ابوسعد الآبی
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
آشنایی اجمالی
ابوسعد منصور بن حسین آبی رازی ملقب به وزیر کبیر زین الکفاة ذوالمعالی فقیه امامی مذهب، نحوی، لغوی، ادیب، شاعر، مورخ، جغرافی‌دان و از وزرای معروف آل بویه در ری و منسوب به آبه (آوه در حوالی ساوه) که از حیات فردی او اطلاع چندانی نداریم. در سال ۳۷۸ه از محضر شیخ صدوق استفاده کرده [۱] و به گفته منتجب الدین از مجلس شیخ طوسی نیز بهره برده است[۲] که با توجه به ولادت شیخ طوسی در سال ۳۸۵ه شاگردی او در محضر شیخ کمی بعید به نظر می‌‌رسد. ابومحمد عبدالرحمان بن احمد بن حسین خزاعی معروف به مفید نیشابوری[۳] و برادرش ابوسعید محمد بن احمد خزاعی (در الاربعین عن الاربعین) نیز از او روایت کرده‌اند. [۴] وی مدتی در ری وزیر مجدالدوله رستم بن فخرالدوله بویهی بود. [۵] حُسنِ اخلاق و سلوک و فضایل و کمالاتش که او را یگانه دوران کرده بود، سبب شد تا بزرگان شیعه و اهل سنت چون صاحب بن عبّاد و ثعالبی به مدح و ستایش فراوان از او بپردازند. [۶] چنان که از روایت جد ابوالفتوح رازی (ابوسعید محمد بن احمد خزاعی) از او پیداست، وی در سال ۴۳۲ه در قید حیات بوده است. [۷]
آثار او عبارت‌اند از: نُزهة الادیب (الأدب / الآداب)؛ [۸] نثر الدرر، هفت مجلد مشهور به زبدة الاخبار؛ [۹] مختصر کتاب نزهة الادیب، در محاضرات و ادب و مشتمل بر مواعظ و حکم و نوادر و اخبار و روایات معصومین(ع) و برخی از خطبه‌های امیرالمؤمنین علیSاز جمله خطبه شقشقیه، جز اینکه وی در این کتاب برخی از خطبه‌های آن حضرت را به زید شهید نسبت داده است. بعضی از مجلدات خطی این کتاب در کتابخانه‌های ترکیه، عراق، مصر و ایران موجود است. [۱۰] همچنین به تحقیق محمد علی قرنه در هفت مجلد به چاپ رسیده است. [۱۱] فاضل هندی و همچنین صاحب جواهر در مسئله استحباب تحنّک در نماز به روایتی از این کتاب استشهاد کرده‌اند؛ [۱۲]تاریخ الری (التاریخ) که به گفته ثعالبی مثل آن در تاریخ تألیف نشده است. [۱۳] این کتاب از منابع و مآخذ معجم الأدباء و معجم البلدان[۱۴] و الوافی بالوفیات بوده است؛ [۱۵] دیوان شعر[۱۶] ثعالبی حدود صد بیت از اشعار او را نقل کرده است؛ [۱۷] الأنس و العرس؛ الرسائل. [۱۸] همچنین سند تعدادی از اصول اربعمأه نیز به او منتهی می‌‌شود. [۱۹] وی در سال ۳۷۴ه کتاب یا اصل زید نرسی، اصل جعفربن محمد قرشی و برخی دیگر از اصول را به خط خویش نوشته است. [۲۰] برادرش ابومنصور محمد نیز از کاتبان بزرگ و از مشاهیر و از وزرا بوده است. [۲۱].[۲۲]
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۳
پانویس
- ↑ الذریعه، ج ۲۴، ص۵۱.
- ↑ فهرست منتجب الدین، ص۱۶۱.
- ↑ فهرست منتجب الدین، ص۱۶۱.
- ↑ موسوعة طبقات الفقهاء، ج ۵، ص۳۵۳.
- ↑ معجم البلدان، ج ۱، ص۵۱.
- ↑ تتمة یتیمة الدهر، ص۱۱۹ و ۱۲۰.
- ↑ خاتمة المستدرک، ج ۳، ص۷۸؛ الذریعه، ج ۲۴، ص۵۱.
- ↑ الذریعه، ج ۲۴، ص۱۰۸.
- ↑ اعیان الشیعه، ج ۱، ص۱۹۱ و ج ۱۰، ص۱۳۸.
- ↑ الذریعه، ج ۲۴، ص۵۱ و ۵۲.
- ↑ فهرس التراث، ج ۱، ص۴۹۴.
- ↑ کشف اللثام، ج ۳، ص۲۶۳؛ جواهر الکلام، ج ۸، ص۲۴۷.
- ↑ تتمة یتیمة الدهر، ص۱۲۰.
- ↑ معجم الادباء، ج ۶، ص۲۳۸؛ معجم البلدان، ج ۱، ص۱۴۹.
- ↑ الذریعه، ج ۲۶، ص۱۳۲.
- ↑ مشاهیر شعراء الشیعه، ج ۵، ص۱۴۳؛ الذریعه، ج ۲۴، ص۲۱۰.
- ↑ تتمة یتیمة الدهر، ص۱۲۰ ـ ۱۲۶.
- ↑ فوات الوفیات، ج ۴، ص۱۶۰؛ دمیة القصر، ج ۱، ص۴۵۹ و ۴۶۰.
- ↑ الذریعه، ج ۲۴، ص۵۲.
- ↑ الاصول الستة عشر، ص۱۹، ۹۷ و ۱۰۱.
- ↑ معجم البلدان، ج ۱، ص۵۱.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۳، ص۳۸۸.