قتیبة بن سعید بلخی ثقفی
قتیبة بن سعید بلخی ثقفی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: قتیبة بن سعید بلخی ثقفی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
ابورجاء قتیبه بن سعید بن جمیل بن طریف بلخی ثقفی بغلانی از موالی ثقیف[۱] و اهل بغلان از روستاهای بلخ بود و نسبت بلغانی وی به همین سبب است.[۲]تاریخ ولادت وی را به اختلاف از ۱۴۸[۳] تا ۱۵۰هـ ذکر کرده‌اند.[۴] گفته شده که نام وی «یحیی» یا «علی» بوده و «قتیبه» از القاب اوست.[۵] بغلانی دانش‌آموزی را از همان آغاز در زادگاه خویش شروع کرده و سپس برای ادامه تحصیلات راهی عراق، مکه، مدینه، شام و مصر شده و از اساتید بزرگی چون مالک بن انس، سفیان بن عیینه، حماد بن زید،[۶] لیث بن سعد و ابن لهیعه کسب دانش و از آنان روایت نموده است.[۷] بنا به گفته خطیب بغدادی، بغلانی اولین سفر خود به بغداد را به سال ۱۷۲هـ در ۲۳ سالگی آغاز کرد و در آنجا به تحصیل علم پرداخت. وی نخست به رای و قیاس روی آورد، اما پس از مدتی از آن کناره گرفته و به اصحاب حدیث گروید و به زودی در زمره محدثان برجسته آن دیار در آمد. وی در بغداد مجلس درسی برپا ساخته و به تربیت شاگردان و راویان فراوانی پرداخت که از آن میان کسانی چون احمد بن حنبل، حسن بن عرفه، ابوداوود سجستانی، ابوزرعه و ابوحاتم رازی را که همگی از بزرگان و مشاهیر اهل حدیث بودند، می‌‌توان نام برد.[۸] قتیبه در شعر نیز دستی داشت و برخی از اشعار وی در منابع آمده است.[۹] به روایت ذهبی، نسائی محدث مشهور قرن سوم در سال ۲۳۰هـ جهت کسب دانش نزد قتیبه آمده و مدت یک سال از محضر وی استفاده کرده و روایات بسیاری را فرا گرفته و نقل کرده است.[۱۰] ابن حبّان وی را در شمار ثقات ذکر کرده و او را فردی توانا در حدیث دانسته است.[۱۱] ابن معین، ابوحاتم رازی و نسائی از رجال شناسان اهل سنت وی را موثق دانسته‌اند.[۱۲] قتیبه در نهایت به سال ۲۴۰هـ در زادگاه خویش بغلان درگذشت.[۱۳] او دارای تألیفاتی به نام العوالی در موضوع حدیث بوده است[۱۴].[۱۵]
جستارهای وابسته
- قدید بن سعید بن جمیل (برادر)
- عبدالله بن قتیبة بن سعید بن جمیل (فرزند)
منابع
جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
پانویس
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۱۱/۱۳.
- ↑ المنتظم ۱۱/۲۷۹.
- ↑ تاریخ بغداد ۱۲/۴۶۸.
- ↑ النجوم الزاهره ۲/۳۰۳.
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۱۱/۱۴.
- ↑ المنتظم ۱۱/۲۸۰.
- ↑ الطبقات الکبری ۷/۳۷۹.
- ↑ تاریخ بغداد ۱۲/۴۶۵ و ۴۶۷.
- ↑ تاریخ الاسلام ۱۷/۳۰۱.
- ↑ سیر اعلام النبلاء ۱۱/۲۰.
- ↑ الثقات ۹/۲۰.
- ↑ خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۸/۳۶۰.
- ↑ تاریخ بغداد ۱۲/۴۶۸ و ۴۷۰.
- ↑ هدیة العارفین ۱/۸۳۵.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص۶۲۶.