شناخت امام در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی

مقدمه

برخی آیات قرآن﴿يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُؤْتَ الْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْرًا كَثِيرًا وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ﴾ ^[۱]؛ ﴿مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْهَا وَهُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ﴾^[۲] بر لزوم شناخت امام تطبیق شده است^[۳]

در روایات نیز شناخت امام واجب شمرده شده است^[۴]؛ بلکه طبق روایتی نبوی (ص) کسی که بمیرد و امام زمان خود را نشناسد، به مانند مرگ جاهلیت مرده است^[۵]. اندیشمندان اسلامی نیز شناخت امام را واجب دانسته‌اند^[۶]. این شناخت جزو دین است و بدون آن فرد به ایمان حقیقی نمی‌رسد^[۷] و چنین شناختی نیاز به معرفی از سوی خداوند دارد^[۸]. البته رسیدن به این شناخت، به مقدار استعداد افراد است و کسی به کنه شناخت امام نمی‌رسد^[۹].

امام خمینی براین باور است دستور قرآن به اطاعت از اولوالامر﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ...﴾ ^[۱۰]، شناخت آن را بر انسان واجب می‌کند و انسان به حکم عقل، نمی‌تواند به مجرد ادعای اولوالامربودن، این ادعا را بپذیرد، چنان‌که ادعای پیامبری از ناحیه خداوند نیز بدون دلیل و حجت قابل قبول نیست، بنابراین شناخت اولوالامر و امام واجب است، حتی اگر کسی این دو عنوان را جزو دین نداند. البته این سخن درست نیست و به نص قرآن این امور جزو دین هستند^[۱۱]؛ زیرا طبق بعضی آیات مؤمنان کسانی هستند که به رسول او ایمان دارند و کسانی که از ایمان به رسالت رویگردان شده‌اند، مؤمن نیستند ﴿آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ﴾^[۱۲]؛ ﴿وَيَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالرَّسُولِ وَأَطَعْنَا ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ وَمَا أُولَئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ﴾ ^[۱۳]؛ ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَيَجْعَلْ لَكُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ «ای مؤمنان! از خداوند پروا کنید و به پیامبرش ایمان آورید تا از بخشایش خویش دو بهره به شما ارزانی دارد و در شما فروغی نهد که با آن راه بسپارید و شما را بیامرزد و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره حدید، آیه ۲۸.</ref>.

همچنین در کتاب‌های روایی^[۱۴] آیات دیگری ﴿وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنْتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنْتُمْ عَلَى شَفَا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَكُمْ مِنْهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ﴾^[۱۵]؛ ﴿وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْئُولُونَ﴾ ^[۱۶] نیز به ولایت امیرالمؤمنین (ع) تطبیق داده شده است. روایات متعددی نیز شناخت امام را واجب شمرده است و اخبار در این باب چند هزار است^[۱۷].^[۱۸]

منابع

اژدر و احمدی امیری، مقاله «امامت»، دانشنامه امام خمینی ج۲

پانویس

↑ «به هر که خواهد فرزانگی می‌بخشد و هر که را فرزانگی دهند به راستی خیری فراوان داده‌اند؛ و جز خردمندان در یاد نمی‌گیرند» سوره بقره، آیه ۲۶۹
↑ «آنان که کار نیک آورند (پاداشی) بهتر از آن خواهند داشت و آنان در آن روز از هر بیمی در امانند» سوره نمل، آیه ۸۹.
↑ بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۴۸؛ ج۴، ص۲۳۲-۲۳۳.
↑ برقی، احمد بن محمد، المحاسن، ج۱، ص۱۵۳- ۱۵۶؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، صص ۱۸۰-۱۸۱.
↑ صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ج۲، ص۴۰۹؛ ابن حبان، محمد، صحیح ابن حبان، بترتیب ابن بلبان، ج۱۰، ص۴۳۴- ۴۳۵.
↑ تفتازانی، سعدالدین، شرح المقاصد، ج۵، ص۲۳۵ - ۲۳۷؛ فیض کاشانی، الشافی، ص۲۸۶.
↑ مرعشی شوشتری، سید قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، ج۳، ص۲۲۴.
↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، ص۳۶۶؛ فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، الباب حادی عشر، ص۰ ۴.
↑ فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ج۴، ص۱۷۷.
↑ «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.
↑ امام خمینی، کشف اسرار، ص۱۷۵-۱۷۶.
↑ «این پیامبر به آنچه از (سوی) پروردگارش به سوی او فرو فرستاده‌اند، ایمان دارد و همه مؤمنان به خداوند و فرشتگانش و کتاب‌هایش و پیامبرانش، ایمان دارند (و می‌گویند) میان هیچ یک از پیامبران وی، فرق نمی‌نهیم و می‌گویند: شنیدیم و فرمان بردیم؛ پروردگارا! آمرزش تو را (می‌جوییم) و بازگشت (هر چیز) به سوی توست» سوره بقره، آیه ۲۸۵
↑ «و می‌گویند به خداوند و به پیامبر ایمان آورده‌ایم و فرمان می‌بریم سپس گروهی از ایشان پس از آن، پشت می‌کنند و مؤمن نیستند» سوره نور، آیه ۴۷
↑ بحرانی، سیدهاشم، غایة المرام، ج۱، ص۶۸ و ۱۷۳ - ۱۷۴؛ ج۳، ص۸۶.
↑ «و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و مپرا کنید و نعمت‌های خداوند را بر خود فرا یاد آورید که دشمنان (همدیگر) بودید و خداوند دل‌های شما را الفت داد و به نعمت او با هم برادر شدید و در لبه پرتگاهی از آتش بودید که شما را از آن رهانید؛ بدین‌گونه خداوند آیات خود را برای شما روشن می‌گوید باشد که شما راهیاب گردید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۳
↑ «و آنان را باز دارید، که آنان بازخواست خواهند شد» سوره صافات، آیه ۲۴.
↑ امام خمینی، کشف اسرار، ص۱۷۷ - ۱۷۸.
↑ اژدر و احمدی امیری، مقاله «امامت»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۲۴۲.

[1] «به هر که خواهد فرزانگی می‌بخشد و هر که را فرزانگی دهند به راستی خیری فراوان داده‌اند؛ و جز خردمندان در یاد نمی‌گیرند» سوره بقره، آیه ۲۶۹

[2] «آنان که کار نیک آورند (پاداشی) بهتر از آن خواهند داشت و آنان در آن روز از هر بیمی در امانند» سوره نمل، آیه ۸۹.

[3] بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۵۴۸؛ ج۴، ص۲۳۲-۲۳۳.

[4] برقی، احمد بن محمد، المحاسن، ج۱، ص۱۵۳- ۱۵۶؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، صص ۱۸۰-۱۸۱.

[5] صدوق، محمد بن علی، کمال الدین، ج۲، ص۴۰۹؛ ابن حبان، محمد، صحیح ابن حبان، بترتیب ابن بلبان، ج۱۰، ص۴۳۴- ۴۳۵.

[6] تفتازانی، سعدالدین، شرح المقاصد، ج۵، ص۲۳۵ - ۲۳۷؛ فیض کاشانی، الشافی، ص۲۸۶.

[7] مرعشی شوشتری، سید قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، ج۳، ص۲۲۴.

[8] علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، ص۳۶۶؛ فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، الباب حادی عشر، ص۰ ۴.

[9] فیض کاشانی، المحجة البیضاء، ج۴، ص۱۷۷.

[10] «ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.

[11] امام خمینی، کشف اسرار، ص۱۷۵-۱۷۶.

[12] «این پیامبر به آنچه از (سوی) پروردگارش به سوی او فرو فرستاده‌اند، ایمان دارد و همه مؤمنان به خداوند و فرشتگانش و کتاب‌هایش و پیامبرانش، ایمان دارند (و می‌گویند) میان هیچ یک از پیامبران وی، فرق نمی‌نهیم و می‌گویند: شنیدیم و فرمان بردیم؛ پروردگارا! آمرزش تو را (می‌جوییم) و بازگشت (هر چیز) به سوی توست» سوره بقره، آیه ۲۸۵

[13] «و می‌گویند به خداوند و به پیامبر ایمان آورده‌ایم و فرمان می‌بریم سپس گروهی از ایشان پس از آن، پشت می‌کنند و مؤمن نیستند» سوره نور، آیه ۴۷

[14] بحرانی، سیدهاشم، غایة المرام، ج۱، ص۶۸ و ۱۷۳ - ۱۷۴؛ ج۳، ص۸۶.

[15] «و همگان به ریسمان خداوند بیاویزید و مپرا کنید و نعمت‌های خداوند را بر خود فرا یاد آورید که دشمنان (همدیگر) بودید و خداوند دل‌های شما را الفت داد و به نعمت او با هم برادر شدید و در لبه پرتگاهی از آتش بودید که شما را از آن رهانید؛ بدین‌گونه خداوند آیات خود را برای شما روشن می‌گوید باشد که شما راهیاب گردید» سوره آل عمران، آیه ۱۰۳

[16] «و آنان را باز دارید، که آنان بازخواست خواهند شد» سوره صافات، آیه ۲۴.

[17] امام خمینی، کشف اسرار، ص۱۷۷ - ۱۷۸.

[18] اژدر و احمدی امیری، مقاله «امامت»، دانشنامه امام خمینی ج۲، ص ۲۴۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]