شهوت
شهوت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: شهوت در معارف دعا و زیارات - شهوت در معارف و سیره سجادی - شهوت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
اهل لغت، «شهوت» را این‌گونه تعریف می‌کنند: میل شدید و اشتیاق فراوان نفس آدمی به چیزی به طوری که دلش به سوی آن از جا کنده شود[۱]. کلمه شهوت در بیان خواسته‌های مادی و حیوانی و علاقه‌های زیانبار به کار می‌رود. البته میل و اشتیاق متعادل به لذت‌های حلال که خداوند برای آسایش زندگی دنیوی و کار و تلاش قرار داده، در پیش عقل و دین لازم و پسندیده است و شهوت محسوب نمی‌شود؛ اما اگر لذّت‌جویی هدف اصلی زندگی شد، تعادل جسم و روح به هم می‌خورد و آرامش دنیا و سعادت آخرت از دست می‌رود. پس شهوت، افراط در لذت‌جویی است حتی اگر در امر حلال باشد.
نعمت‌های خداوند برای تربیت انسان است، اما وقتی همین نعمت‌ها هدف اصلی آدمی شود، او را شهوت‌پرست می‌کند و از خداپرستی باز می‌دارد در سوره مریم آیه ۵۹ خداوند از مردمانی که پس از پیامبران بزرگی همچون آدم (ع) و نوح (ع) و ابراهیم (ع) و یعقوب (ع) بر زمین حکمرانی می‌کردند چنین حکایت می‌کند: اما پس از آنان (پیامبران) فرزندان ناشایسته‌ای روی کار آمدند که نماز را تباه کردند و در پی شهوات نفسانی برآمدند؛ بنابراین کیفر به زودی گمراهی خود را خواهند دید.
امام سجاد (ع) در شش عبارت از صحیفه سجادیه کلمه «شهوت» را به کار برده است:
- در نیایش بیست‌و‌پنجم که درباره فرزندان است چنین دعا می‌کند: پروردگارا مرا و نسل مرا از شیطان رانده شده در پناه خود گیر... (همو که) برای ما هرچه می‌طلبد شهوات (هواهای نفسانی) است. در واقع از نظر امام سجاد (ع) افراط در لذت‌جویی و به دنبال هوا و هوس افتادن پیشنهاد دائمی شیطان به ماست (عرصه شهوات).
- در نیایش سی‌ونهم که آن حضرت طلب عفو و رحمت از خداوند مهربان می‌کند و می‌گوید: «پروردگارا بر محمد و آل محمد درود فرست و بنای شهوتم را چون به حرام نزدیک شوم درهم شکن. امام (ع) به ما تعلیم می‌دهد که باید، به هنگام نزدیک شدن به لذت‌های حرام به خدا پناه ببریم و با توسل به پیامبر (ص) و خاندان معصوم او، پیشنهاد شیطان را رد کنیم و جلوه‌گری بی‌اساس شهوت را درهم بشکنیم!»
- در نیایش پنجاه و دوم می‌گوید: «وَ شَهَوَاتِي حَرَمَتْنِي»؛ «و شهوت‌هایم مرا از رحمت تو و از کردار نیک محروم کرده است». این‌گونه عبارات از معصومین (ع) برای ما جنبه آموزشی دارد، یعنی به ما می‌گوید: «ای پیروان امامانِ حقّ، هشدار که شهوت‌ها شما را از رحمت پروردگار و کارهای نیک محروم می‌کند».
- حضرت سیدالساجدین (ع) در نیایش هشتم که در پناه بردن به خداوند از ناملایمات و از زشتی‌های اخلاق و کارهای ناپسند است، به خدا به عرض می‌کند: «خدایا تو پناه می‌برم... از پافشاری و اصرار شهوت. آری هنگامی که شهوت به جان آدمی چنگ می‌زند و با اصرار زیاد او را به ارتکاب گناه دعوت می‌کند، باید به خدا پناه برد و با یاد خدا و اولیای او از منطقه خطر بگریزد».
- امّا بهره گرفتن از لذت‌های حلال به دور از زیاده‌روی، مایه آسایش و آرامش تن و جان است. امام (ع) در نیایش ششم که دعای بامداد و شامگاه است گوید: «خداوندی که شب را بیافرید تا بندگانش در آن از رنج تلاش آسوده باشند و به وسیله آن به لذت و کام‌جویی (حلال) برسند».
- فرشتگان که مانند انسان‌ها گرفتار شهوت نیستند، همیشه به تسبیح و عبادت پروردگار مشغول‌اند. امام سجاد (ع) در نیایش سوم که مخصوص درود بر فرشتگان است به خدا عرض می‌کند: امیال و شهوت‌ها، آنها (فرشتگان) را از تسبیح تو باز نمی‌دارد. معلوم می‌شود هدف اصلی از آفرینش تسبیح و عبادت پروردگار است. اما انسان‌هایی که علی‌رغم داشتن غرایز و شهوات از این هدف باز نمی‌مانند برتر از فرشتگانی خواهند بود که فاقد این شهوات هستند.
معصومان، که خود الگوهای عملی اطاعت خداوند و دوری از شهوت‌ها و گناه هستند، درباره خطر شهوت و شهوت‌رانی به ما مطالبی می‌آموزند. از آن جمله پیامبر بزرگوار می‌فرماید: «چه بسیار شهوتی که ساعتی بیش نیاید اما اندوهی طولانی در پی آورد»[۲]. در این خصوص امام علی (ع) هم کلمات قابل توجهی دارد: «بهشت در لابه‌لای سختی‌ها و ناخوشایندی‌ها، و جهنم در شهوت‌ها پیچیده شده است؛ آغاز شهوت سرمستی و سرانجام آن نابودی است؛ نادان بنده شهوت خویش است؛ انسان شهوت‌ران جانش بیمار و خردش عیب‌ناک است و نیز: رستگاری در مخالفت با شهوت است»[۳].[۴].[۵]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم.
- ↑ منتخب میزان‌الحکمه، ح۶۴۲۵.
- ↑ منتخب میزان الحکمه، ص۵۸۶.
- ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، علامه مصطفوی، بیروت، دارالکتب العلمیه (۱۱ ج)؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی؛ منتخب میزان‌الحکمه، محمد محمدی ری‌شهری، سید حمید حسینی، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ج۵، ۱۳۸۵.
- ↑ برادری، احمد، مقاله «شهوت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۰۷.