سوره حجرات

این مدخل زیرشاخهٔ بحث سوره است. سوره حجرات از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره حجرات در علوم قرآنی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

واژه «حجرات» جمع «حجره» در آیه ﴿إِنَّ الَّذِينَ يُنَادُونَكَ مِنْ وَرَاءِ الْحُجُرَاتِ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ﴾ به‌کار رفته و مراد از آن، اطاق‌های متعددی کنار مسجدالنبی است که برای همسران پیامبر (ص) تهیه شده بود. گاهی بعضی از مسلمانان از پشت اطاق‌ها با صدای بلند، پیامبر اسلام (ص) را صدا می‌زدند، تا این که آیات ﴿إِنَّ الَّذِينَ يُنَادُونَكَ مِنْ وَرَاءِ الْحُجُرَاتِ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ﴾ و ﴿وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّى تَخْرُجَ إِلَيْهِمْ لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ نازل شد و آنان را از این رفتار ناپسند منع کرد. کلمه «حجرات» که یادآور این دستور اخلاقی بود، نام سوره قرارگرفت. چون آیات این سوره در زمینه مسائل اخلاقی و نحوه ارتباط و سخن‌گفتن با همنوعان و رهبر جامعه اسلامی و شخص پیامبر (ص) است، به گفته برخی مفسران می‌توان این سوره را «سوره اخلاق و آداب» نامید.

این سوره مشتمل بر مسائلی از احکام دین است، احکامی که با آن سعادت زندگی فردی انسان تکمیل می‌شود، و نظام صالح و طیب در اجتماع بشر مستقر می‌گردد. بعضی از آن مسائل ادب جمیلی است که باید بین بنده و خدای سبحان رعایت شود، و پاره‌ای آدابی است که بندگان خدا باید در مورد رسول خدا (ص) رعایت کنند، که در پنج آیه اول سوره آمده. بعضی دیگر آن، احکام مربوط به مسائلی است که مردم در برخورد با یکدیگر در مجتمع زندگی خود باید آن را رعایت کنند. قسمتی دیگر مربوط به برتری‌هایی است که بعضی افراد بر بعض دیگر دارند، و تفاضل و برتری افراد از اهم اموری است که جامعه مدنی انسان با آن منتظم می‌شود، و انسان را به سوی زندگی توأم با سعادت و عیش پاک و گوارا هدایت می‌کند، و با آن بین دین حق و باطل فرق می‌گذارد، و می‌فهمد کدام دین حق است، و کدام از سنن اجتماعی قومی است. و در آخر، سوره را با اشاره به حقیقت ایمان و اسلام ختم نموده، بر بشریت منت می‌گذارد که نور ایمان را به او افاضه فرموده است.

این سوره به شهادت مضامین آیاتش در مدینه نازل شده، به استثنای آیه ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى﴾ که بعضی در باره مدنی بودن آن حرف دارند.

ویژگی‌های سوره حجرات

1. هجده آیه، ۳۵۳ یا ۳۴۳ کلمه و ۱۴۷۴ یا ۱۴۹۶ حرف دارد. درباره تعداد کلمات و حروف این سوره، اعداد و ارقام دیگری نیز گفته‌اند.
2. در ترتیب نزول، یکصد و ششمین و در قرآن کریم چهل و نهمین سوره است که پس از سوره مجادله و پیش از سوره تحریم نازل شد.
3. مدنی است. تنها از ابن‌عباس نقل شده که آیه ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ﴾، مکّی است.
4. از نظر کمیت از سور مثانی و حدود نیم حزب قرآن است.
5. گفته‌اند آیه ناسخ و منسوخ ندارد.
6. یکی از سوره‌های مخاطبات است.

پیام‌های سوره حجرات

1. احترام و تکریم همدیگر؛
2. پرهیز از تمسخر و تحقیر؛
3. حفظ اسرار دیگران؛
4. آداب معاشرت و سخن‌گفتن با پیامبر اسلام (ص) و پیشوایان بزرگ؛
5. رعایت اخلاق اجتماعی که باعث محبت و امنیت و اتحاد جامعه اسلامی می‌شود؛
6. پرهیز از شایعه‌سازی؛
7. رعایت تقوا؛
8. اطاعت از رهبری؛
9. ایجاد قسط وعدل.

منابع

1. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی