قرآن در معارف و سیره حسینی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث قرآن است. قرآن از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: قرآن در قرآن - قرآن در نهج البلاغه - قرآن در کلام اسلامی - قرآن در معارف مهدویت - قرآن در معارف دعا و زیارات - قرآن در معارف و سیره علوی - قرآن در معارف و سیره حسینی - قرآن در معارف و سیره سجادی - قرآن در معارف و سیره رضوی - قرآن در معارف و سیره امام جواد - قرآن در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش‌های مرتبطاز امام حسین (ع) روایات تفسیری وارد شده است که آن حضرت پیرامون تفسیر و تأویل قرآن و اجرای احکام برخی از آیات، بیاناتی ارائه داده‌اند.
مقدمه
اهل بیت عصمت و طهارت به قرآن کریم توجه و عنایت فوق‌العاده‌ای داشتند. آن بزرگواران زندگی خود را در جهت آموزش و تفسیر و فهماندن آیات و اجرای آن و حفظ و حراستش از چنگ تبهکاران و تحریف‌گران صرف نمودند. توجه اهل بیت (ع) به قرآن کریم در رفتار و ارشادات و سخنانشان به خوبی جلوه‌گر شد. پیرامون تفسیر و تأویل قرآن و اجرای احکام آن سخنان بسیار ارزشمندی از امام ابا عبدالله الحسین (ع) نقل شده که بسیار خواندنی و درخور دقّت است، از جمله که فرمود:
- «كِتَابُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى أَرْبَعَةِ أَشْيَاءَ: عَلَى الْعِبَارَةِ، وَ الْإِشَارَةِ وَ اللَّطَائِفِ وَ الْحَقَائِقِ؛ فَالْعِبَارَةُ لِلْعَوَامِّ، وَ الْإِشَارَةُ لِلْخَوَاصِّ، وَ اللَّطَائِفُ لِلْأَوْلِيَاءِ، وَ الْحَقَائِقُ لِلْأَنْبِيَاءِ»[۱].
- هرکس در نمازش آن‌گاه که به عبادت ایستاده آیه‌ای از قرآن تلاوت کند، خداوند در نامه عملش برای هر حرف یکصد حسنه می‌نویسد و اگر در غیر نماز بخواند، برای هر حرف ده حسنه و اگر تنها به قرآن گوش فرادهد برای هر حرف یک حسنه نوشته می‌شود و اگر قرآن را در شب ختم کند، فرشتگان برایش درود می‌فرستند تا شب را به روز برساند و اگر در روز ختم نماید فرشتگان تا شب بر او درود می‌فرستند و دعایش مستجاب می‌شود و ارزش آن از آن‌چه بین زمین و آسمان است برایش بهتر است[۲].
- امام (ع) در تفسیر این فرموده خدای متعال ﴿تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ﴾[۳] و منظور از آن، فرمود: منظور زمینی است که در آن گناهی صورت نگرفته باشد و همان‌گونه که روز نخست آن را پدید آورده، برجسته و بدون کوه و گیاه باشد[۴].
- مردی معنای ﴿كهيعص﴾[۵] را از امام حسین (ع) پرسید، حضرت در پاسخ فرمود: اگر آن را برایت تفسیر کنم، قادر بر راه رفتن روی آب خواهی بود[۶].
- نصر بن مالک به امام حسین (ع) عرضه داشت: ای ابا عبد الله! منظور از آیه شریفه ﴿هَذَانِ خَصْمَانِ اخْتَصَمُوا فِي رَبِّهِمْ﴾[۷] چیست؟ حضرت فرمود: ما و بنی امیه درباره خدا با یکدیگر به مخالفت پرداختیم، ما گفتیم: خداوند راست فرمود و آنان گفتند: خدا دروغ گفت. بنابراین، ما و آنان در قیامت با یکدیگر خصومت و دشمنی خواهیم نمود[۸].
- امام (ع) در تفسیر آیه شریف ﴿الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاةَ﴾[۹] فرمود: این آیه شریفه در شأن ما نازل شده است[۱۰].
- در تفسیر آیه شریفه ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾[۱۱] فرمود: خویشاوندی که خداوند دستور به برقراری پیوند به آن داده و آن را با اهمیت تلقّی نموده و خیر و برکت در آن قرار داده است، همان خویشاوندی ما اهل بیت به رسول خدا (ص) است که حقّمان را بر هر مسلمانی واجب ساخته است[۱۲].
- امام حسین (ع) در تفسیر نعمت در آیه ﴿وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ﴾[۱۳] فرموده است: خداوند به پیامبر فرمان داد نعمت‌هایی را که در دینش بدو عنایت کرده بازگو نماید[۱۴].
- امام (ع) در تفسیر کلمه صمد فرمود: خدای متعال صمد را با این فرموده خود ﴿لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ * وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ﴾[۱۵] تفسیر نموده است.
- نیز فرمود: «الصَّمَدُ: الَّذِي لَا جَوْفَ لَهُ، وَ الصَّمَدُ: الَّذِي قَدِ انْتَهَى سُؤْدَدُهُ، وَ الصَّمَدُ: الَّذِي لَا يَأْكُلُ وَ لَا يَشْرَبُ، وَ الصَّمَدُ: الَّذِي لَا يَنَامُ، وَ الصَّمَدُ: الدَّائِمُ الَّذِي لَمْ يَزَلْ وَ لَا يَزَالُ»[۱۶].
- روایت شده که عبد الرحمان سلمی سوره حمد را به فرزند امام حسین (ع) آموخت، وقتی فرزند آن آیه را برای پدر بزرگوارش قرائت کرد امام (ع) یک‌هزار دینار و یک‌هزار جامه به آموزگارش هدیه کرد و دهانش را پر از جواهر نمود، سبب آن را از امام (ع) پرسیدند: حضرت فرمود: این مبلغ در برابر عطا و بخشش وی ناچیز است. منظور امام از بخشش او آموزش قرآن سوره حمد بود[۱۷].[۱۸]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «در کتاب خداوند (قرآن) مطالب، به چهار نوع آمده است: عبارات، اشارات، لطایف و حقایق. عبارت‌ها ویژه عوام و توده مردم، اشارات آن برای خواص و لطایفش برای اولیاء الهی و حقایق آن ویژه پیامبران الهی است» موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۵۱، به نقل از جامع الأخبار، ص۴۸.
- ↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۵۱، به نقل از کافی، ج۲، ص۶۱۱، ح۳.
- ↑ «روزی که (این) زمین زمینی دیگر گردد» سوره ابراهیم، آیه ۴۸.
- ↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۵۱
- ↑ «کاف، ها، یا، عین، صاد» سوره مریم، آیه ۱.
- ↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۶۱، به نقل از ینابیع الموده، ص۴۸۴.
- ↑ «اینان دو گروه دشمنند که درباره پروردگارشان با هم به دشمنی برخاستند» سوره حج، آیه ۱۹.
- ↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۶۳، به نقل از حیاة الامام الحسین، ج۲، ص۲۳۴.
- ↑ «(همان) کسانی که اگر آنان را در زمین توانمندی دهیم نماز بر پا می‌دارند» سوره حج، آیه ۴۱.
- ↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۶۴، به نقل از بحار الانوار، ج۲۴، ص۱۶۶.
- ↑ «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی جز دوستداری خویشاوندان (خود) را نمی‌خواهم» سوره شوری، آیه ۲۳.
- ↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۶۵، به نقل از بحار الانوار، ج۲۳، ص۲۵۱، ح۳۷.
- ↑ «و نعمت پروردگارت را باز گوی!» سوره ضحی، آیه ۱۱.
- ↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۶۷، به نقل از محاسن، ج۱، ص۳۴۴، ح۱۱.
- ↑ «نه زاده است و نه او را زاده‌اند * و نه هیچ کس او را همانند است» سوره اخلاص، آیه ۳-۴.
- ↑ «صمد یعنی کسی که میان تهی و اجوف نیست، صمد یعنی: کسی که حاکمیتش همه‌جا را فراگرفته، صمد یعنی: آن‌کس که نمی‌خورد و نمی‌آشامد، صمد یعنی: کسی که خواب به چشمش راه نمی‌یابد، صمد یعنی: کسی که همیشه بوده و همواره خواهد بود» موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۵۶۹، به نقل از معادن الکلمة، ج۲، ص۵۱.
- ↑ موسوعة کلمات الامام الحسین، ص۸۲۷، به نقل از بحار الانوار، ج۴۴، ص۱۹۱.
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۲۹۳.