بحث:وقف در معارف و سیره نبوی

باغ‌های مخیریق

واقدی می‌نویسد: مخیریق یهودی از علمای یهود بود. روز شنبه که پیامبر(ص) برای جنگ در احد بود، او به یهودیان گفت: به خدا قسم شما می‌دانید که محمد پیامبر است و نصرت و یاری او بر شما فرض و واجب است. آنها بهانه آوردند که امروز شنبه است؛ گفت دیگر شنبه معنایی ندارد، سلاح خود را برداشت و همراه رسول خدا(ص) به میدان جنگ آمد و کشته شد. پیامبر(ص) فرمود: مخیریق بهترین یهودی است، مخیریق وقتی از مدینه به احد می‌رفت گفت: اگر کشته شدم، اموال من مال محمد است که در راه خدا صرف کند. آن اموال منشأ اصلی صدقات پیامبر(ص) شد^[۱].

اموال مخیریق هفت مزرعه بودند، به نام‌های: میئب، صافیه، دلال، حسنی، برقه، اعواف و مشربه ام ابراهیم که مادر ابراهیم (فرزند حضرت رسول) در این منطقه سکونت داشت و پیامبر(ص) به آنجا می‌آمد^[۲].

اصل داستان مخیریق و وصیت کردن و شهادت وی، وقف کردن رسول خدا(ص) و جریان‌های سیاسی که در مورد این باغ‌ها به وقوع پیوسته در کتب حدیث و تاریخ و... ثبت و ضبط شده است^[۳].

صدقات رسول خدا(ص) در کتب شیعه و سنی بسیار معروف است که برای نمونه به کتب یاد شده در پاورقی رجوع شود^[۴].^[۵]

پانویس

↑ المغازی، ج۱، ص٢۶٢ و ٢۶٣؛ وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، ج۳، ص۲۸۹-۲۸۸؛ تاریخ المدینه المنوره، ج۱، ص۱۷۳؛ الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه، ص١۶٩؛ الشیبانی، ابوبکر، احمد بن عمرو، المعروف بالخصاف، کتاب احکام الاوقاف، الناشر مکتبه الثقافه الدینیه، القاهره، جمادی الاولی، ١٣٢٢ هـ، ص١.
↑ مغازی، ج۱، ص۳۷۸؛ تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۷۳؛ ابی الفرج، عبد الرحمن بن الجوزی، الوفا باحوال المصطفی، تحقیق مصطفی عبدالواحد، مطبعه السعاده بمصر، ط ١، ١٣٨۶ هـ، ١٩۶۶ م، ج۱، ص۵٧. علامه عسکری آنجا که املاک رسول خدا(ص) و منشأ تملک آن حضرت را درباره آن اموال بیان می‌کند، از جمله املاک آن حضرت وصیت مخیریق را نام می‌برد که جهت اطلاع بیشتر رجوع شود به: العلامه العسکری، السید مرتضی، معالم المدرستین، المطبعه الکلینی، الناشر المجمع العلمی الإسلامی، ج۲، ط ٣، ١۴١٣ هـ، ١٩٩٣ م، ص١۴١ به بعد، بیان ما تملکه الرسول و منشؤه؛ کتاب احکام الاوقاف، ص۲.
↑ جهت اطلاع بیشتر به این منابع مراجعه فرمایید: السیره النبویه، ج۲، ص١۶۴؛ العباسی، شیخ احمد بن عبد الحمید، عمده الأخبار فی مدینه المختار، الناشر اسعد درابزونی الحسینی، تصحیح شیخ محمد الطیب الانصاری، مطبعه المدنی القاهره، مکتبه التجاریه الکبری، ط ٣، ١٣۵٩ هـ، ص۱۱۷-۱۱۵؛ الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صار، ۱۳۸۵ هـ، ۱۹۶۵م، ج۲، ص١۶٢؛ مقدمه مرآه العقول فی شرح اخبار الرسول، دار الکتب الاسلامیه، ١۴٠۴ هـ. ق، ١٣۶٣ هـ. ش، ج۱، ص٢۶١؛ داماد افندی، عبدالله بن شیخ محمد بن سلیمان، مجمع الانهر فی شرح ملتقی الابحر، داراحیاء التراث العربی، للنشر والتوزیع، ج۱، ص۷۳۰؛ کتاب الوقف، الاحکام السلطانیه، ص١۵١، باغ‌های مخبریق و... ابن تیمیه، المنتقی من اخبار المصطفی، بیروت، لبنان، دارالمعرفه ط ۲، ۱۳۹۸هـ، ۱۹۷۸م، ج۲، پاورقی ص۴٣٩.
↑ تاریخ المدینه المنوره، ج۱، ص۱۷۳؛ «ما جاء في أموال النبي(ص) و صدقاته و نفقاته بالمدينة»؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص٢٩۴ - ٢٩٣. کتاب الوقوف و الصدقات، باب ۱، ص۳۱۱، باب ۱۰ و ج۱۷، ص۴۴٣؛ کتاب الفرائض، و المواریث، باب ۴، حدیث ۸؛ مستدرک الوسائل، ج۲، ص۵۱۳-۵۱۲؛ کتاب الوقوف و الصدقات، بحارالانوار، ج۱۰۰، ص۱۸۳، حدیث ۱۰، ج۲۲، ص۳۰۰-۲۹۵، باب صدقاته و اوقافه(ص)، ج۴۳، ص۲۳۵-۲۳۶؛ ج۴۴، ص١۶٣، حدیث ۲، ج۴۶، ص١٢١، حدیث ۱۲ و ص١۶۶، حدیث ١٠. قرب الاسناد، بی‌تا، ص١۶٠؛ قاموس الرجال، ج٨، ص۴۶٨؛ عمده الأخبار، ص۴۴٣ به بعد. ابن عبدالرزاق ابن همام الصنعانی، المصنف، تصحیح و تعلیق شیخ حبیب الرحمن الاعظمی، بیروت، لبنان، منشورات مکتب الإسلامی، ط ۱، ۱۳۹۲ ه، ۱۹۷۲م، ج۵، ص١٠٣۶١؛ البحر الزخار الجامع لمذاهب علماء الامصار و بهامشه جواهر الاخبار و الآثار، ج۵، ص۱۴۸؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص٣۴١، حدیث شماره ۱۲۸۲؛ احمد بن علی بن حجر العسقلانی، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، دارالمعرفه للطباعه و النشر، بیروت، لبنان، ج۵، ص۴٠٢. می‌نویسد: ان اول صدقه موقوفه کانت فی الإسلام اراضی مخیریق التی أوصی بها الی النبی(ص) فوقفها النبی(ص)؛ مغازی، ج١، ص٢۶٣-٢۶٢؛ اراضی مخیریق، معجم البلدان، کلمه النضر، ص۲۹۱ ۲۹۰، ۲۴۱؛ نیل الأوطار، شرح منتقی الاخبار من احادیث سید الابرار، ج۱، ص۲۲؛ صدقات الرسول الله(ص) الطبقات الکبری، ج١ ص۵٠١؛ المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، الدکتور جواد علی دارالعلم للملائین، بیروت، مکتبه النهضه بغداد، ط ١، ج۷، ص۴٣.
↑ علیدوست خراسانی، نورالله، منابع مالی اهل بیت، ص ۱۰۶.

[1] المغازی، ج۱، ص٢۶٢ و ٢۶٣؛ وفاء الوفاء باخبار دار المصطفی، ج۳، ص۲۸۹-۲۸۸؛ تاریخ المدینه المنوره، ج۱، ص۱۷۳؛ الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه، ص١۶٩؛ الشیبانی، ابوبکر، احمد بن عمرو، المعروف بالخصاف، کتاب احکام الاوقاف، الناشر مکتبه الثقافه الدینیه، القاهره، جمادی الاولی، ١٣٢٢ هـ، ص١.

[2] مغازی، ج۱، ص۳۷۸؛ تاریخ المدینه، ج۱، ص۱۷۳؛ ابی الفرج، عبد الرحمن بن الجوزی، الوفا باحوال المصطفی، تحقیق مصطفی عبدالواحد، مطبعه السعاده بمصر، ط ١، ١٣٨۶ هـ، ١٩۶۶ م، ج۱، ص۵٧. علامه عسکری آنجا که املاک رسول خدا(ص) و منشأ تملک آن حضرت را درباره آن اموال بیان می‌کند، از جمله املاک آن حضرت وصیت مخیریق را نام می‌برد که جهت اطلاع بیشتر رجوع شود به: العلامه العسکری، السید مرتضی، معالم المدرستین، المطبعه الکلینی، الناشر المجمع العلمی الإسلامی، ج۲، ط ٣، ١۴١٣ هـ، ١٩٩٣ م، ص١۴١ به بعد، بیان ما تملکه الرسول و منشؤه؛ کتاب احکام الاوقاف، ص۲.

[3] جهت اطلاع بیشتر به این منابع مراجعه فرمایید: السیره النبویه، ج۲، ص١۶۴؛ العباسی، شیخ احمد بن عبد الحمید، عمده الأخبار فی مدینه المختار، الناشر اسعد درابزونی الحسینی، تصحیح شیخ محمد الطیب الانصاری، مطبعه المدنی القاهره، مکتبه التجاریه الکبری، ط ٣، ١٣۵٩ هـ، ص۱۱۷-۱۱۵؛ الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صار، ۱۳۸۵ هـ، ۱۹۶۵م، ج۲، ص١۶٢؛ مقدمه مرآه العقول فی شرح اخبار الرسول، دار الکتب الاسلامیه، ١۴٠۴ هـ. ق، ١٣۶٣ هـ. ش، ج۱، ص٢۶١؛ داماد افندی، عبدالله بن شیخ محمد بن سلیمان، مجمع الانهر فی شرح ملتقی الابحر، داراحیاء التراث العربی، للنشر والتوزیع، ج۱، ص۷۳۰؛ کتاب الوقف، الاحکام السلطانیه، ص١۵١، باغ‌های مخبریق و... ابن تیمیه، المنتقی من اخبار المصطفی، بیروت، لبنان، دارالمعرفه ط ۲، ۱۳۹۸هـ، ۱۹۷۸م، ج۲، پاورقی ص۴٣٩.

[4] تاریخ المدینه المنوره، ج۱، ص۱۷۳؛ «ما جاء في أموال النبي(ص) و صدقاته و نفقاته بالمدينة»؛ وسائل الشیعه، ج۱۳، ص٢٩۴ - ٢٩٣. کتاب الوقوف و الصدقات، باب ۱، ص۳۱۱، باب ۱۰ و ج۱۷، ص۴۴٣؛ کتاب الفرائض، و المواریث، باب ۴، حدیث ۸؛ مستدرک الوسائل، ج۲، ص۵۱۳-۵۱۲؛ کتاب الوقوف و الصدقات، بحارالانوار، ج۱۰۰، ص۱۸۳، حدیث ۱۰، ج۲۲، ص۳۰۰-۲۹۵، باب صدقاته و اوقافه(ص)، ج۴۳، ص۲۳۵-۲۳۶؛ ج۴۴، ص١۶٣، حدیث ۲، ج۴۶، ص١٢١، حدیث ۱۲ و ص١۶۶، حدیث ١٠. قرب الاسناد، بی‌تا، ص١۶٠؛ قاموس الرجال، ج٨، ص۴۶٨؛ عمده الأخبار، ص۴۴٣ به بعد. ابن عبدالرزاق ابن همام الصنعانی، المصنف، تصحیح و تعلیق شیخ حبیب الرحمن الاعظمی، بیروت، لبنان، منشورات مکتب الإسلامی، ط ۱، ۱۳۹۲ ه، ۱۹۷۲م، ج۵، ص١٠٣۶١؛ البحر الزخار الجامع لمذاهب علماء الامصار و بهامشه جواهر الاخبار و الآثار، ج۵، ص۱۴۸؛ دعائم الاسلام، ج۲، ص٣۴١، حدیث شماره ۱۲۸۲؛ احمد بن علی بن حجر العسقلانی، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، دارالمعرفه للطباعه و النشر، بیروت، لبنان، ج۵، ص۴٠٢. می‌نویسد: ان اول صدقه موقوفه کانت فی الإسلام اراضی مخیریق التی أوصی بها الی النبی(ص) فوقفها النبی(ص)؛ مغازی، ج١، ص٢۶٣-٢۶٢؛ اراضی مخیریق، معجم البلدان، کلمه النضر، ص۲۹۱ ۲۹۰، ۲۴۱؛ نیل الأوطار، شرح منتقی الاخبار من احادیث سید الابرار، ج۱، ص۲۲؛ صدقات الرسول الله(ص) الطبقات الکبری، ج١ ص۵٠١؛ المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، الدکتور جواد علی دارالعلم للملائین، بیروت، مکتبه النهضه بغداد، ط ١، ج۷، ص۴٣.

[5] علیدوست خراسانی، نورالله، منابع مالی اهل بیت، ص ۱۰۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]