آیا تعیین اجمالی زمان ظهور با روایات نفی توقیت منافاتی دارد؟ (پرسش)

آیا تعیین اجمالی زمان ظهور با روایات نفی توقیت منافاتی دارد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / کلیات عصر ظهور / تعیین‌کنندگان وقت ظهور
تعداد پاسخ	۳ پاسخ

آیا تعیین اجمالی زمان ظهور با روایات نفی توقیت منافاتی دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.

پاسخ نخست

محمد مهدی آصفی

آیت‌الله محمد مهدی آصفی، در کتاب «انتظار پویا» در این‌باره گفته است:

«علامت‌های ظهور در روایات، اجمالا صحیح هستند؛ اما به نظر ما محدود به زمان خاصی نیستند و در روایات نیز به صراحت وارد شده که تعیین کنندگان وقت (وقاتون) را تکذیب کنید. عبدالرحمن بن کثیر می‌گوید: ما نزد امام صادق (ع) بودیم که مهزم وارد شد و به امام عرض کرد: قربانت شوم، درباره این حادثه‌ای که ما انتظار آن را می‌کشیم (ظهور امام عصر (ع)) بفرمایید کی اتفاق می‌افتد؟ امام (ع) فرمود: «يَا مِهْزَمُ! كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ وَ هَلَكَ الْمُسْتَعْجِلُونَ»؛ "ای مهزم! آنان که [برای این امر] وقت مشخص می‌کنند، دروغ می‌گویند و آنان که [تحقق آن را] پیش از موعدش می‌جویند، هلاک می‌شوند". فضیل بن یسار از امام باقر (ع) سؤال کرد: آیا برای این امر (ظهور حضرت) زمان خاصی است؟ فرمود: «كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ»؛ "دروغ گفته‌اند آنان که زمان خاصی را مقرر کرده‌اند".

بنابراین، مقصود از بیان علامت‌ها، مشخص کردن دقیق زمان ظهور امام عصر (ع) نیست. درست آن است که بگوییم اینها به اعمال ما ارتباط دارد. بله "خسف" و "صیحه" [مثلا] از علامت‌های ظهور است؛ لکن عمل ما، تحقق این امور را نزدیک یا دور می‌سازد».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین علی‌پور؛

مهدی علی‌پور حجت الاسلام و المسلمین مهدی علی‌پور، در مقاله «ظهور» در این‌باره گفته است: «تعیین اجمالی زمان ظهور با روایات نفى توقيت تنافی ندارد. امام صادق (ع) می‌فرماید: "يَخْرُجُ قَائِمُنَا أَهْلَ اَلْبَيْتِ يَوْمَ اَلْجُمُعَةِ ". آن حضرت (ع) از هم چنین فرمود: "قائم ما در یکی از سال‌های فرد ظهور می‌کند؛ سال‌هایی چون: ۱، ۳، ۵، ۷ یا۹» در روایتی دیگر از حضرت نقل شده است: نام مقدس قائم (ع) در شب بیست و سوم همه جا طنین‌ افکن می‌گردد و آنگاه در روز عاشورا قیام می‌کند؛ روزی که حسین (ع) در آن روز به شهادت رسید.. از این روایات، می‌توان چنان نتیجه گرفت که امام عصر (ع) در ماه رجب یا رمضان آشکار و نام مبارکش همه‌جا طنین‌افکن می‌شود؛ آنگاه پس از گذشت ماه شوال، ذی قعده و ذیحجه در همین روز محرم، به پا می‌خیزد و نهضت بزرگش را می‌آغازد، ناگفته پیداست، این سخن نتیجه احتمالی این روایات به شمار می‌آید و نمی‌توان قاطعانه آن را درست دانست. با توجه به بحث‌های گذشته، گفتارهای ستاره شناسان و دیگر مدعیان پیشگویی، شایسته اعتنا یا اعتماد نیست، زیرا معصومان (ع) تعیین کنندگان وقت دقیق ظهور را دروغگو خوانده‌اند. تنها ابزار موجود برای درک نزدیک شدن زمان ظهور، آشکار شدن نشانه‌های قطعی آن است.».

۲. حجت الاسلام و المسلمین زمانی؛

سید حسن زمانی حجت الاسلام و المسلمین سید حسن زمانی، در کتاب «نشانه‌های قیام حضرت مهدی» در این‌باره گفته است: «بر اساس برخی از احادیث مهدویت، ظهور حضرت مهدی (ع) را نمی‌توان به زمان خاصی محدود کرد؛ بلکه در همه وقت، احتمال ظهور وجود دارد و این مطلب با علایم ظهور نمی‌سازد. در این قسمت، ابتدا این احادیث مطرح می‌شوند و سپس به جمع میان آنها و نشانه‌های ظهور می‌پردازیم: روایاتی که به مؤمنان توصیه می‌کنند باید پیوسته و در هر صبح و شام، منتظر گشایش باشند. برای مثال، امام جعفر صادق (ع) فرمود: "تَوَقَّعُوا الْفَرَجَ‏ صَبَاحاً وَ مَسَاءً ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" احادیثی که ظهور امام زمان (ع) را ناگهانی مطرح می‌کنند. چنانچه امام علی بن موسی الرضا (ع) فرمود: «به پیامبر گرامی‌ اسلام گفته شد: ای رسول خدا، قائم از ذرّیه شما چه وقت خروج می‌کند؟ رسول خدا فرمودند: "مَثَلُهُ‏ مَثَلُ‏ السَّاعَةِ لا يُجَلِّيها لِوَقْتِها إِلَّا هُوَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ‏ ﴿ثَقُلَتْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً﴾ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" روایاتی که طبق آنها امر ظهور حضرت مهدی (ع) در یک شب اصلاح خواهد شد. برای مثال، رسول خدا (ص) فرمودند: "الْمَهْدِيُ‏ مِنَّا أَهْلَ‏ الْبَيْتِ‏ يُصْلِحُ‏ اللَّهُ‏ لَهُ‏ أَمْرَهُ‏ فِي‏ لَيْلَة ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" احادیثی که مشخص کنندگان زمان ظهور را تکذیب می‌کنند. مثلاً وقتی فضیل بن یسار از امام محمد باقر (ع) پرسید:آیا برای این امر (ظهور) وقت مشخصی است؟ امام در پاسخ سه بار فرمود: "كَذَبَ‏ الْوَقَّاتُونَ‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏" و در حدیثی دیگر امام جعفر صادق (ع) فرمود: "كَذَبَ‏ الْوَقَّاتُونَ‏ وَ هَلَكَ‏ الْمُسْتَعْجِلُونَ‏ وَ نَجَا الْمُسَلِّمُون‏‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏". بر اساس این احادیث، نشانه‌های قیام قائم آل محمد (ع) به دلیل تعیین کردن وقت و تدریجی بودن وقوعشان، در امر ظهور حضرت مهدی (ع) نمی‌توانند جایگاهی داشته باشند. زیرا این امر با مشخص نبودن زمان ظهور و ناگهانی بودن و تکذیب مشخص کنندگان وقت برای ظهور نمی‌سازد. برای پاسخ به این شبهه، چند فرض بیان می‌شود و در ضمن آنها به این اشکال پاسخ داده می‌شود: فرض اوّل: مراد از تعیین وقت برای ظهور، مشخص کردن سال ظهور است؛ اما ماه و روز ظهور، می‌تواند مشخص باشد. در هیچ یک از علایم قیام، سال ظهور حضرت مهدی (ع) مشخص نشده است و کسی نمی‌داند در چه سالی، امر ظهور رخ خواهد داد. به عبارت دیگر، علایم قیام به صورت دقیق و مشخص، وقتی برای ظهور مشخص نمی‌کنند؛ در حالی که مراد از توقیت، مشخص کردن وقت دقیق، مثلاً پنجاه سال دیگر است. این پاسخ، گرچه مشکل توقیت را نسبت به سال پاسخ می‌دهد، امّا ناگهانی بودن امر ظهور را پاسخ نمی‌دهد. فرض دوّم: در برخی روایات، کلمه "فرج" آمده است که به معنی گشایش است و می‌تواند مقصود از آن، هر نوع گشایشی برای مؤمنان باشد و اختصاصی به امر ظهور ندارد. این پاسخ، گرچه دسته‌ای از احادیث را توجیه می‌کند و جواب می‌دهد؛ ولی روایت‌های دیگر بی‌پاسخ می‌ماند. فرض سوم: اصلاح امر حضرت مهدی (ع) در یک شب و ناگهانی بودن ظهور را می‌توان با نشانه‌های قیام جمع کرد و آن اینکه علامت‌های متصل به قیام را جزئی از فرایند ظهور حضرت مهدی (ع) دانست؛ به عبارت دیگر، نشانه‌های متصل به قیام که به فاصله اندکی از قیام حضرت روی می‌دهد. جزئی از فرایند ظهور است. در نتیجه می‌توان گفت: ظهور حضرت مهدی (ع) با اعلام نام مبارکشان از آسمان آغاز می‌شود و زمینه‌های قیام در روز دهم محرم فراهم می‌گردد. به نظر می‌رسد بهترین پاسخ، جواب سوم باشد که در آن، هم ناگهانی بودن ظهور و هم، مشخص نبودن وقت ظهور به شکل مناسبی با علایم قیام حضرت مهدی (ع) جمع شده است».

پرسش‌های وابسته

1. دیدگاه امامان در باره تعیین کنندگان وقت ظهور چیست؟ (پرسش)
2. چرا تعیین کنندگان وقت برای ظهور کذب می‌گویند؟ (پرسش)
3. از حدیث تعیین کنندگان وقت کذب می‌گویند چه می‌آموزیم؟ (پرسش)
4. چرا در احادیث از تعیین وقت برای ظهور امام مهدی نهی شده است؟ (پرسش)
5. آیا تعیین روز و ماه ظهور امام مهدی مشمول اخبار نفی توقیت می‌شود؟ (پرسش)
6. در برابر تعیین کنندگان وقت برای ظهور امام مهدی چه واکنشی باید نشان داد؟ (پرسش)
7. روایات تعیین وقت ظهور چند دسته هستند؟ (پرسش)
8. مستندات تعیین‌کنندگان وقت ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
9. آیا تعیین اجمالی زمان ظهور با روایات نفی توقیت منافاتی دارد؟ (پرسش)
10. آیا تعیین وقت برای ظهور با فلسفه انتظار سازگاری دارد؟ (پرسش)
11. تعیین وقت برای ظهور چه حکمی دارد؟ (پرسش)
12. آیا تعیین کردن وقت ظهور کار صحیحی است؟ (پرسش)