سوره طه در علوم قرآنی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث سوره طه است. سوره طه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره طه در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
بیستمن سوره قرآن و چهل و پنجمین آن به ترتیب نزول، نازل شده در مکه با موضوع داستان حضرت موسی (ع). این سوره با حروف مقطعه طه (= طا. هاء) آغاز می‌شود، به این مناسبت آن را «طه» می‌نامند. نام دیگر این سوره «کلیم» است که از القاب حضرت موسی (ع)، «کلیم الله» (همسخن خداوند) در این سوره است[۱].
دارای ۱۳۸ آیه، ۱۵۳۴ کلمه و ۵۳۹۹ حرف است. از لحاظ حجم از سوره‌های «مئون» و متوسط و نیم جزء کامل است. یازدهمین سوره‌ای است که با حروف مقطعه (طه) آغاز می‌گردد.
مأموریت ارشادی رسول خدا، توحید و معاد، اعتدال و میانه‌روی، قصه آدم (ع) و ماجرای گناه و هبوط وی و بخشایش و هدایت الهی در حق او، داستان موسی (ع) و گوساله‌پرستی بنی‌اسرائیل و مجادله فرعون با موسی (ع)، ماجرای ساحران و مناجات و دعاهای حضرت موسی (ع) و هشدارهای تکان دهنده به گناهکاران و ظالمان از مضامین این سوره است. با توجه به فراوانی واژه ﴿قَالَ﴾ (۲۸ بار) و ﴿قَالُوا﴾ (۶ بار) در این سوره می‌‌توان «گفتگو» را از ویژگی‌های این سوره برشمرد.
فضیلت سوره
پیامبر گرامی (ص) فرمود: «هر کس این سوره، را آن گونه که باید بخواند [و بدان عمل کند] در روز رستاخیز، پاداش مهاجرین و انصار، به او ارزانی خواهد شد»[۲].
مقاصد سوره
غرض این سوره تذکر و یادآوری مبدأ و معاد از راه انذار است، آیات انذار آن بر آیات تبشیرش غلبه دارد و این غلبه به خوبی آشکار است. داستان‌هایی را ذکر می‌کند که به هلاکت طاغیان و تکذیب‌کنندگان آیات خدا منتهی می‌شود و حجت‌های روشنی را متضمن است که عقل هر کس را ملزم به اعتراف به توحید خدای تعالی و اجابت دعوت حق می‌کند، احوال قیامت و مواقف آن و حال نکبت‌بار مجرمین و خسران ظالمین را به انسان‌ها یادآوری می‌نماید. قرآن تنزیلی است الهی که مردم را به خدا و آیات او تذکر می‌دهد تا شاید بیدار و در برابر خداوند خاشع گردند و در نتیجه متذکر شده به وی ایمان بیاورند و تقوی پیشه کنند.
یکی از آیات برجسته این سوره، آیه شریفه ﴿اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى﴾[۳] است که مسئله توحید را با همه جوانبش در بردارد و آن را در ربوبیت مطلقه اثبات کرده است[۴].
همچنین زنجیره‌ای از ویژگی‌های جلال و جمال پروردگار، گرامی داشت پیامبر، سرگذشت درس‌آموز موسی (ع) به صورت گسترده و بخش‌های گوناگون، صحنه‌هایی از رستاخیز جهان و انسان، پاداش شایسته کرداران، فرجام دردناک بیدادگران و پرتوی از شکوه و عظمت قرآن بیان شده است.
آیات نامدار و مشهور
- ﴿اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى﴾[۵]،
- ﴿إِنِّي أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ إِنَّكَ بِالْوَادِ الْمُقَدَّسِ طُوًى﴾[۶]،
- ﴿وَأَنَا اخْتَرْتُكَ فَاسْتَمِعْ لِمَا يُوحَى﴾[۷]،
- ﴿إِنَّنِي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي﴾[۸]،
- ﴿قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي﴾[۹]،
- ﴿وَيَسِّرْ لِي أَمْرِي﴾[۱۰]،
- ﴿وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسَانِي﴾[۱۱]،
- ﴿يَفْقَهُوا قَوْلِي﴾[۱۲]،
- ﴿وَاجْعَلْ لِي وَزِيرًا مِنْ أَهْلِي﴾[۱۳]،
- ﴿هَارُونَ أَخِي﴾[۱۴]،
- ﴿اشْدُدْ بِهِ أَزْرِي﴾[۱۵]،
- ﴿وَأَشْرِكْهُ فِي أَمْرِي﴾[۱۶]،
- ﴿كَيْ نُسَبِّحَكَ كَثِيرًا﴾[۱۷]،
- ﴿وَنَذْكُرَكَ كَثِيرًا﴾[۱۸]،
- ﴿إِنَّكَ كُنْتَ بِنَا بَصِيرًا﴾[۱۹]،
- ﴿وَالسَّلَامُ عَلَى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَى﴾[۲۰]،
- ﴿وَإِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا ثُمَّ اهْتَدَى﴾[۲۱]،
- ﴿إِنَّمَا إِلَهُكُمُ اللَّهُ الَّذِي لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَسِعَ كُلَّ شَيْءٍ عِلْمًا﴾[۲۲]،
- ﴿رَبِّ زِدْنِي عِلْمًا﴾[۲۳]،
- ﴿وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى﴾[۲۴].[۲۵]
منابع
پانویس
- ↑ الاتقان.
- ↑ «مَنْ قَرَأَهَا أُعْطِيَ مِنَ الْأَجْرِ ثَوَابَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ»، مجمع البیان.
- ↑ «خداوند است که هیچ خدایی جز او نیست؛ نام‌های نیکوتر از آن اوست» سوره طه، آیه ۸.
- ↑ المیزان.
- ↑ «خداوند است که هیچ خدایی جز او نیست؛ نام‌های نیکوتر از آن اوست» سوره طه، آیه ۸.
- ↑ «بی‌گمان این منم پروردگار تو، پای‌پوش‌های خویش را درآور که تو در سرزمین مقدس «طوی» یی» سوره طه، آیه ۱۲.
- ↑ «و من تو را برگزیده‌ام پس به آنچه وحی می‌شود گوش فرا ده» سوره طه، آیه ۱۳.
- ↑ «بی‌گمان این منم خداوند که هیچ خدایی جز من نیست، مرا بپرست و نماز را برای یادکرد من بپا دار» سوره طه، آیه ۱۴.
- ↑ «(موسی) گفت: پروردگارا! سینه‌ام را گشایش بخش» سوره طه، آیه ۲۵.
- ↑ «و کارم را برای من آسان کن» سوره طه، آیه ۲۶.
- ↑ «و گرهی از زبانم بگشای» سوره طه، آیه ۲۷.
- ↑ «تا سخنم را دریابند» سوره طه، آیه ۲۸.
- ↑ «و از خانواده‌ام دستیاری برایم بگمار» سوره طه، آیه ۲۹.
- ↑ «هارون برادرم را» سوره طه، آیه ۳۰.
- ↑ «پشتم را به او استوار دار» سوره طه، آیه ۳۱.
- ↑ «و او را در کارم شریک ساز» سوره طه، آیه ۳۲.
- ↑ «تا تو را بسیار به پاکی بستاییم» سوره طه، آیه ۳۳.
- ↑ «و بسیار تو را به یاد آوریم» سوره طه، آیه ۳۴.
- ↑ «که بی‌گمان تو، به (کار) ما بینایی» سوره طه، آیه ۳۵.
- ↑ «و درود بر کسی که از رهنمود (خداوند) پیروی کند» سوره طه، آیه ۴۷.
- ↑ «و به راستی من آمرزنده آن کسم که توبه کند و ایمان آورد و کاری شایسته کند سپس به راه آید» سوره طه، آیه ۸۲.
- ↑ «خدای شما تنها آن خداوند است که هیچ خدایی جز او نیست که به دانایی بر همه چیز چیرگی دارد» سوره طه، آیه ۹۸.
- ↑ «پروردگارا! بر دانش من بیفزای!» سوره طه، آیه ۱۱۴.
- ↑ «و هر که از یادکرد من روی برتابد بی‌گمان او را زیستنی تنگ خواهد بود و روز رستخیز وی را نابینا بر خواهیم انگیخت» سوره طه، آیه ۱۲۴.
- ↑ صفوی، سید سلمان، مقاله «سوره طه»، دانشنامه معاصر قرآن کریم.