سوره عادیات در علوم قرآنی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث سوره عادیات است. سوره عادیات از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره عادیات در علوم قرآنی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

صدمین سوره قرآن و چهاردهمین آن به ترتیب نزول، در مکی یا مدنی بودن آن اختلاف است، با موضوع برخی از ویژگی‌های انسان و هشدار نسبت به رستاخیز.

این سوره را «عادیات» (= تیزتک‌ها) می‌نامند؛ زیرا در آیه اول آن خداوند به آنها سوگند یاد کرده و از آنها سخن گفته است. ﴿وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا﴾.

بدون اختلاف نظر در تعداد آیات آن، دارای ۱۱ آیه، ۴۰ کلمه و ۱۶۹ حرف است. به ترتیب مصحف صدمین و به ترتیب نزول چهاردهمین سوره قرآن، مکی و به روایتی مدنی است (درباره مکی یا مدنی بودن آن بین علماء، مفسران و قرآن پژوهان اختلاف نظر است). از نظر حجم از سوره‌های کوچک قرآن است که در اوایل حزب چهارم جزء ۳۰ قرآن قرار دارد و دومین سوره از سوره‌های هفده‌گانه «قصار» (کوتاه) است. همچنین بیست و دومین سوره از سوره‌های سوگنددار است و با سه فقره سوگند آغاز می‌شود.

این سوره با توصیف جهادگران و تکاوران و ترسیم صحنه نبرد، به ناسپاس بودن انسان نسبت به پروردگارش و بخیل بودن او به دلیل مال دوستی و دنیاپرستی‌اش اشاره می‌کند و احوال روز قیامت و کیفیت روز جزا را یادآور می‌شود.

این سوره درباره ناسپاسی انسان و کفران نعمت‌های پروردگارش و حب شدیدش نسبت به خیر مال سخن می‌گوید و بلافاصله، به برپایی رستاخیز و برانگیخته شدن انسان‌ها و بیرون آمدن آنان از قبرها و فاش شدن آنچه درون سینه‌ها است و آگاه بودن خداوند نسبت به آنها هشدار می‌دهد. این سوره به شهادت سوگندهای آغازین آن، در مدینه نازل شده است؛ زیرا چون یکی از آن سوگندها جمله ﴿وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا...﴾ می‌باشد که در ظاهر، مراد از آن، اسبان سربازان و مجاهدین در جنگ است و همه می‌دانیم که جنگ‌های اسلامی در مدینه واقع شده است و اصولاً مسئله جهاد بعد از هجرت تشریع شد، روایاتی هم که از طرق شیعه از ائمه اهل بیت (ع) رسیده مؤید این نظریه است، چون در آن روایات آمده که این سوره درباره علی (ع) و هنگامی که به غزوه ذات‌السلاسل رفته بود نازل شده است. بعضی از روایات از طرق اهل سنت نیز آن را تأیید می‌کند.

در فضیلت تلاوت این سوره امام صادق (ع) فرمود: «هر کس سوره ﴿وَالْعَادِيَاتِ﴾ را بخواند و بر آن مداومت کند، خداوند روز قیامت او را با امیرمؤمنان علی (ع) مبعوث می‌کند و در میان دوستان او خواهد بود».

سوره عادیات به سه بخش تقسیم می‌شود:

بخش اول: آیات ﴿وَالْعَادِيَاتِ ضَبْحًا فَالْمُورِيَاتِ قَدْحًا فَالْمُغِيرَاتِ صُبْحًا فَأَثَرْنَ بِهِ نَقْعًا فَوَسَطْنَ بِهِ جَمْعًا ﴾،

بخش دوم: آیات ﴿إِنَّ الإِنسَانَ لِرَبِّهِ لَكَنُودٌ وَإِنَّهُ عَلَى ذَلِكَ لَشَهِيدٌ وَإِنَّهُ لِحُبِّ الْخَيْرِ لَشَدِيدٌ ﴾،

بخش سوم: ﴿أَفَلا يَعْلَمُ إِذَا بُعْثِرَ مَا فِي الْقُبُورِ وَحُصِّلَ مَا فِي الصُّدُورِ إِنَّ رَبَّهُم بِهِمْ يَوْمَئِذٍ لَّخَبِيرٌ ﴾.

بخش دوم حاوی پیام مرکزی سوره است که برخی خصائص انسان را برشمرده است.

منابع

1. صفوی، سید سلمان، مقاله «سوره عادیات»، دانشنامه معاصر قرآن کریم