مقاتل بن مقاتل بلخی در معارف و سیره رضوی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث مقاتل بن مقاتل بلخی است. مقاتل بن مقاتل بلخی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مقاتل بن مقاتل بلخی در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

او در ابتدا به مذهب واقفی بود. حسین بن عمر بن یزید، پیرامون ایمان آوردن مقاتل به امامت امام رضا (ع) روایت کرده است که: «مقاتل بن مقاتل، در کوفه بر امامت امام رضا (ع) ایمان آورده بود. به او گفتم: در قبول امامت علی بن موسی عجله کردی؛ گفت: درباره امامت امام رضا (ع) برهان و علمی است. به خدمت امام رضا (ع) رسیدم و عرض کردم: آیا پدرت درگذشت؟ امام (ع) فرمودند: آری به خدا، و من در درجه‌ای هستم که رسول خدا (ص) و امیرالمؤمنین (ع) بودند، و چه کسی از من خوشبخت‌تر بود به بودن پدرم از من؟ سپس فرمودند: خدای تبارک و تعالی می‌گوید: ﴿وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ﴾. امام (ع) فرمودند: دوستت چه کار کرد؟ گفتم: چه کسی؟ فرمودند: مقاتل بن مقاتل؛ آنکه صورت کشیده و ریش‌های بلند و بینی خمیده‌ای دارد. اضافه کرد: من او را ندیده‎ام و بر من وارد نشده است، ولی او امر مرا تصدیق کرد. حضرت او را سفارش نمود. از حضور امام (ع) مرخص شدم و وقتی با مقاتل رو به رو شدم به او گفتم: بشارتی برای تو دارم، می‌خواهی برایت بگویم تا صد بار خدا را ستایش کنی؟ به او خبر دادم آنچه را که امام (ع) درباره او گفته بود».

مقاتل بن مقاتل بلخی در راویان امام رضا در مسندالرضا

او از گروه واقفیه بود و از این جهت اخبار و روایات او را تضعیف کرده‌اند و نوشته‌های او را مورد عمل قرار نداده‌اند، شیخ طوسی او را از راویان امام رضا(ع) نوشته و گوید: مقاتل بن مقاتل بن قیاما از واقفیه بود، او مردی خبیث و گمانم این است که نام او «خشیش» بوده است. احمد بن ابی عبدالله برقی او را از اصحاب امام کاظم(ع) می‌داند.

نجاشی گوید: مقاتل بن مقاتل بلخی از راویان حضرت رضا(ع) است و کتابی هم تألیف کرده که حسن بن علی بن یوسف از وی نقل می‌کند.

شیخ کشی در رجال خود گوید: حسین بن عمر بن یزید گفت: بر حضرت رضا(ع) وارد شدم درحالی که نسبت به امامت او شک داشتم، همراه من مردی بود که او را مقاتل بن مقاتل می‌‌گفتند و او در کوفه اقامت داشت و به امامت او اعتقاد پیدا کرده بود، من به او گفتم: تو در این کار عجله کرده‌ای و باید اندکی صبر می‌نمودی.

او به گفت: من در اینجا برهانی دارم و از روی علم عمل کرده‌ام، حسین گوید: به حضرت رضا(ع) عرض کردم پدرت درگذشت. فرمود: آری به خداوند سوگند او در مقامی قرار دارد که رسول خدا(ص) و امیرالمؤمنین(ع) در آن قرار دارند و اگر پدرم زنده بود من از همگان خوشبخت‌تر بودم.

بعد از آن فرمودند: خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ﴾﴿أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ﴾ آنها کسانی می‌باشند که امامت را شناخته باشند تا آنگاه که خود امام ظاهر گردد و خود را بشناساند، سپس فرمودند: رفیقت چه کاری انجام داد. عرض کردم: کدام رفیقم، فرمودند: مقاتل بن مقاتل، آن سیاه چهره طویل اللحیه.

گوید: عرض کردم او را ندیده‌ام و او نزد من نیامده است، ولی او به امامت شما ایمان آورده و دیگران را هم به آن دعوت می‌کند، من از منزل امام رضا(ع) بیرون شدم و او را دیدم که به خواب رفته بود، او را از خواب بیدار کردم و گفتم برای تو بشارتی دارم تا صد بار خداوند را حمد نکنی آن را به تو نخواهم گفت، و بعد جریان را با او در میان گذاشتم.

او از حضرت رضا(ع) چند حدیث نقل می‌کند، او می‌گوید: ابوالحسن رضا(ع) را روز جمعه هنگام ظهر مشاهده کردم، او درحالی که محرم بود حجامت می‌کرد.

جستارهای وابسته

• اصحاب امام رضا

منابع

1. محمدی، حسین، رضانامه
2. عطاردی قوچانی، عزیزالله، راویان امام رضا در مسند الرضا