آل عمران در قرآن

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Wasity (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۲۷ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۲۸ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.
اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث آل عمران است. "آل عمران" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل آل عمران (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

واژه آل عمران فقط یک بار در آیه ۳۳ سومین سوره قرآن آمده؛ از این رو، این سوره به "آل عمران" موسوم شده است: ﴿إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ[۱]. لغویان و مفسّران، برای کلمه "آل" معانی گوناگونی چون خانواده، فرزندان، پیروان و شخص برشمرده‌اند.

مراد از آل عمران در قرآن

  1. در ادامه سوره آل عمران سخن از پدر، مادر و فرزند مریم و نیز زکریا، متکفّل وی است؛ پس مقصود از عمران در این آیه نیز باید پدر مریم باشد و اگر منظور، پدر موسی باشد، با آیات این سوره تناسبی ندارد[۴].
  2. آیاتِ پس از آیه ۳۳ به چگونگی برگزیدن آل عمران پرداخته و تکرار نام عمران در آیات بعد، مانند تکرار اسم در دو جمله است که یکی بودن هر دو اسم را متبادر می‌سازد و اگر مقصود از شخص دوم، غیر از شخص اوّل باشد، موجب به اشتباه افکندن شنونده می‌شود که از کلام حکیم به دور است[۵].
  3. در مواردی، از پدر مریم با نام عمران یاد شده؛ ولی در هیچ جای از قرآن، از پدر موسی به عمران تعبیر نشده است [۶].
  4. این آیه با آیه دیگری که درباره مریم و عیسی است، مطابقت شدید دارد: ﴿وَالَّتِي أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِيهَا مِنْ رُوحِنَا وَجَعَلْنَاهَا وَابْنَهَا آيَةً لِلْعَالَمِينَ[۷][۸]. گفته شده مقصود از عمران در این آیه و آیات بعد، پدر موسی می‌باشد، زیرا که ممکن است عمران، پدر موسی نیز دختری به نام مریم داشته است، هم چنانکه در عهد عتیق نیز مریم خواهر موسی و هارون و هر سه از فرزندان عمرام به شمار آمده است[۹]. این حرف پذیرفته نیست؛ زیرا آیات از مریمی سخن می‌گوید که کفالت او را زکریا، پدر یحیی بر عهده داشته است و زکریا و یحیی هر دو در زمان عیسی می‌زیسته‌اند[۱۰] و به شهادت قرآن، پیش از آن، کسی به نام یحیی نامیده نشده بود ﴿يَا زَكَرِيَّا إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَامٍ اسْمُهُ يَحْيَى لَمْ نَجْعَلْ لَهُ مِنْ قَبْلُ سَمِيًّا[۱۱] در ضمن، مقصود از آل‌ عمران، نمی‌تواند هر دو عمران باشد؛ زیرا نام عمران پدر مریم، دو بار در قرآن آمده و از عمران پدر موسی نامی برده نشده است. از سوی دیگر، فاصله آنها حدود ۱۸۰۰ سال بوده که با این فاصله زمانی، بعید به نظر می‌رسد منظور هر دوی آنها باشد[۱۲].
  1. عیسی و مریم که این قول مشهور است[۱۹]؛
  2. موسی و هارون؛
  3. مؤمنان به عیسی، زیرا آل به معنای پیرو نیز آمده است[۲۰]؛
  4. امام علی(ع) زیرا نام پدر حضرت در تورات، عمران است[۲۱]؛
  5. پیامبران و امامان معصومی که از نسل عمران هستند [۲۲]؛ زیرا آنان را در آیه، برگزیدگان خداوند دانسته و این وصف در همه خویشان و نزدیکان صادق نیست[۲۳]؛
  6. شخص عمران، چنان‌که در آیه ﴿وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ[۲۴] از شخص موسی و هارون، به آل تعبیر شده است[۲۵].[۲۶]

علت برگزیدگی آل عمران در قرآن

  1. مفسران علت برگزیده شدن آل عمران را این‌گونه بیان کرده‌اند: خداوند، کسانی را بر می‌گزیند که در قول و عمل ثبات داشته باشند و چون آل عمران، دارای این ویژگی بودند، برگزیده شدند.
  2. بعضی نیز گفته‌اند: مقصود این است که خداوند از گفتار و نیت‌های قلبی آنان آگاه است و ملاک گزینش آل عمران از این جهت است که در گفتار صادق و در نیت پاک و خالص‌اند. به هر حال گزینش آنها بر اساس ارزش‌ها و شایستگی‌های موجود در آنان بوده است[۲۷] و خدای تعالی کسی را از میان خلق خود بر نخواهد گزید مگر اینکه معصوم، پاکیزه و منزّه از زشتی‌ها باشد، بنابراین کسانی باید از آل عمران انتخاب شوند که معصوم باشند، خواه پیامبر باشند یا امام [۲۸].

نسبت آل عمران و آل ابراهیم

  1. برای آگاه کردن مخاطب به این که عیسی هم بشری با کرامات بزرگ از ناحیه خداوند است و برای نبوّت برگزیده شده تا ادّعای مدّعیانِ الوهیت او را باطل کند[۳۵].
  2. برای آگاه کردن مخاطب به شرف و منزلت آل عمران است؛ البتّه ذکر خاص پس از عام، لزوماً به معنای برتری بر دیگران نیست؛ زیرا خاتم انبیا، برترین پیامبران بوده و داخل در آل ‌ابراهیم است[۳۶]
  3. چون قرآن، پس از این آیه، به تفصیل درباره دو فرد منسوب به عمران یعنی مریم و عیسی سخن گفته، نام آل عمران را جداگانه آورده است[۳۷].[۳۸]

چرا قرآن به فضایل آل عمران پرداخته است؟

پرسش‌های وابسته

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. «خداوند، آدم، نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۳۳.
  2. کتاب مقدّس، خروج، ۶: ۱۸ ـ ۲۲.
  3. التفسیر الکبیر، ج ۸، ص ۲۴.
  4. المیزان، ج ۳، ص ۱۶۷.
  5. روح‌المعانی، مج ۳، ج ۳، ص ۲۱۱.
  6. المیزان، ج ۳، ص ۱۶۷.
  7. «و آن زن را (یاد کن) که پاکدامن بود و در او از روان خویش دمیدیم و او و پسرش را برای جهانیان نشانه‌ای (شگرف) گرداندیم» سوره انبیاء، آیه ۹۱.
  8. المیزان، ج ۳، ص ۱۶۷.
  9. کتاب مقدّس، اول تواریخ، ۵:۲۹.
  10. بیضاوی، ج ۲، ص ۳۰.
  11. «ای زکریّا! ما تو را به پسری نوید می‌دهیم که نام او یحیی است؛ پیش از این همنامی برای او نگمارده‌ایم» سوره مریم، آیه ۷.
  12. یوسفی مقدم، محمد صادق، مقاله «آل عمران»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱.
  13. «خداوند، آدم، نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۳۳.
  14. المیزان، ج۳، ص۲۵۷.
  15. «(یاد کن) آنگاه را که همسر عمران گفت: پروردگارا! من نذر کرده‌ام آنچه در شکم دارم آزاد (از هر شرطی) تو را باشد پس (نذر مرا) از من بپذیر که تویی که شنوای دانایی» سوره آل عمران، آیه ۳۵.
  16. المیزان، ج۳، ص۲۵۷.
  17. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱، ص۷۴.
  18. کدخدایی، مرضیه السادات، مقاله «آل عمران»، دانشنامه معاصر قرآن کریم، ۵۴-۵۵؛ یوسفی مقدم، محمد صادق، مقاله «آل عمران»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱.
  19. مجمع‌البیان، ج ۲، ص ۷۳۵.
  20. التفسیر الکبیر، ج ۸، ص ۲۴.
  21. روض‌الجنان، ج ۴، ص ۲۸۴.
  22. مجمع‌البیان، ج ۲، ص ۷۳۵.
  23. مجمع البیان، ج ۲، ص ۷۳۵.
  24. «و پیامبرشان به آنان گفت: نشانه پادشاهی او این است که تابوت (عهد) نزدتان خواهد آمد که در آن آرامشی از سوی پروردگارتان (نهفته) است و (نیز) بازمانده‌ای از آنچه از خاندان موسی و هارون بر جای نهاده‌اند و فرشتگان آن را حمل می‌کنند، بی‌گمان در آن برای شما اگر مؤمن باشید نشانه‌ای است» سوره بقره، آیه ۲۴۸.
  25. مجمع البیان، ج ۲، ص ۷۳۴.
  26. یوسفی مقدم، محمد صادق، مقاله «آل عمران»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱.
  27. اعلام قرآن، ص۱۳۱.
  28. تفسیر راهنما، ج ۲، ص ۴۰۰.
  29. الکشّاف، ج ۱، ص ۳۵۴.
  30. الفرقان، ج ۳و۴، ص ۱۰۳.
  31. «در حالی که برخی از فرزندزادگان برخی دیگرند و خداوند شنوایی داناست» سوره آل عمران، آیه ۳۴.
  32. الدر المنثور، ج ۲، ص ۱۸۰.
  33. «در حالی که برخی از فرزندزادگان برخی دیگرند و خداوند شنوایی داناست» سوره آل عمران، آیه ۳۴.
  34. بیضاوی، ج۲، ص ۲۹؛ التفسیرالکبیر، ج ۸، ص ۲۴.
  35. روح‌المعانی، مج ۳، ج ۳، ص ۲۱۱.
  36. بیضاوی، ج ۲، ص ۲۹.
  37. الفرقان، ج۳ و ۴، ص۱۰۳.
  38. یوسفی مقدم، محمد صادق، مقاله «آل عمران»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱.
  39. « خداوند شنوایی داناست» سوره آل عمران، آیه ۳۴.
  40. التفسیر الکبیر، ج ۸، ص ۲۵.
  41. راهنما، ج ۲، ص ۴۰۱.
  42. روح‌المعانی، مج ۳، ج ۳، ص ۲۱۱.
  43. یوسفی مقدم، محمد صادق، مقاله «آل عمران»، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۱.