دعای تعجیل فرج

متن این جستار آزمایشی است؛ امید می رود در آینده نه چندان دور آماده شود. برای اطلاع از جزئیات بیشتر به بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت مراجعه کنید.

مقدمه

« اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُم‏ »

امام صادق(ع) می‌‌فرماید:"کسی که پس از نماز ظهر و نماز صبح در روز جمعه و غیر آن (روزهای دیگر) بگوید: « اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُم‏»، نمی‌میرد تا این که حضرت مهدی (ع) را درک کند (ببیند)"^[۱].
در ضمن دعایی طولانی که به عنوان دعای شب‌های قدر از امیرالمؤمنین(ع) نقل شده، این فراز آمده است که: « الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِين‏...صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُم... »^[۲].
همچنین در دعای دیگری از امام صادق(ع) که جامع دنیا و آخرت است، این فراز به چشم می‌‌خورد: « عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِي الْمِقْدَامِ قَالَ أَمْلَى عَلَيَّ هَذَا الدُّعَاءَ- أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ هُوَ جَامِعٌ لِلدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ تَقُولُ بَعْدَ حَمْدِ اللَّهِ وَ الثَّنَاءِ عَلَيْهِ- اللَّهُمَّ أَنْتَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنْت‏....اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى‏ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ وَ رَوْحَهُمْ وَ رَاحَتَهُمْ وَ سُرُورَهُمْ، وَ أَذِقْنِي طَعْمَ فَرَجِهِمْ، وَ أَهْلِكْ أَعْدَاءَهُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْس‏ ... »^[۳].
امام صادق(ع) درباره فضیلت صلوات سخن می‌‌گفتند، راوی از امام پرسید: چگونه صلوات بفرستم؟ حضرت فرمود: "صد بار می‌‌گوئی «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُم‏»^[۴]^[۵].

روایت‌های زیادی در این باره وجود دارد که به دلیل اختصار از بیان آنها صرف نظر می‌‌کنیم^[۶].
افزون بر این، مداومت و تأکید بر این دعا عمل به سفارش نورانی حضرت ولیّ عصر (ع) نیز می‌‌باشد که فرمود: "و برای تعجیل فرج زیاد دعا کنید؛ چرا که فرج شما در گرو زیاد دعا کردن است"^[۷].
در روایت‌های بسیاری از جمله در دعای عهد^[۸] و در دعای روز اول ماه مبارک رمضان، تعبیر « وَ عَجِّلْ فَرَجَه‏ » نیز آمده است^[۹].
در حقیقت هر دو تعبیر به یک معنی باز می‌‌گردد: «وَ عَجِّلْ فَرَجَهُم» یعنی: "خدایا فرج محمّد و آل محمّد را شتاب بخش" که طبعاً فرج آنان با ظهور حضرت مهدی(ع) تحقّق خواهد یافت؛ زیرا آرزو و هدف همه آن انوار طیبه، نابودی ظلم و تحقق عدالت همه جانبه در گستره جهانی بوده است و تعبیر «وَ عَجِّلْ فَرَجَه‏» یعنی: "خدایا در فرج حضرت مهدی شتاب بخش"^[۱۰].

نکات

۱. چرا باید برای تعجیل فرج دعا کنیم؟ هر وقت خداوند متعال صلاح بداند اذن فرج خواهد داد!

امام سجاد(ع) می‌‌فرمایند پیوسته امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع) به درگاه الهی عرضه می‌‌داشت: "خدایا نعمت بزرگ توکل و واگذار کردن امور به خودت و خشنود بودن به حکم و تسلیمِ فرمانت بودن را نصیب من بگردان تا دوست نداشته باشم جلوی افتادن آن چه را که به تأخیر انداختهای و به تاخیر افتادن آن چه را که جلو انداختهای، ای پروردگار جهانیان"^[۱۱].
و باز در جای دیگر حضرت فرموده‌اند: در باره آنچه باید باشد و مهیاست، عجله مکنید و آنچه را فردا می‌‌آید، دور مشمرید^[۱۲]^[۱۳].
پاسخ: همان خدایی که وعده قطعی ظهورِ موعود امت‌ها، حضرت مهدی (ع)، را داده، مشیّتش بر این تعلق گرفته است که مردم باید پذیرا و خواهان فرج باشند^[۱۴]؛ زیرا سنت خدای حکیم براین حقیقت تعلق گرفته است که "سرنوشت هیچ قوم (و ملّتی) را تغییر نمی‌دهد، مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است، تغییر دهند!"^[۱۵].
خدای حکیم نعمت عظیم ولایت و امامت را در اختیار بشر قرار داد؛ بنابر سنّت الهی﴿ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّرًا نِّعْمَةً أَنْعَمَهَا عَلَى قَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ وَأَنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ﴾^[۱۶] وقتی امّت قدر این نعمت را ندانست، به بلای بزرگ سلب این نعمت (غیبت امام) دچار شد و تا زمانی که امت به طور حقیقی قدرشناس نشود، خداوند اذن فرج نخواهد داد و دیر یا زود نگاه بشر از راه تعقل یا از راه تجربه همه راه‌ها و به بن بست رسیدن، آسمانی خواهد شد و ظهور را مضطرّانه از خداوند خواهد خواست، چنانچه نویسنده معروف و آینده پژوه آمریکایی تبار، آلوین تافلر، به این حقیقت اذعان می‌‌کند و می‌‌گوید: (با تلخیص) "اوضاع آشفته غرب و ناکامی سردمداران از حل مشکلات سبب شده است تا نیاز شدید به وجود مرد سوار بر اسب سفید ضرب المثل‌ها را دامن بزند"^[۱۷].
نتیجه سخن اینکه دعا برای تعجیل فرج به معنای خواستنِ ظهور است، پس هر چه بیشتر بر این خواستن تأکید کنیم و با عمل، صبر، استقامت و پایبندی به حق، لیاقت و شایستگی خود را ثابت نماییم، به ظهور نزدیکتر می‌‌شویم^[۱۸].

۲. تفاوت دعا برای تعجیل فرج با استعجال در فرج چیست؟ زیرا در روایات، استعجالِ در فرج نهی شده است.

مهزم از امام صادق(ع) سؤال کرد: آن امری که ما در انتظار آن به سر می‌‌بریم، چه موقع خواهد بود؟ حضرت فرمود: ای مهزم! تعیین کنندگان وقت برای ظهور دروغ می‌‌گویند و کسانی که در این امر شتاب‌زده عمل می‌‌کنند، هلاک خواهند شد ^[۱۹] و فقط کسانی که تسلیم (امر خدایند) نجات خواهند یافت^[۲۰]^[۲۱].
پاسخ: استعجال یعنی شتابزده عمل کردن و توقع تحقق امری را داشتن بدون فراهم شدن زمینه‌های آن.
به عبارت روشن‌تر برخی نشسته‌اند و فقط به آینده نگاه می‌‌کنند و درباره تحقق ظهور بی‌صبرند، بدون اینکه حقیقت انتظار و وظایف منتظرانِ راستین را بشناسند و در عمل بکوشند. وقتی راوی به امام صادق(ع) عرض کرد: فرج کی خواهد بود؟ امام از این سؤال ناراحت شد؛ زیرا دریافت مقصود او این است که چه وقت حضرت مهدی (ع) می‌‌آید تا راحت شویم؟!
بنابراین، در پاسخ به او فرمود: "فلانی تو هم از کسانی هستی که به دنبال دنیا هستند، همانا کسی که این امر را بشناسد، به خاطر انتظارش فرجش حاصل شده است"^[۲۲]. یعنی لازمه انتظار مصلح جهانی این است که تمام سعی و توان خود را به کار گیریم و به اصل قرآنی ﴿ لا تَظْلِمُونَ وَ لا تُظْلَمُون﴾^[۲۳] عمل کنیم و با شناخت امام، از فیوضات و برکات وی همانند خورشید پشت ابر خود را بهره‌مند سازیم و در یک جمله بدانیم که "منتظران مصلح خود باید صالح باشند"^[۲۴].
دعا برای تعجیل فرج:

به معنای خواستن ظهور امام است که خود از شرایط ظهور است.
دعا، هرگز از عمل جدا نیست و این خواستن پیش از آن که با زبان باشد، باید با عمل به وظیفه انجام گردد^[۲۵].

منابع

اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۸۶، ص۳۶۴.
↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۸۲ و مجلسی، بحارالانوار، ج۹۵، ص۱۲۷.
↑ کلینی، کافی، ج۲، ص۵۸۴، آخرین باب از کتاب الدعاء.
↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۸۷، ص۹۱.
↑ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۲ - ۳۳.
↑ کلینی، کافی، ج۲، ص۵۷۰، کتاب الدعاء، باب الحرز و....
↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص۲۹۳.
↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۳، ص۹۵.
↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۱۲۰.
↑ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۳ - ۳۴.
↑ کلینی، کافی، ج۲، ص۵۸۱ و ۵۷۷.
↑ سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ۱۵۰.
↑ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۴ .
↑ ﴿لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ﴾ او را از پیش رو و پشت سر فرشتگانی پیگیرند که به فرمان خداوند، نگهبان وی‌اند. بی‌گمان خداوند آنچه را که گروهی دارند دگرگون نمی‌کند (و از آنان نمی‌ستاند) مگر آنها آنچه را که در خویش دارند دگرگون سازند و چون خداوند برای گروهی بلایی بخواهد بازگشتی ندارد و آنان را در برابر وی سروری نیست؛ سوره رعد، آیه: ۱۱. ﴿و لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ﴾ ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند و (نیز) آهن را فرو فرستادیم که در آن نیرویی سخت و سودهایی برای مردم است و تا خداوند معلوم دارد چه کسی در نهان، (دین) او و پیامبرانش را یاری می‌کند؛ بی‌گمان خداوند توانمندی پیروزمند است؛ سوره حدید، آیه: ۲۵؛ و نعمانی، الغیبه، ص۲۸۴، باب ۱۵؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۱، ص۸۷.
↑ رعد: ۱۱.
↑ آن، از این روست که خداوند نعمتی را که به گروهی بخشیده است نمی‌گرداند تا آنان آنچه در خود دارند بگردانند و بی‌گمان خداوند شنوایی داناست؛ سوره انفال ، آیه: ۵۳.
↑ حیدری نیک، نگاهی دوباره به انتظار، ص۵۴.
↑ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۴ - ۳۵.
↑ «َ هَلَكَ الْمُسْتَعْجِلُونَ ».
↑ کلینی، کافی، ج۱، ص۳۶۸، باب کراهیه التوقیت.
↑ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۵.
↑ کلینی، کافی، ج۱، ص۳۷۱، کتاب الحجه، باب انه من عرف....
↑ ظلم نکنید و زیر بار ظلم نروید؛ بقره: ۲۷۹.
↑ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۵ - ۳۶.
↑ اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۶.

[1] مجلسی، بحارالانوار، ج۸۶، ص۳۶۴.

[2] شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۸۲ و مجلسی، بحارالانوار، ج۹۵، ص۱۲۷.

[3] کلینی، کافی، ج۲، ص۵۸۴، آخرین باب از کتاب الدعاء.

[4] مجلسی، بحارالانوار، ج۸۷، ص۹۱.

[5] اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۲ - ۳۳.

[6] کلینی، کافی، ج۲، ص۵۷۰، کتاب الدعاء، باب الحرز و....

[7] شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص۲۹۳.

[8] مجلسی، بحارالانوار، ج۵۳، ص۹۵.

[9] شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۱۲۰.

[10] اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۳ - ۳۴.

[11] کلینی، کافی، ج۲، ص۵۸۱ و ۵۷۷.

[12] سید رضی، نهج البلاغه، خطبه ۱۵۰.

[13] اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۴ .

[14] ﴿لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلاَ مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ﴾ او را از پیش رو و پشت سر فرشتگانی پیگیرند که به فرمان خداوند، نگهبان وی‌اند. بی‌گمان خداوند آنچه را که گروهی دارند دگرگون نمی‌کند (و از آنان نمی‌ستاند) مگر آنها آنچه را که در خویش دارند دگرگون سازند و چون خداوند برای گروهی بلایی بخواهد بازگشتی ندارد و آنان را در برابر وی سروری نیست؛ سوره رعد، آیه: ۱۱. ﴿و لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ مَن يَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ﴾ ما پیامبرانمان را با برهان‌ها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند و (نیز) آهن را فرو فرستادیم که در آن نیرویی سخت و سودهایی برای مردم است و تا خداوند معلوم دارد چه کسی در نهان، (دین) او و پیامبرانش را یاری می‌کند؛ بی‌گمان خداوند توانمندی پیروزمند است؛ سوره حدید، آیه: ۲۵؛ و نعمانی، الغیبه، ص۲۸۴، باب ۱۵؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۵۱، ص۸۷.

[15] رعد: ۱۱.

[16] آن، از این روست که خداوند نعمتی را که به گروهی بخشیده است نمی‌گرداند تا آنان آنچه در خود دارند بگردانند و بی‌گمان خداوند شنوایی داناست؛ سوره انفال ، آیه: ۵۳.

[17] حیدری نیک، نگاهی دوباره به انتظار، ص۵۴.

[18] اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۴ - ۳۵.

[19] «َ هَلَكَ الْمُسْتَعْجِلُونَ ».

[20] کلینی، کافی، ج۱، ص۳۶۸، باب کراهیه التوقیت.

[21] اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۵.

[22] کلینی، کافی، ج۱، ص۳۷۱، کتاب الحجه، باب انه من عرف....

[23] ظلم نکنید و زیر بار ظلم نروید؛ بقره: ۲۷۹.

[24] اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۵ - ۳۶.

[25] اباذری، محمود، ادعیه و زیارات مهدوی، ص ۳۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]