رمضان در معارف و سیره سجادی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث رمضان است. رمضان از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: رمضان در قرآن - رمضان در فقه - رمضان در معارف و سیره سجادی - رمضان در معارف مهدویت - پرسش مرتبط نداردرمضان به معنای شدت حرارت و سوزانیدن نهمین ماه از ماه‌های قمری است که در آن گرفتن روزه واجب است. در کلمات امام سجاد (ع) این ماه از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است چنانچه آن حضرت به بیان امتیازات ماه رمضان، فواید این ماه و... پرداخته است.
مقدمه
"رمضان" از ریشه "رمضاء" به معنای شدت حرارت و سوزانیدن است[۱].
وظیفه اصلی انسان مسلمان در ماه رمضان روزه‌داری است که آثار و برکات در سلامت روح و جسم وی دارد. پیامبر اکرم (ص) فرمود: «ماه رمضان به این نام خوانده شده، زیرا گناهان را می‌سوزاند»[۲]. همچنین فرمود: "ای مردم! شما در ماه رمضان به میهمانی خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته‌اید. در این ماه، نَفَس‌های شما تسبیح، خوابتان عبادت، عملتان مقبول و دعایتان مستجاب است"[۳]. در ماه رمضان، قرآن برای هدایت انسان‌ها نازل شده است[۴].[۵]
آثار روزه‌داری
در قرآن و روایات، برای روزه‌داری، آثاری مانند: تقویت تقوا، پرهیزگاری[۶]؛ پیشگیری از عذاب‌های دنیوی و اخروی[۷]؛ جلوگیری از نفوذ شیطان[۸] و سلامت جسم[۹] بیان شده است. مهم‌ترین امتیاز ماه رمضان، توجه بیشتر مؤمنان به قرآن کریم است[۱۰].
ماه رمضان در نگاه امام سجاد (ع)
امام سجاد (ع) در دعای ۴۴ و ۴۵ صحیفه، در استقبال از ماه رمضان و وداع با آن، نکاتی ارزشمند بیان فرموده که برخی از آنها عبارت است از:
- امتیازات ماه رمضان؛ ماه رمضان نسبت به سایر ماه‌ها، از ویژگی‌هایی برخوردار است. مانند:
- روزه‌داری، انسان دارای دو بعد روح و جسم است. روزه‌داری در ماه رمضان زمینه مناسبی است تا انسان جسم و جان خود را تزکیه کرده و تعالی بخشد؛ زیرا کسی که از حلال خود بهره نبرد، به آسانی می‌تواند از حرام بگذرد. امام سجاد (ع) به خدا عرض می‌کند: «[خداوندا!] برای بزرگداشت ماه رمضان، هر چیز را که در دیگر ماه‌ها حلال داشته بودی، در این ماه حرام کردی و برای گرامی‌داشت آن، هر خوردنی و آشامیدنی را ممنوع داشتی و برای آن زمانی معین قرار دادی»[۱۱].
- نزول قرآن؛ رمضان ماهی است که در آن قرآن نازل شده، قرآنی که راهنمای مردم است و نشانه آشکار هدایت است و تمیز دهنده حق از باطل است"[۱۲]؛ «بار خدایا! این ماه را بر دیگر ماه‌ها، ویژگی بخشیده‌ای... و بر همه اوقات سال برترش نهاده‌ای، زیرا که در آن قرآن و نور نازل کرده‌ای»[۱۳].
- وجود شب قدر؛ «آن‌گاه شبی از شب‌های این ماه برگزید و بر شب‌های هزار ماه برتری داد و آن شب را لیلة القدر نامید»[۱۴]. «بدرود ای گرامی‌ترین اوقاتی که ما را مصاحب و یار بودی، ای بهترین ماه در همه روزها و ساعت‌ها»[۱۵].
- فوائد ماه رمضان؛ ماه رمضان؛ برکت‌ها و فایده‌های فراوانی برای انسان به ارمغان می‌آورد. مانند:
- کسب تقوا؛ «حمد و سپاس خداوندی را که ماه خود، ماه رمضان را به روی ما گشود. ماہ صیام و ماه اسلام، ماه پاکیزگی از آلودگی‌ها، ماه رهایی از گناهان، ماه نماز»[۱۶].
- تقویت و تثبیت اندیشه توحیدی؛ «بار خدایا! درود بفرست بر محمد و خاندان او و ما را دور دار از الحاد در توحید خود و قصور در بزرگداشت خود و شک در دین خود و نابینایی در طریق خود و غفلت از تعظیم خود و فریفته شدن به دشمنت، آن شیطان رجیم»[۱۷].
- توجّه و اقبال به عبادت خدا؛ «ای خداوند! ماه رمضان را از زمزمه عبادت ما پرساز و شب و روزش را به طاعات ما آراسته گردان. ما را یاری ده که روزهایش را روزه بداریم و شب‌هایش را به نماز و تضرع و خشوع و مذلّت در پیشگاه تو به سحر رسانیم»[۱۸].
- پوشاندن گناهان و رو سفیدی در قیامت؛ «بدرود [لی ماه خدا] که چه بسا گناهان که از نامه عمل ما زدودی و چه بسا عیب‌ها که پوشیده داشتی»[۱۹]. «بار خدایا، اگر کسی از بندگان تو، حق این ماه را، آن چنان که شایسته اوست، رعایت کرده و حرمتش نگه داشته و وظایف خود و احکام آن را به جای آورده و از گناهان پرهیز کرده و به تو تقرب جسته، آن سان که خشنودی تو نصیبش شده و رحمت تو بر او روی نهاده، ای خداوند، همانند مزدی که او را می‌دهی، از خزانه بی‌نیازی‌ات به ما ارزانی دار و چند برابر آن از فضل خود عطا فرمای»[۲۰].
- تقویت روابط انسانی؛ «ای خداوند، در این ماه ما را موفق دار که به خویشاوندانمان نیکی کنیم و به دیدارشان بشتابیم و همسایگانمان را به بخشش و عطای خویش بنوازیم و اموالمان را از هرچه به ناحق بر آن افزوده‌ایم پیراسته داریم»[۲۱]. ماه رمضان، به دلیل تکلیف روزه، نزول قرآن و شب قدر از همه ماه‌های سال برتری دارد و بهره‌های معنوی فراوانی برای انسان به ارمغان می‌آورد[۲۲].[۲۳]
منابع
پانویس
- ↑ المفردات فی غریب القرآن.
- ↑ بحارالانوار، ج۵۵، ص۳۴۱.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۱۳.
- ↑ ﴿شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ﴾ «(روزهای روزه گرفتن در) ماه رمضان است که قرآن را در آن فرو فرستاده‌اند؛ به رهنمودی برای مردم و برهان‌هایی (روشن) از راهنمایی و جدا کردن حقّ از باطل»؛ سوره بقره، آیه ۱۸۵.
- ↑ شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «رمضان»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۴۷.
- ↑ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ﴾ «ای مؤمنان! روزه بر شما مقرّر شده است چنان که بر پیشینیان شما مقرّر شده بود، باشد که پرهیزگاری ورزید» سوره بقره، آیه ۱۸۳.
- ↑ بحارالانوار، ج۵، ص۳۳۱.
- ↑ مستدرک الوسائل، ج۷، ص۳۵۴.
- ↑ بحارالانوار، ج۵۹، ص۲۶۷.
- ↑ شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «رمضان»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۴۷.
- ↑ نیایش چهل‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌پنجم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌پنجم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌پنجم.
- ↑ نیایش بیست‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌چهارم.
- ↑ بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، اعلمی، بیروت، ۱۴۰۴؛ الصحیفة السجادیة، الامام زین‌العابدین (ع)، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، دارالقرآن الکریم، قم، ۱۳۷۳؛ مستدرک الوسائل، حسین نوری، آل البیت، قم، ۱۴۰۸؛ المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی، دارالعلم، بیروت، ۱۴۱۲؛ وسائل الشیعة، محمدبن حسن حر عاملی، آل‌البیت، قم، ۱۴۰۹.
- ↑ شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «رمضان»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۴۷.