پیراهن عثمان در نهج البلاغه

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث پیراهن عثمان است. "پیراهن عثمان" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

پیراهن عثمان در حدیث - پیراهن عثمان در نهج البلاغه - پیراهن عثمان در تاریخ اسلام

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل پیراهن عثمان (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

• پس از کشته‌شدن عثمان، همسر او، پیراهن خونی عثمان را نزد معاویه فرستاد تا او را در بهره‌برداری از این وضعیت یاری رساند. پیراهن عثمان منشأ فتنه‌های بسیاری شد و زمینه جنگ‌های جمل و صفّین و نهروان را فراهم آورد و بنی‌امیّه از آن بهره‌های سیاسی فراوان بردند. معاویه جاسوسانی به مدینه فرستاده بود که در حوالی خانه عثمان مراقب باشند و وقتی عثمان کشته شد، بلافاصله پیراهن خون‌آلود عثمان را به شام برسانند و جاسوسان، این مأموریت را به سرعت انجام دادند. به‌نظر برخی مورخان، ام‌حبیبه، دختر ابوسفیان، که از نظر بیشتر مورّخان و نسب‌شناسان به رَمَله مشهور است، پس از کشته‌شدن عثمان بن عفان پیراهن آغشته به خون وی را همراه نعمان بن بشیر نزد برادرش معاویه به دمشق فرستاد.
• به‌نظر عده دیگری از مورخان، همسر عثمان (نائله) پیراهن عثمان را همراه با انگشتان بریده‌شده خودش، که در دفاع از عثمان بریده شد بود و نیز موهای ریش عثمان که مهاجمین آن‌ها را کنده بودند، توسط نعمان بن بشیر به سوی معاویه فرستاد. او دستور داد پیراهن عثمان و هم‌چنین انگشتان نائله، همسر عثمان را بالای منبر مسجد شام ببرند و عَلَم کنند. وی تبلیغات و تهاجم وسیع فرهنگی در شام و اطراف آن بر علیه قاتلان عثمان را شروع می‌کند و مردم را به خون‌خواهی عثمان فرامی‌خواند و لبه تیز اتّهام را متوجّه امام علی (ع) و همراهانش می‌کند و حال آن‌که کشنده واقعی عثمان خود معاویه است و این کلام علی (ع) در نهج البلاغه است که فرمود: آنان در جست‌وجوی حقی هستند که خود آن را وانهاده‌اند و از خونی خون‌خواهی می‌کنند که خود آن را ریخته‌اند.
• معاویه در نامه خود، امام را به شرکت در قتل عثمان متّهم می‌کند و امام (ع) به او قاطعانه پاسخ می‌دهد که در نامه ۱۰، ۲۸ و ۳۷ نهج البلاغه به آن اشاره شده است.

پیراهن عثمان، منشأ فتنه ناکثین و قاسطین و مارقین

• معاویه گاهی در انظار عمومی پیراهن خون‌آلود خلیفه سوم را بر تن می‌کرد و برای برپایی فتنه، از پیراهن عثمان، بهره بسیار برد. وی اقدامات بعدی و اساسی خویش را آغاز کرد و به چند نفر از جمله طلحة بن عبدالله و زبیر بن عوام نامه نوشت به‌طوری که وقتی طلحه و زبیر نامه معاویه را دریافت کردند، بسیار شادمان شدند و از آن پس در مخالفت با علی (ع) مصمّم بودند. طلحه و زبیر که نخست در مدینه با علی (ع) بیعت کرده بودند، بعد از مدّت اندکی بیعت خود را شکستند و به سوی مکه روانه شدند. در آن‌جا پس از دیدار با عایشه، همسر پیامبر اسلام، مردم را به بهانه خون‌خواهی عثمان تحریک کردند و با حدود سه هزار نفر به سمت بصره حرکت کردند و جنگ جمل را به راه انداختند. و بالاخره این پیراهن عامل برپا شدن جنگ صفین علیه امیرالمؤمنین علی(ع) و این جنگ منشأ پیدایش خوارج در جریان حکمیّت شد و مقدّمات جنگ نهروان را فراهم آورد.

منابع

• دانشنامه نهج البلاغه ج۱