سازش در فقه سیاسی

مقدمه

مداهنه در لغت، سهل‌انگاری، سازش‌کاری و دورویی^[۱] و در اصطلاح، خیانت و چاپلوسی کردن است؛ به گونه‌ای که به خاطر رعایت بعضی از مصالح، عمل طرف مقابل، نادیده گرفته می‌شود. مداهنه در قرآن، نوعی سازش‌کاری است که از روش‌های بازیگران سیاسی به شمار می‌آید. آنها در مقابل امتیازاتی که می‌گیرند، امتیازاتی را هم به طرف مقابل می‌دهند و برای منافع شخصی خود، از اهداف، اصول و ارزش‌ها صرف نظر می‌کنند^[۲]. از این‌رو، اسلام مداهنه را در مراودات سیاسی و اجتماعی، نپذیرفته است^[۳]^[۴].

اندیشه سازش

این اندیشه در برابر اندیشه استمرار مبارزه و جهاد تا حصول پیروزی قرار می‌گیرد. در گوشه و کنار جهان اسلام، متفکران مسلمانی هستند که به مسئله رابطه سیاسی جهان اسلام و جهان استکباری در قالب پدیده دیگری می‌نگرند. اینان حتی در مسائل حادی چون معضل فلسطین، ستیزه‌گری را راه حل نتیجه بخش نمی‌دانند و از باب ردّوا الحجر من حیث جاء راه حل سیاسی را بهترین راه مناسب برای حل معضلات جهان اسلام می‌انگارند. هر چند طرفداران این اندیشه از منطق یکسان و همگونی برخوردار نیستند و برخی بر اساس پیروی از رفتار نرم‌خویی نبوی(ص) و بعضی به دلیل جلب حمایت دشمن و از باب مؤلفة قلوبهم و عده‌ای دلیل صلح‌طلبی در اسلام و جمعی از روی معامله و قراردادی کردن روابط و گروهی هم به دلیل فریب دشمن از راه راه‌حل‌های سیاسی و مقابله به مثل و بالاخره جمعی هم به دلیل بی‌نتیجه بودن راه‌های خشن و تنها راه ممکن‌بودن مسالمت، اندیشه سازش را توجیه می‌کنند؛ اما با وجود اختلاف‌نظر در مبنای مشروعیت سیاست سازش، همگی در اصل کنار گذاردن ستیزه‌جویی و پیش گرفتن راه مسالمت با غرب استکباری هم‌نوا هستند و تجربه تاریخی را مستند قابل اطمینانی در انتخاب این راه می‌دانند^[۵].^[۶]

منابع

پانویس

↑ فرهنگ معین، ج۳، ص۳۹۶۰.
↑ ﴿وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَيُدْهِنُونَ﴾ «دوست دارند نرمی پیشه کنی تا نرمی پیش گیرند» سوره قلم، آیه ۹؛ ﴿وَأَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُصِيبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ﴾ «و در میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و از خواسته‌های آنان پیروی مکن و از آنان بپرهیز مبادا تو را در برخی از آنچه خداوند به سوی تو فرو فرستاده است به فتنه اندازند و اگر رو برتابند بدان که خداوند جز این نمی‌خواهد که آنان را به برخی از گناهانشان گرفتار سازد و بی‌گمان بسیاری از مردم نافرمانند» سوره مائده، آیه ۴۹.
↑ التفسیر الکبیر، ج۳۰، ص۸۵؛ تفسیر قرطبی، ج۱۸، ص۲۳۰؛ تفسیر مراغی، ج۲۹، ص۳۱؛ المیزان، ج۱۹، ص۳۷۱.
↑ فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص ۱۶۳.
↑ فقه سیاسی، ج۱۰، ص۲۴۷ – ۲۴۸.
↑ عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۳۷۵.

[1] فرهنگ معین، ج۳، ص۳۹۶۰.

[2] ﴿وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَيُدْهِنُونَ﴾ «دوست دارند نرمی پیشه کنی تا نرمی پیش گیرند» سوره قلم، آیه ۹؛ ﴿وَأَنِ احْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَنْ يَفْتِنُوكَ عَنْ بَعْضِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أَنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُصِيبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ﴾ «و در میان آنان بنابر آنچه خداوند فرو فرستاده است داوری کن و از خواسته‌های آنان پیروی مکن و از آنان بپرهیز مبادا تو را در برخی از آنچه خداوند به سوی تو فرو فرستاده است به فتنه اندازند و اگر رو برتابند بدان که خداوند جز این نمی‌خواهد که آنان را به برخی از گناهانشان گرفتار سازد و بی‌گمان بسیاری از مردم نافرمانند» سوره مائده، آیه ۴۹.

[3] التفسیر الکبیر، ج۳۰، ص۸۵؛ تفسیر قرطبی، ج۱۸، ص۲۳۰؛ تفسیر مراغی، ج۲۹، ص۳۱؛ المیزان، ج۱۹، ص۳۷۱.

[4] فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص ۱۶۳.

[5] فقه سیاسی، ج۱۰، ص۲۴۷ – ۲۴۸.

[6] عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی، ص ۳۷۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]