آیا تعیین وقت برای ظهور با فلسفه انتظار سازگاری دارد؟ (پرسش)

آیا تعیین وقت برای ظهور با فلسفه انتظار سازگاری دارد؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / عصر ظهور امام مهدی / کلیات عصر ظهور / تعیین‌کنندگان وقت ظهور
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

آیا تعیین وقت برای ظهور با فلسفه انتظار سازگاری دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.

پاسخ نخست

ابراهیم شفیعی سروستانی

آقای دکتر ابراهیم شفیعی سروستانی، در کتاب «پرسش از موعود» در این‌باره گفته است:

«انتظار منجی از یک سو، عاملی برای پایداری و شکیبایی در برابر سختی‌ها و مشکلات عصر غیبت و از سوی دیگر، عاملی برای پویایی و تحرک شیعیان و آماده‌باش همیشگی آنان است. بر اساس آموزه‌های امامان معصوم (ع)، منتظر باید هر لحظه آماده ظهور باشد و زندگی خود را چنان سامان دهد که هر زمان اراده خدا به ظهور تعلق گرفت، بتواند با سربلندی در پیشگاه حجت خدا ظاهر شود. به عبارت دیگر، انتظار ظهور حجت در آینده‌ای نامشخص هم بیم‌دهنده و هم نویدبخش است. بیم‌دهنده است؛ زیرا منتظر با خود می‌گوید شاید همین سال، همین ماه یا همین روز ظهور رخ دهد. پس باید آماده حضور در پیشگاه حجت خدا و تقدیم اعمال خود به آن حضرت باشیم. امیدبخش است؛ زیرا منتظر می‌اندیشد شاید در آینده‌ای نزدیک، ظهور رخ دهد و سختی‌ها و مشکلات او به پایان برسد. پس باید پایداری و مقاومت ورزید و تسلیم جریانهایی نشد که در پی غارت سرمایه‌های ایمانی و اعتقادی‌اند. با توجه به مطالب یاد شده، می‌توان گفت تعیین زمان برای ظهور برخلاف مفهوم، فلسفه و نقش تربیتی انتظار است و چه بسا منتظر را به سستی یا ناامیدی بکشد. وقتی گفته شود تا فلان زمان مشخص، هر چند آینده‌ای نه چندان دور، ظهور رخ نخواهد داد، به طور طبیعی دچار سکون و رکود می‌شویم و به این بهانه که هنوز تا ظهور فاصله داریم، از به دست آوردن آمادگی لازم برای ظهور خودداری می‌کنیم. همچنین اگر ظهور به هر دلیل، در زمانی که وعده داده شده است، رخ ندهد، دچار ناامیدی می‌شویم و چه بسا در اصل اعتقاد به ظهور منجی آخر الزمان نیز تردید کنیم. در روایات به این نکته‌ها توجه شده است. از جمله در روایتی که فضیل بن یسار از امام محمد باقر (ع) نقل کرده است، آن حضرت در پاسخ به این پرسش که "آیا برای این امر [برخاستن قائم (ع)]، وقت [مشخص] وجود دارد؟"، فرمود: کسانی که برای این امر وقت تعیین می‌کنند، دروغ می‌گویند (آن حضرت سه مرتبه این سخن را تکرار کرد و آن‌گاه فرمود:) زمانی که موسی، قومش را برای رفتن به قراری که با پروردگارش داشت، ترک کرد، به آنها وعده داد که تا سی روز دیگر بر می‌گردد، ولی زمانی که خداوند ده روز دیگر بر آن سی روز افزود، قومش گفتند: موسی خلاف وعده کرد. پس آن کردند که کردند .... داستان ارتداد قوم یهود و گوساله پرست‌شدن آنها در پی تأخیر ده روزه حضرت موسی در تاریخ مشهور است و این هشداری است به همه کسانی که در پی تعیین وقت برای ظهورند. در روایتی که از امام موسی کاظم (ع) از نقل شده است، به صراحت به نقش تربیتی انتظار و رابطه‌ای که میان فلسفه انتظار و تعیین نشدن وقت ظهور وجود دارد، اشاره شده است. در این روایت، علی بن یقطین از آن حضرت چنین نقل می‌کند: دویست سال است که شیعه با آرزوها [و امیدواری به آینده] تربیت می‌شود. [هنگامی که علی بن یقطین این سخن امام را برای پدرش که در دستگاه سفاح و منصور عباسی خدمت می‌کرد، نقل کرد] او به پسرش گفت: "چرا آنچه [[[امامان]]] درباره ما می‌گویند از پیشرفت دولت بنی عباس واقع می‌شود، ولی آنچه درباره شما می‌گویند [از ظهور دولت حق] واقع نمی‌شود؟" علی در پاسخ پدرش گفت: "آنچه درباره ما و شما گفته شده، همه از یک منبع است. با این تفاوت که امر شما زمانش رسیده بود و به همین دلیل، به صورت کامل به شما ارزانی شد و مطابق آنچه به شما گفته شده بود، رخ داد، ولی امر ما زمانش نرسیده است و از این‌رو با آرزوها [و امید به آینده] دل گرم شده‌ایم. اگر به ما گفته شده بود: این امر [[[ظهور]] قائم] تا دویست سال یا سیصد سال دیگر رخ نمی‌دهد؛ دل‌ها سخت می‌شد و بیشتر مردم از اسلام برمی‌گشتند، ولی گفته‌اند: این امر چه با شتاب پیش می‌آید و چه نزدیک است، تا دل‌های مردم الفت گیرد و فرج، نزدیک احساس شود. با دقت در این روایت به خوبی روشن می‌شود که پیشوایان دین با روشن بینی تمام از "انتظار تحقق دولت حق" و امیدواری نسبت به آینده به عنوان وسیله‌ای برای تربیت شیعیان و حفظ نشاط و پویایی آنها در همه زمان‌ها بهره جسته‌اند و به همین دلیل، نه تنها خود از تعیین زمانی برای ظهور پرهیز کردند، بلکه دیگران را نیز از این کار برحذر داشته‌اند.

• بنابراین، همه ما باید به جای پرداختن به این موضوع که ظهور کی واقع می‌شود، به وظایف و تکالیفی که در برابر امام عصر (ع) داریم، توجه کنیم و روز به روز بر آمادگی خود برای ظهور آن حضرت بیفزاییم».

پرسش‌های وابسته

1. دیدگاه امامان در باره تعیین کنندگان وقت ظهور چیست؟ (پرسش)
2. چرا تعیین کنندگان وقت برای ظهور کذب می‌گویند؟ (پرسش)
3. از حدیث تعیین کنندگان وقت کذب می‌گویند چه می‌آموزیم؟ (پرسش)
4. چرا در احادیث از تعیین وقت برای ظهور امام مهدی نهی شده است؟ (پرسش)
5. آیا تعیین روز و ماه ظهور امام مهدی مشمول اخبار نفی توقیت می‌شود؟ (پرسش)
6. در برابر تعیین کنندگان وقت برای ظهور امام مهدی چه واکنشی باید نشان داد؟ (پرسش)
7. روایات تعیین وقت ظهور چند دسته هستند؟ (پرسش)
8. مستندات تعیین‌کنندگان وقت ظهور امام مهدی چیست؟ (پرسش)
9. آیا تعیین اجمالی زمان ظهور با روایات نفی توقیت منافاتی دارد؟ (پرسش)
10. آیا تعیین وقت برای ظهور با فلسفه انتظار سازگاری دارد؟ (پرسش)
11. تعیین وقت برای ظهور چه حکمی دارد؟ (پرسش)
12. آیا تعیین کردن وقت ظهور کار صحیحی است؟ (پرسش)