اخلاص در فقه اسلامی

مقدمه

منظور از اخلاص در نیّت آن است که مکلّف در عمل خود جز قصد قربت و عبودیّت برای پروردگار، انگیزه‏ای دیگر نداشته باشد (امتثال). در قرآن کریم ﴿وَمَا أُمِرُوا إِلاَّ لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاء وَيُقِيمُوا الصَّلاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ﴾^[۱] و روایات^[۲] بر لزوم اخلاص در طاعت و عبادت تأکید و در فقه در باب‌های مربوط به عبادات، مانند صلات و صوم به عنوان رکن اصلی نیّت مطرح شده است.

خلوص در نیّت عمل عبادی، شرط و عبادت بدون آن باطل است. رذیلتِ مقابل فضیلت اخلاص، ریا است که موجب بطلان عمل عبادی است^[۳]. البته وجود پاره‏‌ای اغراض تبعی در عبادت، با اخلاص منافات ندارد و موجب بطلان عمل نمی‏‌شود، مانند آنکه در غسل یا وضو در کنار غرض اصلی، یعنی انجام دادن عمل به قصد قربت، نیّت تبعیِ خنک یا پاکیزه شدن را نیز داشته باشد. از این رو، فقها در مسئله دریافت مزد و اجیر شدن برای نماز و روزه قضا شده میّت، بر عدم منافات آن با قصد قربت تصریح کرده‏‌اند^[۴].^[۵]

منابع

هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت

پانویس

↑ «و فرمانی نیافته بودند جز این که خدا را در حالی که دین خویش را برای او ناب داشته‌اند، با درستی آیین، بپرستند و نماز بر پا دارند و زکات بپردازند و این است آیین پایدار (و استوار)» سوره بینه، آیه ۵.
↑ مصباح الفقاهة، ج۱، ص ۳۹۲؛ المکاسب المحرمة (امام خمینی)، ج۲، ص ۶۰ و ۶۷
↑ وسائل الشیعة، ج۱۲، ص ۱۶۵
↑ مصباح الفقاهة، ج۱، ص ۳۹۳
↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۱، صفحه ۳۴۳.

[1] «و فرمانی نیافته بودند جز این که خدا را در حالی که دین خویش را برای او ناب داشته‌اند، با درستی آیین، بپرستند و نماز بر پا دارند و زکات بپردازند و این است آیین پایدار (و استوار)» سوره بینه، آیه ۵.

[2] مصباح الفقاهة، ج۱، ص ۳۹۲؛ المکاسب المحرمة (امام خمینی)، ج۲، ص ۶۰ و ۶۷

[3] وسائل الشیعة، ج۱۲، ص ۱۶۵

[4] مصباح الفقاهة، ج۱، ص ۳۹۳

[5] هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۱، صفحه ۳۴۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]