را چنان یافتند که رسول خدا بدون آنها یافت و این ممکن نیست مگر به وحی و الهام ملکوتی.