بنی‌حدس
نسب این قوم
این قوم -که در منابع از مردمان آن با نسبت «الحدسی» یاد می‌‌شود-[۱]، در شمار قبایل قحطانی[۲] و از فروعات و شعب بزرگ قبیله بنی لخم است که نسب از فردی به نام «حَدَس بن أُرَیش بن إراش بن جزیلة بن لخم (مالک) بن عدی بن حارث بن مُرة بن أدد بن زید بن یشجب بن عریب بن زید بن کهلان» می‌‌برند[۳]. حدس بن اریش فرزندانی به نام‌های ربیعه و زمیمه (رمیمه) داشت[۴]. از ربیعه، هذیم، سعد، کعب و وائل –که او و فرزندانش به جهت انتساب به مادرش، منارة بنت کعب بن عمرو بن حلیل، به «مناری» شناخته می‌‌شوند،- متولد شدند و از زمیمة بن حدس، عمرو و جمیل[۵]؛ بدین ترتیب نسل بنی حدس بن اریش از طریق این فرزندان و ذراری آنها منتشر شد. از میان این فرزندان، بنی کعب بن ربیعة بن حدس به بنی تغلب پیوستند و نسب از آنها گرفتند[۶]. از نسل حدس بن اریش شاخه‌ها و فروعات بسیاری پدید آمدند که از مهمترین طوایف این طایفه بزرگ لخمی می‌‌توان از طوایفی نظیر: بنی زمیمة بن حدس[۷]، بنی حارث بن کلیب[۸]، بنی غنم بن کلیب[۹]، بنی عمیت بن کلیب[۱۰]، بنی فیض بن کلیب[۱۱]، بنی سعد بن ربیعه[۱۲]، بنی وائل بن ربیعه[۱۳]، بنی کعب بن ربیعه[۱۴]، بنی منارة بن ربیعه[۱۵]، بنی هذیم بن ربیعه[۱۶]، بنی حارث بن عمرو بن زمیمه (رمیمه)[۱۷]، بنی صعب بن عمرو بن زمیمه (رمیمه)[۱۸]، بنی علامة بن عمرو بن زمیمه (رمیمه)[۱۹]، بنی عدی بن عمرو بن زمیمه (رمیمه)[۲۰]، بنی منذر بن عمرو بن زمیمه (رمیمه)[۲۱]، بنی ثعلبة بن عمرو بن زمیمه (رمیمه)[۲۲]، بنی رومی بن واسع بن کعب[۲۳]، بنی زهیر وزیر بن واسع بن کعب[۲۴]، بنی حسان بن واسع بن کعب[۲۵]، بنی بر بن واسع بن کعب[۲۶]، بنی قرقر بن کعب[۲۷]، بنی مرقش بن کعب[۲۸]، بنی بر بن کعب بن غنم[۲۹]، بنی رقاش بن فیض[۳۰]، بنی ابو شتاء بن فیض[۳۱]، بنی صابی بن فیض[۳۲]، بنی قحران بن فیض[۳۳]، بنی مغالة بن دعجان[۳۴] و... یاد کرد[۳۵].[۳۶]
مساکن و منازل بنی حدس
این قوم نیز بمانند دیگر طوایف لخم اصالتی یمنی دشتند[۳۷]. لخمی‌ها و طوایف متعدد آن –از جمله بنی حدس- در سده‌های نخستین میلادی به‌ویژه در اواخر قرن دوم میلادی در پی سیل عرم و ویرانی سد مأرب[۳۸]، همراه با قبایل جذام و عامله و غسان به نواحی شمالی جزیرة العرب و شام کوچ کردند[۳۹] و در مناطق مختلفی از این سرزمین از جمله مناطق جنوبی فلسطین و در امتداد جهت غربی دریاچه بحر المیّت[۴۰]، و به ویژه در جِفار[۴۱] -که بیشتر لخمی‌ها را در خود جای داده بود،- ساکن شدند[۴۲]، همدانی نیز در کتاب خود «صفة جزیرة العرب» در ترسیم کلی حدود و ثغور سرزمین‌های لخم و طوایف آن -از جمله بنی حدس- در شام، حدود آن را چنین ذکر کرده است: «دیار لخم از سرحد مغار بعد داروم -که امروزه «دیر البلح» خوانده می‌‌شود و دشتهای اطراف آنکه به نامشان، «دشت داروم» شناخته می‌‌شود- سپس جفار که ریگزاری است تا الفرماء و فراتر از الفرماء -در شمال صحرای سیناء- تا مصر قبطی، سرزمین مردمانی از یمن از جمله طوایفی از بنی بلی و لخم و... است. سپس آنچه از سرزمین‌ها که در اطراف رمله تا نابلس قرار دارد، از متعلقات بنی لخم است. همچنین، سرزمین‌های پس از تبوک تا زغر-که سرزمینی پر از درختان خرما از جمله نوعی خرما به نام «زغری» است- سپس تا مردابی که آبهای دره یرموک و اردن در آن ریخته می‌‌شود، نیز از دیگر سرزمین‌های ایشان است. جولان و مناطق اطراف آن نظیر: نوی، بثنیّه و شقص از مناطق تابعه حوران هم از دیگر سرزمین‌های این قوم به شمار رفته است که در آن مردانی از لخم همراه با جمعی از مردم جهینه، ذبیان و ابن القین زندگی می‌‌کنند»[۴۳]. علاوه بر ذکر حدود کلی سرزمینی بنی لخم، اطلاعات موجود ذیل تراجم رجال و نامآوران بنی حدس هم، حکایت از سکونت آنان در شام[۴۴] و مناطقی چون شراة -از سرزمین‌های بلقاء از مناطق دمشق-[۴۵] و نیز فلسطین[۴۶] و بلاد مختلف آن از جمله بیت المقدس[۴۷] دارد.[۴۸]
تاریخ جاهلی و اسلامی بنی حدس
از تاریخ جاهلی این قوم خبری در دست نیست. از تاریخ اسلامی آن هم، جز آنچه که در ذیل تراجم برخی از افراد شهیر این طایفه آمده، اطلاعی نداریم. بر این اساس، مشارکت ابوعبید عبدالجبار بن عبد حارث بن مالک حدسی مناری در وفد بر پیامبر(ص) و پذیرش اسلام[۴۹]، همچنین حضور عثمان بن منذر بن قیس بن سیر بن نمران در نبردهای تابستانی مسلمانان با روم موسوم به «صائفه» و عنوان‌داری «نخستین اطعام‌کننده در این جنگ‌ها»[۵۰]، همچنین، همراهی ابومحجن عبدالله بن منذر بن قیس با مسلمة بن عبدالملک بن مروان در غزای روم و کشته شدنش بر دروازه قسطنطنیه[۵۱] تقریباً، تنها آگاهی هایمان از این طایفه کوچک است.[۵۲]
مشاهیر و معاریف بنی حدس
از شمار بسیار مشاهیر و معاریف این قبیله علاوه بر نام افرادی که در متن به اسامی شان پرداخته شد، می‌‌توان از ابوطلاسه صهبان بن عثمان اهل فلسطین از اصحاب پیامبر(ص)[۵۳]، ابراهیم بن احمد بن اسید[۵۴]، ابراهیم بن غطریف بن سالم حدسی[۵۵]، عبدالله بن کدیر بن ابوطلاسة بن عبدالجبار حدسی، -همگی از راویان و محدثان این قوم-[۵۶]، فائد بن حجوة بن جبیر بن دعجان -از اشراف و بزرگان بنی حدس-[۵۷] و غمر بن قربان بن أبی بن عرفجه[۵۸] نام برد.[۵۹]
منابع
حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
پانویس
- ↑ ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ج۱، ص۳۴۸.
- ↑ قلقشندی، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ص۲۲۹؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۱، ص۲۵۱؛ زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۱۷۰.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۲۱۲؛ ابن حبیب بغدادی، مختلف القبائل و مؤتلفها، ص۷۴؛ دار قطنی، المؤتلف و المختلف، ج۱، ص۵۲۲؛ ابن‌حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۲۳.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۲۱۲؛ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۲۱۲.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۲۱۲.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۲۱۲.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۱، ص۲۳۲.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۳، ص۸۹۵. نیز ر.ک: ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۳۸۲؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۳، ص۴۱-۴۲.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۲، ص۸۴۰.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۳، ص۹۳۴.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۲۱۲؛ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۲، ص۵۱۵.
- ↑ قلقشندی، نهایة الارب فی معرفة انساب العرب، ص۲۲۹؛ زرکلی، الاعلام، ج۲، ص۱۷۰؛ بامطرف، الجامع(جامع شمل أعلام المهاجرین المنتسبین إلی الیمن و قبائلهم)، ج۱، ص۳۳۳.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۳، ص۹۸۵.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۳، ص۱۱۳۹.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۳، ص۱۲۱۵.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶؛ نیز ر.ک: ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۳۸۲؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۳، ص۴۱-۴۲.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۳، ص۹۴۶.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۳، ص۱۰۷۷.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۲، ص۴۴۲.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۲، ص۵۸۱.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۲، ص۶۲۵.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۳، ص۹۳۹.
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۳، ص۱۱۲۷.
- ↑ نسل بنی حدس بن اریش از طریق فرزندانش ربیعه و رمیمه انتشار یافت. از ربیعة بن حدس ۱۴ عشیره که بنی مناره بن ربیعه، بنی سعد بن ربیعه، بنی کعب بن ربیعه و بنی هذیم بن ربیعه از مهمترین آنها بودند، متفرع شدند. (نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶) از رمیمه فرزند دیگر حدس بن اریش هم فروعات متعددی پدید آمد که: حارث بن عمرو بن رمیمه، صعب بن عمرو بن رمیمه، علامه بن عمرو بن رمیمه، عدیّ بن عمرو بن رمیمه، منذر بن عمرو بن رمیمه، ثعلبة بن عمرو بن رمیمه، (نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶) فیض بن کلیب بن أبیّ، حارث بن کلیب بن أبیّ، غنم بن کلیب بن أبیّ، عمیت بن کلیب بن أبیّ، (نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۶) أبی الشتاء بن فیض بن کلیب، رقاش بن فیض بن کلیب، قحران بن فیض بن کلیب، صابی بن فیض بن کلیب، (نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷) بنی قرقر بن کعب بن غنم، بنی برّ بن کعب بن غنم، بنی مرقّش بن کعب بن غنم، (نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷) بنی رومی بن واسع بن کعب، زهیر وزیر بن واسع بن کعب، حسان بن واسع بن کعب، برّ بن واسع بن کعب (نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷) و مغالة بن دعجان بن عمیت بن کلیب (نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۰۷) از جمله آن است.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
- ↑ ر.ک: دینوری، الاخبار الطوال، ص۵۴؛ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ محسن امین، اعیان الشیعه، ج۱، ص۱۹۴؛ بامطرف، الجامع(جامع شمل أعلام المهاجرین المنتسبین إلی الیمن و قبائلهم)، ج۳، ص۲۴۲.
- ↑ سمعانی، الانساب، ج۳، ص۲۲۴. بر اساس برخی روایات منتسب به پیامبر(ص) نیز، از لخم و جذام و عامله و غسان، به عنوان چهار قبیله سبئی که از یمن به شام کوچیده و در آن سرزمین منزل گزیده‌اند، نام برده شده است. (ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۹؛ مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۴۷؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۱۵۹)
- ↑ بامطرف، الجامع(جامع شمل أعلام المهاجرین المنتسبین إلی الیمن و قبائلهم)، ج۳، ص۲۴۲.
- ↑ منطقه ای بین فلسطین (رمله) و مصر. (حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۱۴۵)
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفه جزیره العرب، ص۱۲۹؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۳، ص۱۰۱۱.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفه جزیره العرب، ص۱۲۹و۱۳۱. نیز ر.ک: بامطرف، الجامع(جامع شمل أعلام المهاجرین المنتسبین إلی الیمن و قبائلهم)، ج۳، ص۲۴۳.
- ↑ ابو نعیم، معرفة الصحابه، ج۳، ص۵۹؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۶۷، ص۱۹۹؛ بامطرف، الجامع(جامع شمل أعلام المهاجرین المنتسبین إلی الیمن و قبائلهم)، ج۱، ص۳۳۳.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۴۳، ص۱۳.
- ↑ ابو نعیم، معرفة الصحابه، ج۳، ص۵۹؛ ابن اثیر، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۴۱۸.
- ↑ ابن حبان، الثقات، ج۴، ص۳۸۳؛ ابو نعیم، معرفة الصحابه، ج۳، ص۵۹.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۴۳، ص۱۳؛ ابن اثیر، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، ج۳، ص۳۱۵؛ ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۴، ص۲۳۵.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۲۱۲.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۲۱۲؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۲۳-۴۲۴؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۶۷، ص۱۹۹.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
- ↑ ابو نعیم، معرفة الصحابه، ج۳، ص۵۹؛ ابن اثیر، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، ج۲، ص۴۱۸. گویا او همان است که ابن حبان از او با عنوان «ابوطلاسه صهبان بن عبدالجبار بن مالک لخمی» از او یاد کرده و وی را از تابعین برشمرده است. (ابن حجر عسقلانی، الاصابه فی تمییز الصحابه، ج۳، ص۳۶۳. نیز ر.ک: ابن حبان، الثقات، ج۴، ص۳۸۳)
- ↑ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۱، ص۶۳. نیز ر.ک: ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ج۱، ص۳۴۸-۳۴۹.
- ↑ ابو نعیم، معرفة الصحابه، ج۳، ص۵۹؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۷، ص۳۲۳.
- ↑ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج۷، ص۳۲۳.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۲۱۲.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۲۱۲.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت