سوره ابراهیم

این مدخل زیرشاخهٔ بحث سوره است. سوره ابراهیم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره ابراهیم در علوم قرآنی - سوره ابراهیم در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

این سوره به دلیل ذکر داستان قهرمان توحید، حضرت ابراهیم (ع) و فرزندش اسماعیل (ع) به نام آن پیامبر بزرگ نامیده شده است.

موضوع اساسی این سوره مقدس اصول عقائد می‌باشد و شامل: رسالت، توحید، برانگیخته شدن بشر بعد از موت، حساب و جزاء است. ولی با یک اسلوب مخصوصی که از این نظر با دیگر سوره‌های قرآن دارای امتیاز خاصی می‌باشد. این سوره مبارکه به نحوی سخن از وحدت جمیع پیامبران می‌گوید که گویا: همه آنان دارای یک فکر و یک هدف بودند. و گویا: جواب امت ایشان در کلیه اعصار و احوال یک جواب بوده است.

بخش دیگری از این سوره حاوی بیان حقیقت پیامبران می‌باشد و تصویری از معرکه بین امت انبیاء و فرقه تکذیب کنندگان در دنیا و آخرت را ارائه می‌نماید. و دیگر اینکه سخن از نعمت‌های پروردگار که بر بشر ارزانی داشته به میان می‌آورد. چه فرقه‌ای که نسبت به نعمت خدا کافر شدند و سرکشی نمودند، یا آن مردمی که ایمان آوردند و سپاسگزار شدند. و از جمله نمونه آن مؤمنان: حضرت ابراهیم (ع) است.

بخشی از آیات کریمه این سوره اوصاف قرآنی که بر پیغمبر اسلام (ص) نازل شده را معرفی می‌نماید: این کتاب، آیت و معجزه و نشانه رسالت آن جناب است و مردم را از ظلمت‌ها به سوی نور بیرون می‌کشد، و به راه مستقیم خدا راهنماییشان می‌کند، خدایی که عزیز و حمید است، یعنی غالب و قاهری است که هرگز مغلوب کسی نمی‌شود، و غنی و بی‌نیازی است که هرگز محتاج کسی نمی‌گردد، خدایی که در کارهای خدائیش جمیل است، یعنی برای مردم جز خوبی و نعمت منظوری ندارد.

وقتی خدا منعم و غالب و بی‌نیاز و پسندیده کار باشد، بر مردم که منعم علیه او هستند لازم است که دعوت او را لبیک گویند، تا در نتیجه از نعمت‌هایی که او به ایشان ارزانی داشته برخوردار شوند، و آن نعمت‌ها به سعادتشان تمام شود.

و نیز لازم است که از غضب او بر حذر باشند؛ زیرا پُر واضح است که عذاب خدایی که هم قوی است و هم بی‌نیاز مطلق، شدید خواهد بود،؛ چراکه او می‌تواند از وجود بندگانش چشم پوشیده، همه را دستخوش هلاکت نماید و به دیار عدم بفرستد، و از نو خلق و بندگان دیگری بیافریند هم چنان که همین عمل را در امم گذشته انجام داده است.

آری، تمامی موجودات ریز و درشت و زمینی و آسمانی این عالم، با زبان حال، گویای این حقیقتند که رب العزة و ولی حمید تنها او است، و رب دیگری غیر از او نیست.

ویژگی‌های سوره ابراهیم

1. این سوره ۵۲ آیه به عدد کوفی، ۵۱ آیه به عدد بصری، ۵۵ آیه به عدد شامی، ۵۴ آیه به عدد حجازی، ۸۳۱ کلمه و ۳۴۳۴ یا ۳۵۴۱ حرف دارد.
2. در ترتیب نزول، هفتاد و دومین سوره قرآن است و پس از سوره نوح و پیش از سوره انبیا در مکه نازل شد؛ به جز آیات أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللَّهِ كُفْرًا وَأَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ و جَهَنَّمَ يَصْلَوْنَهَا وَبِئْسَ الْقَرَارُ که مدنی است و در ترتیب فعلی قرآن، سوره چهاردهم است.
3. با حروف مقطعه «الر» آغاز شده است.

محتوای سوره ابراهیم

1. ذکر اصول و مبانی اسلام از قبیل: توحید، معاد، ثواب و عقاب و…؛
2. بیان نزول قرآن و اهداف نورانی آن؛
3. وحدت اهداف همه پیامبران الهی؛
4. فرازهایی از داستان حضرت ابراهیم (ع)؛
5. مبارزه با روش‌ها و عادت‌های جاهلی.

این سوره به گفته عبدالرحمان بن زید بن اسلم یک آیه منسوخ دارد.

منابع

1. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی