تواضع در معارف و سیره علوی

مقدمه

تواضع آن است که انسان در مقایسه با دیگران خود را صاحب امتیازی نداند. وجود چنین حالتی باعث می‌شود که فرد، دیگران را بزرگ و گرامی بدارد^[۱]. ابعاد دیگر تواضع همچون نشانه‌ها و موانع آن نیز قابل بررسی است، ولی در اینجا تنها به ماهیت و جایگاه مفاهیم در ساختمان اخلاق اشاره می‌شود. امام علی (ع) در توصیف پارسایان می‌فرماید: «مَلْبَسُهُمُ الِاقْتِصَادُ وَ مَشْيُهُمُ التَّوَاضُعُ‌»^[۲]، «میانه‌روی شعارشان است و در گفتار و رفتار فروتنند». نیز به انسان توصیه می‌کند که در ارزیابی خود بزرگ‌ترین مایه افتخار خویشتن را تواضع به شمار آورد: «لَا حَسَبَ كَالتَّوَاضُعِ وَ لَا شَرَفَ كَالْعِلْمِ»^[۳]؛ «هیچ خویشاوندی چون فروتنی و هیچ شرافتی چون دانش نیست».

از آفات مهم تواضع «کبر» و «ذلت» است و در واقع هر دو ارزیابی غیر واقعی از خویشتن است. «کبر» بزرگ پنداشتن خویشتن است، بیش از آن‌چه در واقع هست؛ خواری نیز خود را کم‌تر از آن‌چه واقعیت دارد، حقیر انگاشتن است. همان‌طور که برتری‌جویی مانع تواضع و رذیلت است، ذلت نیز مانع تواضع است و با عزت نفس منافات دارد. اگر تکبر، افراط در ارزشمند دانستن خویش است، ذلت و خواری نیز تفریط در این امر به شمار می‌آید^[۴].^[۵]

منابع

دیلمی، احمد، مقاله «مبانی و نظام اخلاق»، دانشنامه امام علی ج۴

پانویس

↑ نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، ج۱، ص۳۵۸-۳۵۹.
↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۳.
↑ نهج البلاغه، حکمت ۱۱۳.
↑ نراقی، محمد مهدی، جامع السعادات، ج۱، ص۳۶۲.
↑ دیلمی، احمد، مقاله «مبانی و نظام اخلاق»، دانشنامه امام علی، ج۴، ص ۱۴۹.

[1] نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، ج۱، ص۳۵۸-۳۵۹.

[2] نهج البلاغه، خطبه ۱۹۳.

[3] نهج البلاغه، حکمت ۱۱۳.

[4] نراقی، محمد مهدی، جامع السعادات، ج۱، ص۳۶۲.

[5] دیلمی، احمد، مقاله «مبانی و نظام اخلاق»، دانشنامه امام علی، ج۴، ص ۱۴۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]