بحث:عبدالله بن عباس

ابوالعباس عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب هاشمی قرشی، دو یا سه یا چهار سال قبل از هجرت پیامبر(ص) در مکه و در شعب بنی هاشم متولد شد و در آنجا رشد نمود. او از اصحاب و یاران پیامبر(ص)و حضرت علی(ع)بود و از این بزرگوار و افرادی مانند ابوذر، معاذ بن جبل و عُمر روایت نموده است.

ابن عباس فردی محدث، فقیه، مفسر، نحوی، نسب‌شناس، شاعر و آگاه به تاریخ عرب و وقایع آن بود. وی را به سبب کثرت علومی که داشت، «بحر» می‌‌نامیدند. او در علم حساب و تقسیم ارث نیز تبحر داشت و در زمان ابوبکر، عمر و عثمان قضاوت می‌‌نمود.

علامه حلی او را از دوستداران حضرت علی(ع) و از شاگردان وی دانسته و مقام و اخلاص او به امیرمؤمنان(ع) را مشهورتر از آن می‌‌داند که بتوان مخفی نمود. در ضمن، روایات کشّی را که متضمن قدح اوست، نپذیرفته و می‌‌گوید که آنها را در جای دیگر جواب داده است. او شاگردانی مانند عبدالله بن عمر، انس بن مالک، ابوطفیل عامر بن واثله و ثعلبة بن حکم را تربیت نمود.

ابن عباس یکی از فرماندهان حضرت علی(ع) در جنگ صفین بود که قسمتی از جنگ را فرماندهی می‌‌کرد، چنان که در جنگ جمل و نهروان نیز دارای نقشی فعال بود.

او مدتی از جانب حضرت علی(ع) والی شهرهای بصره، سرزمین یمن، خوزستان، فارس و کرمان بود. در صلح امام حسن(ع) و معاویه حضور داشت و در جریان کربلا کوشید تا امام حسین(ع) را از رفتن به کربلا منصرف نماید.

پیامبر(ص) برای او دعا کرد که خداوند به او حکمت و علم تفسیر قرآن عطا کند و فقیه در دین قرار دهد. عُمر وی را بسیار محترم می‌‌شمرد و با او مشورت می‌‌کرد.

وی را فردی فصیح، زیبا، بلند قامت و سفیدروی توصیف کرده و گفته‌اند که روزهای دوشنبه و پنجشنبه را روزه می‌‌گرفت. کتاب‌های تفسیر ابن عباس ترجمان القرآن که گویند املای امام علی(ع) بوده است، زبور داود، المفصل فی الاحادیث الفقهیه، الاحادیث القدسیه، [[الصحائف الاربعون، فتاوی عبدالله بن عباس و المسند اثر اوست.

او در اواخر عمر نابینا شد و به هنگام اقتدار عبدالله بن زبیر از بیعت با وی سرباز زد و بدین جهت از مکه اخراج شد و به طائف رفت و سرانجام در سال ۷۰هـ در آنجا درگذشت. محمد بن حنفیه بر او نماز گزارد. سال فوت وی را مختلف آورده‌اند.

ج1 ص:453-454