مستندات تعیین‌کنندگان وقت ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
مستندات تعیین‌کنندگان وقت ظهور امام مهدی (ع) چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
| مستندات تعیین‌کنندگان وقت ظهور امام مهدی چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / کلیات عصر ظهور / تعیین‌کنندگان وقت ظهور |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
پاسخ نخست
آیت‌الله محمد م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، در کتاب «دانشنامهٔ امام مهدی» در این‌باره گفته است:
«با توجه به برخی از گزارش‌ها، می‌توان مستندات وقت‌گذاران را در موارد زیر جای داد:
- احادیث: مستند برخی از این توقیت‌ها احادیث فریقین در این زمینه است. توقیت سیوطی و ابن حجر هیثمی از میان اهل سنت و از بین شیعیان، وقت‌گذاری علامه مجلسی[۱]، صاحب جواهر القوانین[۲] و ... از این قرار است. احادیث هزاره‌گرایانه و فتوای برخی از اهل سنت نیز که پیش‌تر ذکر شد، در این بخش جای می‌گیرد.
- علوم غریبه: یکی از این نمونه‌ها مطلبی است که محمد بن پاینده ساوه‌ای در کتاب در التمام فی تاریخ خروج المهدی (ع) آورده: "در کتاب مفتاح جفر الکبیر به نقل از امام علی (ع) دیدم که هر کس راز حرف "شین" را بشناسد، هنگام ظهور امام مهدی (ع) را نیز خواهد داشت[۳].
- کشف و شهود: از بهترین نمونه‌های آن، همان شعر معروف شاه نعمت الله ولی است. وی در شعر خود به این مطلب تصریح کرده است. ظاهراً باید مستند وقت‌گذاری دیگر عارف‌مسلکان را نیز کشف و شهود معرفی کرد. گفتنی است که بیان وقت از سوی این عارفان در قالب شعر، به دست ما رسیده است. صاحب جواهر القوانین، پس از بیان عدد مربوط به توقیت در شعر محیی الدین عربی، در جواب این که از کجا معلوم است مراد شاعر این بوده است، جواب می‌دهد: "شاید روح القدس به زبان او داده؛ چنان که به زبان حقیر داده که شرح کنم. و الله اعلم"[۴].
- اشعار: در مورد برخی اشعار به نظر می‌رسد سراینده، قصدی برای تعیین تاریخ ظهور امام زمان نداشته است؛ اما دیگران این اشعار را دست‌آویزی برای توقیت‌هایشان قرار داده‌اند؛ مانند این بیت از تائیه دعبل خزاعی که آن را بر امام رضا (ع) قرائت کرده است: "بی‌تردید امام قیام خواهد کرد. او به نام خدا و همراهی برکت‌های او قیام می‌کند"[۵]. چنان که دیدید، بسیاری از توقیت‌ها در قالب شعر بیان شده‌اند که در بیشتر موارد می‌توان مستند آنها را کشف و شهود دانست[۶].
بررسی علمی مستندات: چنان که از مجموعه مطالب گزارش شده معلوم می‌شود، مستندات توقیت‌کنندگان از ارزش علمی و شایسته‌ای برخوردار نیست. احادیث مورد استناد، بدون سند بوده و معمولًا از کتاب‌های ضعیف و غیر معتبر نقل شده‌اند. این متون، بیانی رمزآلود دارند و از ایهام و ابهام برخوردارند. بنا بر این، معنای صریح و یا ظاهری ندارند و نویسندگان مدعی تعیین زمان ظهور، برداشت شخصی و غیر علمی خویش را بیان می‌کنند که قابلیت اثبات ندارد. علوم غریبه و کشف و شهود نیز از مستنداتی است که قابلیت اثبات یا ابطال ندارد؛ گفته‌هایی است که به آگاهی‌های تجربه‌پذیر یا استدلالی، مستند نیست و از این منظر، سخن علمی محسوب نمی‌شود. حتی اگر بپذیریم ادعای گویندگان این سخنان صحیح است و آنها واقعاً از راه علوم غریبه و یا کشف و شهود، این مطالب را یافته‌اند- که این سخن نیز ادعایی غیر قابل اثبات است- دلیلی بر واقع‌نمایی کشف و شهود آنان و یا علوم غریبه مستند آنان وجود ندارد. معلوم شدن خطای تمامی موارد پیشین و معاصر، عدم واقع‌نمایی این مستندات را اثبات می‌کند و نیازی به استدلال جدید برای خطا بودن آنها نیست. اشعار مورد ادعا نیز مواردی لغزگونه و معماست که افزون بر نادرستی مستند، معنایی رازگونه، پر ابهام و رمزآلود دارد که اعتمادی بر آنها نیست. تحلیل معنایی آن اشعار نیز ضابطه‌مند نیست و به همین جهت، تاریخ‌های متعددی از آن استخراج می‌شود. بجز احادیث- که اگر صدور آنها اثبات شود به منبع وحیانی متصل خواهند بود- بقیه مطالب، بافته‌های افراد معمولی و غیر معصوم است که دستاویز ساده‌دلانی شده است که با امید به ظهور، مطالبی را بیان کرده‌اند. تأمل دوباره در احادیث " كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ" و تحلیل پیشین ما از آن روایات، روشن می‌کند که آگاهی از زمان ظهور همانند زمان قیامت، تنها در دامنه علم الهی جای دارد و هیچ کس را قدرت آن نیست که بر آن آگاهی یابد. از این رو، تمام ادعاها و تمام مستندات، خطا و نادرست است»[۷].
پرسش‌های وابسته
- دیدگاه امامان در باره تعیین کنندگان وقت ظهور چیست؟ (پرسش)
- چرا تعیین کنندگان وقت برای ظهور کذب می‌گویند؟ (پرسش)
- از حدیث تعیین کنندگان وقت کذب می‌گویند چه می‌آموزیم؟ (پرسش)
- چرا در احادیث از تعیین وقت برای ظهور امام مهدی نهی شده است؟ (پرسش)
- آیا تعیین روز و ماه ظهور امام مهدی مشمول اخبار نفی توقیت می‌شود؟ (پرسش)
- در برابر تعیین کنندگان وقت برای ظهور امام مهدی چه واکنشی باید نشان داد؟ (پرسش)
- روایات تعیین وقت ظهور چند دسته هستند؟ (پرسش)
- مستندات تعیین‌کنندگان وقت ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
- آیا تعیین اجمالی زمان ظهور با روایات نفی توقیت منافاتی دارد؟ (پرسش)
- آیا تعیین وقت برای ظهور با فلسفه انتظار سازگاری دارد؟ (پرسش)
- تعیین وقت برای ظهور چه حکمی دارد؟ (پرسش)
- آیا تعیین کردن وقت ظهور کار صحیحی است؟ (پرسش)
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
- ↑ ر.ک: بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۱. علامه مجلسی با استناد به روایتی از مصادر پیشین، زمان ظهور راپیش‌بینی کرده است. متن روایت مورد استناد این گونه است: "أَبُو لَبِیدٍ المَخْزُومِی، قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع): یا بَا لَبِیدٍ إِنهُ یمْلِک مِنْ وُلدِ العَباسِ اثْنَا عَشَرَ تُقْتَلُ بَعْدَ الثامِنِ مِنْهُمْ أَرْبَعَةٌ فتُصِیبُ أَحَدَهُمُ الذبَحَةُ فَتذْبَحُهُ هُمْ فِئَةٌ قَصِیرَةٌ أَعْمَارُهُمْ قَلِیلَةٌ مُدتُهُمْ خَبِیثَةٌ سِیرَتُهُمْ مِنْهُمُ الفُوَیسِقُ المُلَقبُ بِالهَادِی وَ الناطِقِ وَ الغَاوِی یا بَا لَبِیدٍ إِن فِی حُرُوفِ القُرْآنِ المُقَطعَةِ لَعِلماً جَماً إِن اللهَ تَعَالَی أَنْزَلَ «الم ذلِک الکتابُ» فَقَامَ مُحَمدٌ (ص) حَتی ظَهَرَ نُورُهُ وَ ثَبَتَتْ کلِمَتُهُ وَ وُلِدَ یوْمَ وُلِدَ وَ قَدْ مَضَی مِنَ الأَلفِ السابِعِ مِائَةُ سَنَةٍ وَ ثَلَاثُ سنینَ ثُم قَالَ وَ تِبْیانُهُ فِی کتَابِ اللهِ [فِی] الحُرُوفِ المُقَطعَةِ إِذَا عَدَدْتَهَا مِنْ غَیرِ تَکرَارٍ وَ لَیسَ مِنْ حُرُوفٍ مُقَطعَةٍ حَرْفٌ ینْقَضِی ایام إِلا قَائِمٍ مِنْ بَنِی هَاشِمٍ عِنْدَ انْقِضَائِهِ ثُم قَالَ: الأَلِفُ وَاحِدٌ وَ اللامُ ثَلَاثُونَ وَ المِیمُ أَرْبَعُونَ وَ الصادُ تِسْعُونَ فَذَلِک مِائَةٌ وَ إِحْدَی وَ سِتونَ ثُم کانَ بَدْوُ خُرُوجِ الحُسَینِ بْنِ عَلِی (ع) «الم اللهُ» فَلَما بَلَغَتْ مُدتُهُ قَامَ قَائِمُ وُلدِ العَباسِ عِنْدَ المص وَ یقُومُ قَائِمُنَا عِنْدَ انْقِضَائِهَا بِ «الر» فَافْهَمْ ذَلِک وَ عِهِ وَ اکتُمْهُ" (تفسیر العیاشی، ص ۶۹- ۷۰، بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۱۰۶). ابو لبید مخزومی: امام باقر (ع) فرمود: «ای ابولبید! از بنی عباس دوازده تن به فرمان‌روایی می‌رسند که پس از هشتمی آنها چهارتن به قتل می‌رسند، و یکی از آنها حناق می‌گیرد. این گروه، کم‌عمرند و درونی پلید دارند، از آنها است فاسقچه‌ای که: هادی و ناطق و غاوی لقب داده می‌شود. ای ابو لبید! در حروف مقطع قرآن دانش فراوانی نهفته است. خداوند متعال «الم ذلک الکتاب» را که فرو فرستاد، محمد (ص) ظهور کرد تا جایی که نورش آشکار گردید، و پیامش راسخ شد. روزی که به دنیا آمد از هزاره هفتم، یکصد و سه سال گذشته بود». سپس امام فرمود: «بیان این در حروف مقطع کتاب خدا آمده؛ در صورتی که آنها را شماره کنی اما تکراری‌هایشان را در نظر نگیری. هیچ حرفی از حروف نیست که روزهایش سپری شود، مگر این که قائمی از بنی هاشم در پایان ایام حروف، قیام می‌کند. سپس فرمود: الف یک، لام سی، میم چهل و صاد هفتاد است که جمعاً می‌شود یکصد و شصت و یک. آغاز خروج حسین بن علی (ع) «الم الله» است. وقتی زمانش فرا رسید، قیام کننده عباسی در المص قیام می‌کند، و با پایان آن، قائم ما با «الر» قیام خواهد بود. این را درک و حفظ کن و پنهان بدار».
- ↑ این حدیث، به صورت وجاده نقل شده است: "قَدْ صَعِدْنَا ذُرَی الحَقَائِقِ بِأَقْدَامِ النبُوةِ وَ الوَلَایةِ ... وَ سَیسْفِرُ لَهُمْ ینَابِیعُ الحَیوَانِ بَعْدَ لَظَی النیرَانِ لِتَمَامِ الم وَ طه وَ الطوَاسِینِ مِنَ السنینَ" (ر.ک: بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۱۲۱، به نقل از المحتضر و الدرة الباهرة).
- ↑ "و رأیت فی مفتاح جفر الکبیر، عن علی بن أبی طالب (ع) قال: من عرف سر حرف الشین عرف ظهور المهدی"برای اطلاعات بیشتر، ر.ک: نسخه خطی کتاب در التمام فی تاریخ خروج المهدی (ع) موجود در کتاب‌خانه مسجد اعظم.
- ↑ العبقری الحسان، ج ۷، ص ۴۹.
- ↑ خروج إمام لا محالة خارج///یقوم علی اسم الله و البرکات؛ العبقری الحسان، ج ۷، ص ۴۸، نجم الثاقب، ص ۷۱۴.
- ↑ سلیمان قندوزی در باب هشتاد و چهارم ینابیع المودة لذوی القربی به ذکر اشعاری با عنوان «فی إیراد أقوال أهل الله من أصحاب الشهود و الکشوف و علماء الحروف فی بیان المهدی الموعود» می‌پردازد.
- ↑ م‍ح‍م‍دی ری‌ش‍ه‍ری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۸، ص۱۷۴، ۱۷۷.