شب قدر در فقه اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث شب قدر است. شب قدر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: شب قدر در قرآن - شب قدر در حدیث - شب قدر در معارف دعا و زیارات - شب قدر در معارف و سیره علوی - شب قدر در معارف و سیره سجادی - شب قدر در فقه اسلامی - شب قدر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
عنوان شب قدر در قرآن کریم به کار رفته ﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ﴾[۱]، ﴿وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ﴾[۲]، ﴿لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ﴾[۳] و بر اساس مفاد برخی آیات و روایات متعدد در ماه رمضان واقع است و نیز خارج از سه شب نوزده، بیست و یک و بیست و سوم این ماه نیست؛ لکن در تعیین آن از میان سه شب، به سبب اختلاف روایات، اختلاف است[۴]. اکثر فقها شب بیست و سوم را شب قدر دانستهاند. برخی نیز هر سه شب را از مراتب شب قدر شمرده و گفتهاند: هریک از این سه شب به جهت تأثیر آن در سرنوشت انسان، شب قدر محسوب می‌شود[۵].
در روایتی از امام صادق (ع) آمده است: «شب نوزدهم، شب تقدیر (اندازه‌گیری کردن)، شب بیست و یکم، شب استوار ساختن (آنچه تقدیر شده) و شب بیست و سوم، شب امضا (نسبت به آنچه مستحکم شده) میباشد»[۶].
علت نام‌گذاری این شب به شب قدر یا به جهت تقدیر امور سالانه، از خیر و شرّ، عمر و روزی و غیر آن در این شب است، یا شرافت و منزلت ویژه آن و یا تنگ شدن زمین به جهت فرود آمدن انبوه فرشتگان در زمین.
قدر بنابر احتمال نخست به معنای تقدیر و اندازه‌گیری یا حکم، و بنابر احتمال دوم، به معنای شرافت و بزرگی و بنابر احتمال سوم به معنای تنگ شدن است. البته احتمال نخست، بر حسب روایات و مناسبت با برتری این شب بر هزار شب به واقع نزدیکتر است[۷]. از احکام مرتبط با عنوان یاد شده در باب طهارت و صلات سخن گفتهاند.
فضیلت
به تصریح قرآن کریم،﴿إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ﴾[۸] شب قدر، شب نزول قرآن کریم بر پیامبر اعظم (ص) است. خدای متعال این شب را بهتر و برتر از هزار شب معرفی میکند که فرشتگان همراه روح (روح القدس) با اذن پروردگارشان به زمین فرود آمده و به محضر امام زمان (ع) میرسند و آنچه را که در طول یک سال رخ میدهد، مینویسند[۹].
آداب
امور ذیل در شب قدر مستحب است: غسل کردن در آغاز شب‌های نوزده، بیست و یک و بیست و سوم و نیز در آخر شب بیست و سوم؛ احیا و شب زنده داری به عبادت، بسیار دعا کردن[۱۰] و بسیار تلاوت کردن قرآن[۱۱]، زیارت امام حسین (ع)[۱۲]. خواندن سوره عنکبوت و سوره روم و هزار بار سوره قدر در شب بیست و سوم[۱۳].[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ «ما آن (قرآن) را در شب قدر فرو فرستادیم» سوره قدر، آیه ۱.
- ↑ «و تو چه می‌دانی شب قدر چیست؟» سوره قدر، آیه ۲.
- ↑ «شب قدر از هزار ماه بهتر است» سوره قدر، آیه ۳.
- ↑ وسائل الشیعة ۱۰/ ۳۵۰ ـ ۳۶۱.
- ↑ لوامع صاحبقرانی ۶/۵۸۵ و ۵۵۹؛ مرآة العقول ۱۶/ ۳۸۱؛ تکمیل مشارق الشموس/ ۴۴۴ ـ ۴۴۵؛ الحدائق الناضرة ۱۳/ ۴۴۶ ـ ۴۴۷.
- ↑ وسائل الشیعة ۱۰/ ۳۵۴.
- ↑ الحدائق الناضرة ۱۳ / ۴۴۷ ـ ۴۴۸.
- ↑ «ما آن (قرآن) را در شب قدر فرو فرستادیم» سوره قدر، آیه ۱.
- ↑ الکافی (کلینی) ۱/ ۲۵۱ ـ ۲۵۳؛ مرآة العقول ۳/ ۸۵.
- ↑ جامع المقاصد ۱/ ۷۴ ـ ۷۵؛ هدایة الأمّة ۴/ ۲۵۳ ـ ۲۵۵.
- ↑ هدایة الأمّة ۳/ ۷۸.
- ↑ هدایة الأمّة ۵/ ۴۸۷.
- ↑ وسائل الشیعة ۱۰/ ۳۶۱.
- ↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۴، صفحه ۶۰۱ -۶۰۳.