سید حمیری

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام صادق است. سید حمیری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سید حمیری در تاریخ اسلامی - سید حمیری در معارف و سیره حسینی - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

ابوهاشم اسماعیل بن محمد بن یزید بن ربیعه، معروف به سید حمیری در سال ۱۰۵ هـ در عُمّان به دنیا آمد و در بصره و بغداد زندگی می‌‌کرد. مادرش لقب وی را «سیّد» نهاد. جدش یزید بن ربیعه شاعری مشهور بود که زیاد بن ابیه و خاندانش را هجو، و انتسابش به معاویه را رد کرد. پدر و مادرش از فرقه اباضیه (شاخه‌ای از خوارج) و از دشمنان علی(ع) بودند. خود وی در این باره می‌‌گوید که چه بسیار در خانه ما درباره علی(ع) بدگویی می‌‌شد و حضرت مورد لعن قرار می‌‌گرفت؛ لذا از آنان فاصله گرفتم و به شیعه گرایش پیدا کردم که این امر موجب شد تا ایشان در پی قتل من بر آیند. ابن شهرآشوب می‌‌نویسد سید در آغاز از خوارج بود، سپس به کیسانیّه‌ گرایید و سرانجام در زمره امامیه درآمد. شیخ طوسی نام وی را در شمار یاران امام صادق(ع)ذکر کرده و برخی معتقدند که امام کاظم(ع) را نیز ملاقات کرده است.

وی مردی گندم گون، بلندقد، خوش بیان و سخن گویی نوآور بود. ابن معتز می‌‌گوید که او از ماهرترین شاعران زمان خویش بود و احادیث، اخبار و مناقب را در قالب شعر بیان می‌‌کرد و هیچ فضیلتی درباره علی(ع)نقل نشده مگر اینکه آن را به نظم درآورده است. روزی سید در کوفه اعلام کرد هرکس فضیلتی در شأن علی(ع) بگوید که من شعری در آن باره نسروده باشم، به او جایزه می‌‌دهم.

ابن شهرآشوب وی را در زمره آن دسته از شعرای اهل بیت(ع) آورده که آشکارا و بدون تقیّه به مدح آنان می‌‌پرداختند. ابوالفرج اصفهانی می‌‌نویسد: اشعار او یا در ستایش بنی هاشم است یا در نکوهش مخالفانشان، و مجموعه اشعاری که درباره بنی هاشم سروده بالغ بر ۲۳۰۰ قصیده می‌‌باشد. ابن حجر نیز او را رافضی خوانده و گفته است که او در اشعارش به نکوهش سلف و ستایش علی(ع) می‌پرداخت. سرزنش و بدگویی وی از همسران پیامبر(ص) و صحابه‌ای که با بنی هاشم مخالف بودند، در میان اهل سنت مشهور است و همین امر موجب طرد وی از سوی آنان شده است. پدر و مادر سید از خوارج بودند و او همیشه آنان را به این جهت سرزنش می‌‌کرد و اشعاری نیز در لعن و نفرین ایشان دارد. گفته شده به هنگامی که در حال احتضار به سر می‌‌برد و رنج می‌‌کشید، امیرمؤمنان(ع)را ملاقات کرد و آرام گرفت و با چهره ای گشاده و نورانی از دنیا رفت. این واقعه در سال ۱۷۳ یا ۱۷۸ و یا ۱۷۹ هـ در بغداد اتفاق افتاد و در قبرستان حدیثه یا جنینه به خاک سپرده شد. آثار حمیری عبارت‌اند از: البائیه الحمیریّة القصیدة العینیّة تاریخ الیمن تفسیر القرآن میمیات السید الحمیری و دیوان السید الحمیری.

منابع

1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱