عقل در معارف مهدویت
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عقل است. عقل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عقل در لغت - عقل در قرآن - عقل در حدیث - عقل در نهج البلاغه - عقل در کلام اسلامی - عقل در فلسفه اسلامی - عقل در اخلاق اسلامی - عقل در معارف مهدویت - عقل در فقه سیاسی - عقل در معارف دعا و زیارات - عقل در معارف و سیره علوی - عقل در معارف و سیره سجادی - عقل در معارف و سیره حسینی - عقل در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمعناشناسی
"عقل" قوه‌ای است در نفس انسان که به وسیله آن، حُسن و قُبح و کمال و نقصان و خیر و شر را تمیز می‌دهد[۱]. عقل موهبتی است که خداوند انسان را بدان اکرام نموده است و نعمتی است که خداوند انسان را از آن بهره‌مند نموده و به واسطه آن وی را از تمام موجودات متمایز کرده است. حضرت امیرالمؤمنین (ع) فرمود: «الْعَقْلُ مَا عُبِدَ بِهِ الرَّحْمَنُ وَ اكْتُسِبَ بِهِ الْجِنَانُ»؛ عقل چیزی است که به واسطه آن خدای پرستیده می‌شود و انسان را سزاوار رفتن به بهشت می‌نماید.
عقل در آخرالزمان
یکی از نشانه‌های آخرالزمان کم شدن عقول مردم است. البته این کم شدن عقول به معنای جنون و دیوانگی نیست، یعنی مردم در ظاهر بسیار آراسته و متشخص هستند. اما اثرات عقل که همان پرستش خداوند و ترجیح آخرت است کمرنگ می‌شود. مردم سراسیمه به دنبال دنیا می‌روند و جز دنیاطلبی هیچ اندیشه‌ای ندارند[۲].
رسول خدا فرمود: "فتنه‌ای روی خواهد داد که در آن عقل‌ها برداشته شود، تا جایی که مرد عاقلی را نمی‌بینید". در روایت دیگری فرمود: "فتنه و آشوبی برپا خواهد شد که مردم همسایه‌ها و برادر و پسرعموهای خود را می‌کشند. شخصی پرسید: آیا در آن روز عقل‌های مردم برجاست؟ حضرت فرمود: بیشتر مردم، عقل‌هایشان گرفته شده است، بی‌ارزش‌ترین مردم بر آنان حکومت می‌کنند و با این حال، مردم گمان می‌کنند که بسیار دانا هستند!" در حدیثی فرمود: "فتنه‌هایی برپا خواهد شد که در آخرین فتنه مردم مانند حیوانات خواهند شد"[۳].
عقل و مهدویت
در چنین زمانی ظهور حضرت مهدی (ع) به وقوع خواهد پیوست حضرت با دست الهی خود عقول مردم را کامل خواهد نمود. مرحوم محدث نوری در کتاب نجم الثاقب می‌فرماید، یکی از خصوصیات زمان ظهور جناب حضرت قائم (ع)، کامل شدن عقول مردم به برکت حضرت است. او دست مبارکش را بر سر مؤمنین می‌نهد و کینه و حسدی که از زمان قابیل در دل بشر کاشته شده است از بین خواهد رفت و علم و حکمت در میان مردم رواج می‌یابد.
زراره به امام صادق (ع) عرض کرد: "من از آن می‌ترسم که جزء گروه مؤمنان نباشم: حضرت فرمود: چرا چنین فکری می‌کنی؟ زراره عرض کرد: زیرا کسی را (در میان مؤمنین) نمی‌بینم که برادران دینی او از درهم و دینار و پولش ارزشمندتر باشد و پول در نزد مردم از برادرانی که به واسطه ولایت و محبت امیرالمؤمنین با یکدیگر برادر شده‌اند، بهتر است! حضرت فرمود، خیر چنین نیست! شما مؤمن هستید، اما ایمان شما کامل نمی‌شود تا زمانی که حضرت قائم (ع) ظهور نماید، آنگاه خداوند عقل‌های شما را جمع نموده کامل خواهد کرد[۴].
امام باقر (ع) فرمود: هرگاه حضرت قائم (ع) ظهور نماید، دست مبارکش را بر سر بندگان نهاده و بدین سبب عقول مردم جمع می‌شود و خرد آنان کامل می‌گردد[۵].
امام باقر (ع) فرمود: آیا در میان شما شیعیان کسی هست که دست در جیب برادر خود کند و به مقداری که لازم دارد برداشته و برادرش هم اعتراضی نکند؟ راوی عرض کرد: خیر من چنین شخصی را نمی‌شناسم. حضرت فرمود: پس شما امتیاز خاصی ندارید. راوی پرسید: یعنی ما در این صورت هلاک می‌شویم؟ حضرت فرمود، خیر (هلاک نمی‌شوید) بلکه شما هنوز عقل‌هایتان کامل نگشته است و در حدیث دیگری فرمود: شیعیانی که در جیب پول خود هنوز نسبت به برادر دینی خود بخل می‌ورزند، پس در نثار کردن خون خود در راه ما بخیل‌تر خواهند بود... اما زمانی که حضرت قائم (ع) قیام نماید، برادر دست در جیب برادر خود می‌کند و به اندازه احتیاج خود برمی‌دارد و برادرش هیچ‌گونه اعتراضی نمی‌کند[۶].[۷]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۹۸.
- ↑ ر. ک: آخرالزمان پیش از ظهور.
- ↑ ملاحم، ص ۲۳.
- ↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان. ص ۴۲۶.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۹۸؛ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان. ص ۴۲۶.
- ↑ نجم الثاقب: باب سوم، خصوصیت بیست و چهارم:
- ↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان. ص ۴۲۶.