اذینه عبدی

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

اذینه عبدی در تاریخ اسلامی

مقدمه

او بصری و کنیه‌اش «ابوعبدالرحمان»، برگرفته از نام فرزندش «عبدالرحمان بن اذینه (قاضی بصره در دوره حجاج و در گذشته بعد از سال نود) بود.

برای او سه نسب گفته‌اند: نخست آنکه وی فرزند حارث بن یعمر از بنولیث تیره‌ای از قبیله کنانه است؛ دیگر آنکه پسر «مسلم بن حارث بن خالد» یا «مسلمه بن حارث بن خالد» .از قبیله «عبدالقیس» است؛ و نسب سوم اینکه از تیره شَنّ است.

ابن عبد البر وی را عبدی از عبدالقیس دانسته و ابن اثیر نیز با صحیح دانستن عبدی، آن را با روایت ابن حبیب از ابن کلبی و گفتار ابواحمد عسکری تأکید کرده و احتمال داده است که شهرت ابن اذینه از شاعران کنانی، سبب این خلط شده و او را فرزند اذینه عبدی پنداشته‌اند. ابن عبدالبر، شَنّی بودن وی را رد کرده، اما رشاطی شَنّ را تیره‌ای از عبدالقیس دانسته و بدین صورت تغایر شنی و عبدی را برداشته است. ابن منده و ابونعیم وی را عنبری نیز شمرده‌اند که با گفته آنان مبنی بر کنانی بودن وی منافات دارد؛ زیرا عنبر از قبیله تمیم است و ارتباطی با کنانه ندارد و بدون تردید عنبری، تصحیف عبدی است.

او از رسول خدا(ص) کفارة قسم را روایت کرده که مستند صحابی بودن وی است. بخاری روایت وی را مرسل و فضل بن دکین او را تابعی ساکن کوفه دانسته است. ابن اثیر نیز به گفته ابن دکین که به دلیل کوفی بودنش آگاهی بیشتری از کوفیان دارد، اعتماد و در صحابی بودن اذینه تردید کرده است. ابن حبان با اینکه وی را صحابی شمرده، در شمار تابعین نیز از او نام برده است . ابن حجر مخضرم بودن وی و تابعی بودن فرزندش عبدالرحمان را صحیح می‌داند.

اذینه بزرگ عبدالقیس در زمان عثمان بود و در نبرد جمل شرکت داشت. به گفته مدائنی، او نخستین کسی بود که ریاست عبدالقیس را بر عهده گرفت و ریاست وی بر منذر بن جارود پیشی داشت. وی والی زیاد بود و از ارتباط او با معاویه و مهلب بن ابی صفره یاد شده است

به روایت اذینه از انس بن مالک، رسول خدا(ص) به علی(ع) فرمود: پروردگارم شفاعت موحدان امتم را در اختیار من قرار داد و آن را از دشمن تو و فرزندانت بازداشت.

اذینه درباره میقات از عمر پرسید و عمر وی را به امام علی(ع) ارجاع داد. عمر پس از شنیدن پاسخ امام گفت: پاسخی جز پاسخ علی(ع) نمی‌یافتم.

برخی روایات اذینه به فرزندش عبدالرحمان منسوب است. گرچه روایات بالا و ذکر نام اذینه در کتاب رجال طوسی می‌تواند شاهدی بر تمایل وی به امام علی(ع) باشد، اما نام او در شمار شرکت کنندگان در جنگ جمل آمده است و امین براساس ظاهر عبارت ادرک الجمل در شرح حال وی، او را از همراهان عایشه در نبرد جمل دانسته است. آنچه گفتار امین را تأکید می‌کند اینکه پیش از ورود اصحاب جمل به بصره، فرزند آدینه با محمد بن طلحه ملاقات و درباره قتل عثمان و قاتلان وی گفتگو کرد. عمر ابن اذینه از نوادگان وی، از شیوخ و بزرگان شیعه در بصره و از اصحاب امام صادق(ع) بود.

منابع

1. پرونده:1100558.jpg حسینیان‌ مقدم، حسین، مقاله «اذینه عبدی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲