علی بن محمد عدوی شمشاطی

علی بن محمد عدوی شمشاطی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: علی بن محمد عدوی شمشاطی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

ابوالحسن علی بن محمد عدوی شمشاطی اهل بصره و اصالتاً از شمیشاط (نزدیک شهر آمِد) بود. در آغاز، آموزش فرزندان ناصرالدوله حمدانی (ابوتغلب و ابوالمظفر) را بر عهده داشت و سپس از ندیمان و همنشینان آن دو شد.

از آنجا که شمشاطی شیعه مذهب بود، افرادی چون ابوالقاسم رقّی منجم، در اشعار خویش وی را هجو کرده‌اند و یاقوت از او بد گفته؛ ولی او را شاعری پسندیده، مصنفی سودمند و کثیرالحفظ دانسته است.

ابوالحسن از افرادی چون ابوبکر محمد بن محمد باغندی، ابوسعید عدوی و نعمان بن مدرک رسعنی روایت کرده و ابوجابر زید بن عبداللّه بن حیان ازدی موصلی از او روایت کرده است.

نجاشی او را ادیب و فاضل روزگار خویش و بزرگ جزیره (مناطق و شهرهای میان دو رود دجله و فرات) دانسته است. برخی شمشاطی را در زمره افرادی شمرده‌اند که از امامان (ع) روایت نکرده‌اند. عمر رضا کحاله او را آگاه به دانش هندسه و ریاضیات نیز دانسته؛ ولی با توجه به تاریخی که نقل کرده، می‌‌توان پی برد که وی شمشاطی را با [[علی سمیساطی خلط کرده است.

به گزارش شیخ صدوق، شمشاطی را امام عصر (ع) دیدار کرده و توقیعاتی نیز از سوی آن حضرت بدو وارد شده است. الندیم گوید که شمشاطی در زمان تألیف الفهرست در قید حیات بوده و بغدادی درگذشت وی را در سال ۳۸۰ هجری می‌‌داند.

او آثار بسیاری داشت که عبارت‌اند از: الانوار والثمار، النزه والابتهاج، الادیرة والاعمار فی البلدان والأقطار، فضل ابی نواس والردّ علی الطاعن فی شعره، شرح الحماسه الاولی، ما تشابهت مبانیه وتخالفت معانیه فی اللغة، المثلث فی اللغه علی حروف المعجم، المجزی فی النحو، المقصور والممدود، المذکّر والمؤنث، الواضح، الموثق، غریب القرآن، مختصر فقه اهل البیت (ع)، رسالة البرهان فی النصّ الجلّی علی امیرالمؤمنین (ع)، عَمِلَ کتابَ العین للخلیل بن احمد، مختصر تاریخ طبری، الموصل، نسب ولد معدّبن عدنان ولمع من اخبارهم وأیامهم، الشبهات، رسالة فی الشعر، رسالة فی ابطال احکام النجوم، الرساله الجامعه وهی الفاضحه، الرساله الکاشفه عن خطاء العُصبَه المخالفة، رساله المعاتبة، رسالة الانتصاف من ذوی البغی والاقتراف، رسالة فی کشف تمویه حلیف الکذب وما اقترف من سن فی الاشعار والنسب، رسالة نقد شعر ابی نضله و شعر النامی والحکم بینهما، رسالة تتعلّق بابی نَضلَه، رساله البیان عمّاموه به الخالدیان، رساله الایضاح عمّا أتیابه من الإفک الصراح، رساله التنبیه عمّا أخطأالأعمی فیه، رسالة جواب مسئلة سئل عنها، رسالة فی الذی قابل الجمیل بالقبیح، رسالة فی الردّ علی من خطّأ أباسعید السیرافی و فیها فوائد فی النحو، رسائل الی سیف الدوله عدّة، عمل شعر دیک الجن وصنعته، الدیارات، القلم، المثلث الصحیح، یجری مجری الاوصاف والملح والتشبیهات، اخبار ابی تمام والمختار من شعره، اخبار ابی نواس والمختار من شعره، العلم الجید فی بابه، الانوار فی محاسن الاشعار، تفضیل ابی نواس علی ابی تمام.

منابع

1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱