احمد بن عیسی بن اسباط

مقدمه

راوی امام رضا (ع). احمد بن عیسی بن اسباط نامی است که در پی خطای بعضی از معاصران در مستندسازی یک داده تاریخی به فهرست روات امام رضا (ع) اضافه شده است. در جلد دوم کتاب مسند الامام الرضا (ع) در باب ادعیه سفر، به نقل از کتاب قرب الإسناد حمیری قمی چنین آمده است که شخصی با نام احمد بن عیسی بن اسباط روایتی از گفت‌و‌گوی خود با امام رضا (ع) را نقل کرده است^[۱]، در حالی که اصل این روایت در کتاب قرب الاسناد به نقل احمد بن محمد بن عیسی از یکی از اصحاب و راویان حدیث امام رضا (ع) به نام علی بن اسباط^[۲] نقل شده است^[۳].

راوی حدیث علی بن اسباط، نگران از سفر مخوف و پر خطری که در پیش رو داشت، در حالتی به سر می‌برد که انتخاب مسیر سفر برایش دشوار شده بود و نمی‌دانست آیا راه زمینی را انتخاب کند یا راه دریایی را. پس با امام رضا (ع) راجع به آن مشورت نمود و نظر آن حضرت را در این باره جویا شد. امام رضا (ع) او را به سوی نماز استخاره در مسجد رسول الله (ص) رهنمون شد و علاوه بر آن ادعیه سفر و آیاتی را که برای ایمنی از خطر روی آب و یا در زمین کارساز بود به وی آموزش داد^[۴]. این حدیث را کلینی نیز در الکافی به نقل از علی بن اسباط از امام رضا (ع) در باب نماز استخاره ذکر کرده است^[۵]. شیخ صدوق نیز در من لایحضره الفقیه در باب خواندن نماز در کشتی قسمتی از محتوای این حدیث را بدون نام بردن سلسله راویانش روایت کرده است، شیخ حدیث را از ابوجعفر امام باقر (ع) می‌داند^[۶]، اما علامه مجلسی با بیان این مطلب ابراز می‌دارد که ظاهراً سهوی رخ داده است، چرا که کلینی این حدیث را روایت صحیح از علی بن اسباط از امام رضا (ع) می‌داند^[۷]. پس از کلینی این روایت به کتب حدیثی دیگر نیز راه یافته است که در تمامی آنها نیز حدیث متعلق به ابوالحسن امام رضا (ع) دانسته شده است^[۸].

قابل توجه آنکه عطاردی در جلد اول کتاب خویش، تحت عنوان آنچه درباره حضرت ابراهیم (ع) وارد شده، این روایت را با بیان صحیح نام راویان از ابن‌اسباط نقل کرده است. ارتباط حدیث با حضرت ابراهیم (ع) آنجاست که امام طی این روایت، دعایی را برای رفع اضطراب دریا در هنگام تلاطم شدید امواج و بازگشت سکینه و آرامش دریا به ابن‌اسباط آموزش می‌دهد، اما او از امام می‌خواهد تا درباره سکینه توضیحی دهد. امام رضا (ع) در بیان آن می‌فرماید: سکینه نسیمی است که از بهشت خارج شده است و به صورتی انسان‌وار و رایحه‌ای خوش بر ابراهیم (ع) نازل شده و از اطراف ارکان خانه خدا عبور نموده است، آن زمانی که او ستون‌های کعبه را بر پا می‌داشت^[۹]. بنابر این، یادکرد نام احمد بن عیسی در زمره راویان امام رضا (ع) حاصل خطایی در برداشت و ثبت روایات است.^[۱۰]^[۱۱]

منابع

امیری، ارینب سادات، مقاله «احمد بن عیسی بن اسباط»، دانشنامه امام رضا ج۱

پانویس

↑ مسند الإمام الرضا (ع)، ج۲، ص۵۶.
↑ کتاب الرجال، ابن‌داوود، ص۲۶۰.
↑ قرب الإسناد، ص۳۷۲.
↑ کتاب الوافی، ج۹، ص۱۴۱۳؛ الحدائق الناضرة، ج۱۰، ص۵۲۵؛ جواهر الکلام، ج۱۲، ص۱۵۸.
↑ الکافی، ج۳، ص۴۷۳.
↑ من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۴۵۹.
↑ روضة المتقین، ج۲، ص۶۵۴.
↑ وسائل الشیعة، ج۸، ص۶۵؛ بحار الأنوار، ج۲۳، ص۲۴۳؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۷، ص۲۹۸؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۸۵۰.
↑ مسند الإمام الرضا (ع)، ج۱، ص۵۷.
↑ .منابع: بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، محمد باقر بن محمدتقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، البرهان فی تفسیر القرآن، سیدهاشم بن سلیمان بحرانی (۱۱۰۷ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة البعثة، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ جامع أحادیث الشیعة زیر نظر: سید حسین بن علی طباطبایی بروجردی (۱۳۸۰ق)، قم، مهر استوار، بی تا، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محمد حسن بن باقر نجفی معروف به صاحب جواهر (۱۲۶۶ق)، تحقیق: جمعی از محققان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، دوم، ۱۳۶۵ق، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة لها، یوسف بن احمد بحرانی (۱۱۸۶ قی)، تحقیق: محمد تقی ایروانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، بی تا، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محما۔ تقی بن مقصودعلی مجلسی (۱۰۷۰ق)، تحقیق: حسین موسوی کرمانی - علی پناه اشتهاردی، قم، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، اول، ۱۳۸۹ق؛ قرب الإسناد، عبدالله بن جعفر حمیری (قرن ۳ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۳ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داوود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمد صادق بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریة، ۱۳۹۳ق؛ کتاب الوافی، محمد محسن بن مرتضی معروف به فیض کاشانی (۱۰۹۱ق)، تحقیق: ضیاء الدین حسینی، اصفهان، مکتبة الإمام أمیر المؤمنین علی، اول، ۱۴۰۶ق؛ مسند الإمام الرضا علی، عزیزالله بن محمد عطاردی قوچانی (معاصر)، مشهد، کنگره جهانی امام رضا، اول، ۱۴۰۶ق؛ من لا یحضره الفقیه، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، بی تا؛ وسائل الشیعة (تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة)، محمد بن حسن معروف به حر عاملی (۱۱۰۴ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علبا لإحیاء التراث، قم، دوم، ۱۴۱۴ق.
↑ امیری، ارینب سادات، مقاله «احمد بن عیسی بن اسباط»، دانشنامه امام رضا ص ۷۱۰.

[1] مسند الإمام الرضا (ع)، ج۲، ص۵۶.

[2] کتاب الرجال، ابن‌داوود، ص۲۶۰.

[3] قرب الإسناد، ص۳۷۲.

[4] کتاب الوافی، ج۹، ص۱۴۱۳؛ الحدائق الناضرة، ج۱۰، ص۵۲۵؛ جواهر الکلام، ج۱۲، ص۱۵۸.

[5] الکافی، ج۳، ص۴۷۳.

[6] من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۴۵۹.

[7] روضة المتقین، ج۲، ص۶۵۴.

[8] وسائل الشیعة، ج۸، ص۶۵؛ بحار الأنوار، ج۲۳، ص۲۴۳؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۷، ص۲۹۸؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۸۵۰.

[9] مسند الإمام الرضا (ع)، ج۱، ص۵۷.

[10] .منابع: بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، محمد باقر بن محمدتقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، البرهان فی تفسیر القرآن، سیدهاشم بن سلیمان بحرانی (۱۱۰۷ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة البعثة، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ جامع أحادیث الشیعة زیر نظر: سید حسین بن علی طباطبایی بروجردی (۱۳۸۰ق)، قم، مهر استوار، بی تا، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محمد حسن بن باقر نجفی معروف به صاحب جواهر (۱۲۶۶ق)، تحقیق: جمعی از محققان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، دوم، ۱۳۶۵ق، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة لها، یوسف بن احمد بحرانی (۱۱۸۶ قی)، تحقیق: محمد تقی ایروانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، بی تا، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محما۔ تقی بن مقصودعلی مجلسی (۱۰۷۰ق)، تحقیق: حسین موسوی کرمانی - علی پناه اشتهاردی، قم، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، اول، ۱۳۸۹ق؛ قرب الإسناد، عبدالله بن جعفر حمیری (قرن ۳ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت لا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۳ق، الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داوود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمد صادق بحر العلوم، نجف، المکتبة الحیدریة، ۱۳۹۳ق؛ کتاب الوافی، محمد محسن بن مرتضی معروف به فیض کاشانی (۱۰۹۱ق)، تحقیق: ضیاء الدین حسینی، اصفهان، مکتبة الإمام أمیر المؤمنین علی، اول، ۱۴۰۶ق؛ مسند الإمام الرضا علی، عزیزالله بن محمد عطاردی قوچانی (معاصر)، مشهد، کنگره جهانی امام رضا، اول، ۱۴۰۶ق؛ من لا یحضره الفقیه، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، بی تا؛ وسائل الشیعة (تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة)، محمد بن حسن معروف به حر عاملی (۱۱۰۴ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علبا لإحیاء التراث، قم، دوم، ۱۴۱۴ق.

[11] امیری، ارینب سادات، مقاله «احمد بن عیسی بن اسباط»، دانشنامه امام رضا ص ۷۱۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]