شرط واقعی انتظار چیست؟ (پرسش)

شرط واقعی انتظار چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / غیبت امام مهدی / وظایف و تکالیف مسلمانان در عصر غیبت / انتظار فرج
مدخل اصلی	شرایط انتظار
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

شرط واقعی انتظار چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.

پاسخ نخست

محمد باقر فقیه ایمانی

حجت الاسلام و المسلمین محمد باقر فقیه ایمانی، در مقاله «نیم نگاهی به انتظار در آینه و روایات» در این‌باره گفته است:

«شرایط انتظار یعنی: اموری که مترتب شدن فضائل انتظار ـ که ذکر شدـ به آن بستگی دارد، وهر قدر درآن امور نقصان حاصل شود، موجب نقصان در فضائل و ثوابهای آن خواهد شد، از مهمترین آن شرایط، دو امر است که دراین مقام ذکر می‌‌شود:

۱. خلوص نیت، اولین شرط انتظار: انتظار فرج از بهترین و ارزنده ترین عبادات نزد خداوند است، و شرط صحت و قبولی هر عبادتی اخلاص است و توضیح آن چنین است که در هر عبادتی انگیزه و محرک آدمی بر انجام آن ممکن است یکی از وجوه زیر باشد:

وجه اول: آن که انگیزه و محرک بر عمل، اصلاح امور دنیوی باشد، وجه دوم: آن که انگیزه عمل او، محض فوائد اخروی، مانند رسیدن به مقامات عالیه بهشت، یا نجات از درکات آتش و دوزخ باشد.

وجه سوم: آن که در مقام عبادت قصد واقعی او جز رضای الهی چیز دیگری نباشد، و این خلوص کامل حقیقی است. ولکن منافات ندارد که بنده با این درجه خلوص از کمال رغبت و اشتیاق به نعمتهای الهی در بهشت، و ترس از عذاب الهی در جهنم داشته باشد، به واسطه آن که خلوص او در مقام عبادت و بندگی است که دراین مقام جز رضای الهی هیچ امر دیگری را ملاحظه نمی‌کند.

درجات سه‌گانه نیت در انتظار و ظهور حضرت مهدی (ع):

درجه اول: بعضی از بندگان عمده غرض آنها در انتظار فرج حضرت صاحب الامر (ع) اشتیاق به زیادی نعمت‌های الهی و وسعت در امور زندگی، و رفع شدائد و سختی‌ها می‌‌باشد که در دوران ظهور وجود دارد، و این خود بر دو گونه است:

1. آن که غرض و هدف او مجرد رسیدن به همین جهات مزبوره است، به گونه‌ای که اگر چنانچه در همین حال از برای او این جهات اصلاح شود، یعنی خداوند به او وسعت در نعمت‌های خود عطا فرماید، و از او سختی‌ها و بلاها را دفع نماید، پس آن حال اشتیاق از او زائل می‌‌شود و به کلی از ذکر آن حضرت و از یاد فرج و ظهور ایشان غافل می‌‌گردد. پس اگر چنین باشد، به طور کلی از عنوان خلوص خارج خواهد شد، و به فضیلت انتظار فرج فائز نخواهد گردید، و در این انتظارش از اهل دنیا خواهد بود. چنانچه در کتاب "کافی" از ابی بصیر روایت کرده که گفت به امام صادق (ع) عرض کردم: کی فرج خواهد شد؟ فرمود: «وَ أَنْتَ مِمَّنْ يُرِيدُ الدُّنْيَا؟»، "قصد و اراده تو در طلب این امر دنیا است؟". سپس فرمود: "هر کس به این امر معرفت پیدا نماید پس به واسطه انتظار فرج الهی به تحقیق از برای او فرج حاصل شده است".
2. آن که غرض از اشتیاق داشتن او به آن جهات مزبوره، به ملاحظه آن است که آن گشایش‌ها و آن نعمت‌های فراوان، مخصوص آن زمان است، وچیزی است که آن را خداوند از برای اولیاء مقربین او صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین پسندیده است، چنین اشتیاقی نزد خداوند محبوب است. چنانچه مضمون حدیثی است که از حضرت امام محمد باقر (ع) که فرمود: "ما اهل بیت در مقام رضای الهی چنانیم که اگرخداوند فقر را برما مقدر کند، دوست می‌‌داریم، و اگر وسعت و غنا مقدر نماید آن را نیز دوست می‌‌داریم". و در روایت دیگری نقل شده است که: "چون خداوند عالم برای حضرت ایوب (ع) بعد از برطرف شدن بلا، ملخ طلا نازل کرد، آن حضرت تمام ملخها رااز اطراف برمی داشت، جبرئیل (ع) عرض کرد: خوب در جمع‌آوری آنها اهتمام دارید! چون که عطای پروردگار من است".

درجه دوم: بعضی از بندگان عمده غرض در اشتیاق به فرج آن حضرت، برخورداری از علوم و معارف و حکمت‌های الهی باشد. زیرا علومی که در آن زمان ظاهر می‌‌شود مافوق تمام علومی است که از اول عالم تا آن زمان ظاهر شده، و در آن زمان هرکس به کمال علم خود از دیگری بی نیاز می‌‌گردد، و در تفسیر این آیه مبارکه ﴿يُغْنِ اللَّهُ كُلًّا مِنْ سَعَتِهِ﴾ آمده است که حتی زنان در خانه‌های خود به احکام دین، به درجه علماء، عارف و عالم می‌‌شوند. و این به برکت دست مبارک آن حضرت است که بر سر شیعیان می‌‌گذارد، و عقول آنها کامل می‌‌شود، چنانچه در روایات متعددی در کتاب "کافی" و غیر آن وارد شده است.

درجه سوم: بعضی از بندگان غرض اصلی از اشتیاق به فرج آن حضرت، ظهور امر الهی و دین مبین او در همه دنیا و غلبه آن بر همه ادیان باطله و ظهور امر اولیاء الهی و ائمه معصومین (ع) و ظهور فضل و جلال آنها، و ظهور نور و ضیاء‌ آنها، و ظهور همه شئونات جلیله و عظیمه آنها باشد، و نیز سرکوبی دشمنان اهل بیت و انتقام‌گیری از آنها و خون‌خواهی مظلومان کربلا و اجراء همه حدود الهی و احکام را بخواهند، که در این صورت خلوص ایشان کامل و همه اجر و پاداشی که برای انتظار فرج ذکر شد بر این نیت مترتب می‌‌شود.

۲. صبر و شکیبایی: صبر و پایداری مؤمن در انتظار فرج امر مهمی است و همین است که موجب برخورداری او از آن همه ثواب و فضیلت‌های انتظار می‌‌شود، چنانچه در روایتی در "بحار" از حضرت صادق (ع) نقل شده که فرموده‌اند: "از دین ائمه داشتن ورع و عفت و صلاح... و انتظار فرج به صبر نمودن است". بلکه از این فرمایش استفاده می‌‌شود که صبر به منزله رکن انتظار است».

منبع‌شناسی جامع مهدویت

• کتاب‌شناسی مهدویت؛
• مقاله‌شناسی مهدویت؛
• پایان‌نامه‌شناسی مهدویت.