علم معصوم به اعمال و احوال مردم
مقدمه
از برخی آیات شریفه قرآن به دست می‌آید که اعمال مردم در دنیا در معرض دید خدا، رسول و مؤمنان قرار دارد. یکی از این آیات، این آیه است: ﴿وَقُلِ اعْمَلُواْ فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ﴾[۱] خدای سبحان در این آیه شریفه از طریق پیامبرش به همه مردم ابلاغ می‌کند که اعمال آنان از خوب یا بد در معرض دید خدا، رسول او و مؤمنان قرار دارد و در قیامت نیز خدای سبحان آنها را از اعمالشان آگاه می‌کند.
درباره مراد از "مؤمنان" و مصداق آن در آیه شریفه، مفسران دیدگاه‌‌های گوناگونی مطرح ساخته‌اند که عبارت‌اند از: عموم مؤمنان[۲]؛ شهدا[۳]؛ فرشتگانی كه اعمال بندگان را ثبت می‌كنند؛ اولیای خاص الهی که در رأس آنها امامان معصوم(ع) قرار دارند[۴]؛ خصوص ائمه اهل بیت(ع) که در آیات دیگر از آنها به شاهدان اعمال یاد شده است[۵].
در میان مفسران مكتب اهل بیت(ع) با توجه به اخبار فراوانی كه از امامان(ع) رسیده، نظر معروف و مشهور این است كه مصداق "مؤمنون" در این آیه شریفه ائمه(ع) هستند. شواهد دیگری نیز در قرآن یافت می‌شود که نشان می‌دهد مراد از مؤمنان یاد شده، خصوص امامان اهل بیت(ع) است. خداوند سبحان در آیه‌ای دیگر نیز رسیدن به مقام امامت و پیشوایی را تنها در پرتو صبر و یقین دانسته است: ﴿وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ﴾[۶]. از این آیه استفاده می‌شود که داشتن یقین از ویژگی‌های امامت است که در پرتو آن، امام ملکوت اشیا را می‌بیند. براین اساس به طور قطع می‌توان گفت مصداق بارز و شاخص شاهدان اعمال، کسانی از ذریه حضرت ابراهیم(ع) یعنی حضرت رسول اکرم(ص) و ائمه اهل بیت(ع) هستند. خداوند سبحان در مقام استجابت دعای حضرت ابراهیم(ع) در آیه ابتلاء[۷]، برخی ذریه طاهر او را که از هرگونه ظلم به دورند، امام قرار داده تا خلیفه خدا و شاهد حقایق و باطن اعمال مردم در زمین باشند. نتیجه اینکه از میان غیر پیامبران تنها کسانی شایستگی شهادت بر اعمال را دارند که معصوم به عصمت الهی باشند و دروغ و گزاف از آنها سر نزند؛ افزون بر صورت ظاهری عمل، نیت درونی صاحب عمل را نیز بدانند، و دانای به عمل حاضر و غایب هر دو باشند، و در پرتو علم غیب، باطن و حقایق اعمال مردم را ببینند. با توجه به ویژگی‌های یادشده تنها مصداق مؤمنان در آیه شریفه، اهل بیت نبوت(ع) هستند[۸].
منابع
پانویس
- ↑ و بگو آنچه در سر دارید انجام دهید، به زودی خداوند و پیامبرش و مؤمنان کار شما را خواهند دید و به سوی داننده پنهان و آشکار بازگردانده خواهید شد و او شما را از آنچه انجام می‌داده‌اید آگاه خواهد ساخت؛ توبه، آیه ۱۰۵.
- ↑ سید محمود آلوسی، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج۶، ص۱۶.
- ↑ فضل بن حسن طبرسى، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۱۰۵.
- ↑ عبدالله جوادی آملی، تسنيم تفسير قرآن کريم، ج۷، ص۳۳۴.
- ↑ علامه طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۳۷۹.
- ↑ و چون شکیب ورزیدند و به آیات ما یقین داشتند برخی از آنان را پیشوایانی گماردیم که به فرمان ما مردم را رهنمایی می‌کردند؛ سوره سجده، آیه ۲۴.
- ↑ ﴿وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ﴾، و یاد کن آنگاه را که پروردگار ابراهیم، او را با کلماتی آزمود و او آنها را به انجام رسانید؛ فرمود: من تو را پیشوای مردم می‌گمارم. ابراهیم گفت: و از فرزندانم چه کس را؟ فرمود: پیمان من به ستمکاران نمی‌رسد؛ سوره بقره، آیه ۱۲۴
- ↑ غلام محمد شریعتی، علم امامان به غیب از منظر قرآن با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی، ص۳۷-۳۱.