آیه تفقه
آیه نفر یکی از ادله بر حجیت خبر واحد و وجوب تحصیل علوم دینی است. بر هر گروهی لازم است که عدهای از آنها برای کسب معرفتهای لازم و تحصیل علم هجرت کنند، تا پس از بازگشت مردمشان را بر اساس آنچه تفقه نمودهاند هشدار دهند و از عواقب و مسئولیتهای ناشی از علمی که فرا میگیرند، بترسانند.
مقدمه
از دلیلهایی که بر حجّیت خبر واحد، حجّیت فتوای مجتهد در حق مقلّد، وجوب تحصیل اجتهاد و جواز تقلید اقامه شده، آیه تفقه است که به کوچ کردن گروهی از مردم جهت فراگیری احکام و معارف دینی دستور میدهد تا در مرحلۀ نخست، خود، آنها را فراگیرند و در مرحلۀ بعد، به سوی قومشان بازگشته، آنان را انذار کنند.
ولی اصولاً اسلام آگاهی یافتن و شناخت پیام وحی و آگاهی یافتن از احکام الهی و آثار و مسئولیتهای ناشی از آن را بر همگان لازم دانسته و در قوانین و احکام واجدین شرایط تکلیف را چه. عالم و چه جاهل یکسان مشمول مقررات شمرده است.
از اینرو کسیکه به دلیل ندانستن وظیفه و مسئولیت خود تکالیف الهی را در زمینههای مختلف عبادی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و غیره انجام نداده باشد در مورد جهلش مسئول است.
ولی اگر فرد مکلف بدون آنکه در کسب آگاهی و علم قصوری کرده باشد، نتوانست اطلاع لازم را درباره مسئولیتهای خود کسب کند، چنین مکلفی معذور خواهد بود، زیرا مسئولیتخواهی از انسانی که جاهل به مسئولیت خویش است، حکمیانه نیست و دور از عدالت خواهد بود.
برای عملی شدن اصل اشتراک عالم و جاهل در تکالیف و بیرون آمدن جاهل از عذر و عدم مسئولیتپذیری و در نهایت برای رسیدن به فلسفۀ نهایی احکام الهی اصل تفقه و انذار به عنوان یک وظیفۀ همگانی (واجب کفایی) در قرآن مطرحشده است به این ترتیب که: بر هر گروهی لازم است که عدهای از آنها برای کسب معرفتهای لازم و تحصیل علم هجرت کنند، تا پس از بازگشت مردمشان را بر اساس آنچه تفقه نمودهاند هشدار دهند و از عواقب و مسئولیتهای ناشی از علمی که فرا میگیرند، بترسانند. تا از طریق این طرح، همگان از تخلفات بپرهیزند[۱].[۲]
منابع
پانویس
- ↑ فقه سیاسی، ج۱، ص۴۴۹-۴۵۱.
- ↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۴۹.