نشانه‌های ظهور امام مهدی در کلام اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث نشانه‌های ظهور امام مهدی است. نشانه‌های ظهور امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: نشانه‌های ظهور امام مهدی در کلام اسلامی - نشانه‌های ظهور امام مهدی در معارف مهدویت - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

رخدادهایی را گویند که در آستانه ظهور امام غایب (ع) در جهان پیش می‌آیند.

نشانه‌های ظهور، غیر از شرایط ظهورند. مهم‌ترین تفاوت‌های آنها عبارت‌اند از:

1. ظهور به شرایط خود، ارتباطی علی و منطقی و بستگی حقیقی و واقعی دارد؛ بدین معنا که تنها هنگامی تحقق می‌پذیرد که شرایط آن فراهم آید. علائم ظهور چنین نیستند و امکان ظهور بدون آنها نیز فراهم است. البته برخی علائم همانند قتل نفس زکیه پیش از ظهور تحقق می‌یابند و در تحقق شرایط مؤثرند؛ ولی این به معنای آن نیست که شرط ظهور امام غایب‌اند.
2. هنگام ظهور، همه شرایط موجودند؛ اما نشانه‌ها چنین نیستند؛ زیرا گاه نشانه‌ای پدیدار می‌شود و سپس از میان می‌رود و نشانه‌ای دیگر نمودار می‌گردد.

انواع نشانه‌ها

بنابر روایات بزرگان معصوم (ع)، نشانه‌های ظهور، بر دو دسته‌اند:

نشانه‌های حتمی

مراد نشانه‌هایی است که بی‌گمان پیش از ظهور تحقق می‌یابند و بر هیچ شرط و قیدی معلق نیستند؛ اما تحقق نشانه‌های غیر حتمی معلق به شرطهایی است. روایتی از امام صادق (ع) نقل است که به این دو دسته نشانه تصریح دارد و از جمله، خروج‌ سفیانی را از نشانه‌های حتمی می‌شمارد. درباره شمار این نشانه‌ها، ظاهر روایات مختلف است. برخی روایات، شمار آنها را پنج و برخی دیگر ده دانسته‌اند.

مهم‌ترین این نشانه‌ها عبارت‌اند از:

1. خروج سفیانی: بنابر ظاهر روایات، سفیانی مردی است از نسل ابوسفیان که از جایی در شام قدیم خروج می‌کند و بسیاری از مسلمانان را می‌فریبد و بخش وسیعی از سرزمین اسلامی را تصرف می‌کند. در کوفه و نجف به قتل عام شیعیان می‌پردازد و برای یافتن و کشتن آنان جایزه می‌گذارد. سخن روایات درباره مدت حکومت سفیانی مختلف است و از هفت تا نه ماه را یاد کرده‌اند. علامه مجلسی احتمال داده است که علت این اختلاف، تقیه یا بداء باشد. برخی معتقدند که "سفیانی" نام فرد مشخصی نیست؛ بلکه کسی است که در آستانه ظهور، خروج می‌کند و در صفات اخلاقی و عملی او همانند ابوسفیان است. از روایاتی دیگر برمی‌آید که سفیانی، یک تن نیست؛ بلکه مراد، دو نفر است. یکی از این دو تن در منطقه زوراء قیام می‌کند که بنابر روایات همان بغداد است و به قتل می‌رسد و فرد دیگر در شام خروج می‌کند.
2. صیحه آسمانی: ندایی است آسمانی که نام حضرت مهدی (ع) را به گوش همه مردم جهان می‌رساند. این ندای بلند از جبرئیل (ع) است و در شب ۲۳ رمضان به گوش می‌رسد و همه مردم زمین آن را به زبان خود می‌شنوند.
3. قتل نفس زکیه: در این باره که "نفس زکیه" کیست، روایات گفته‌اند، سیدی است پاکدل که میان رکن و مقام در مکه معظمه به شهادت می‌رسد. شهادت او از نشانه‌های حتمی ظهور است. بنابر یک روایت، پانزده روز پس از شهادت نفس زکیه، امام زمان (ع) ظهور می‌کند. در روایتی دیگر آمده است که نفس زکیه سفیر امام زمان (ع) به سوی مردم مکه است. بنابر پاره‌ای روایات، او از نسل امام حسن (ع) و بنابر برخی دیگر، از نسل امام حسین (ع) است. هنگام خروج سفیانی به مدینه‌ می‌رود و مردم را به اتحاد و یگانگی فرا می‌خواند و چون لشکریان سفیانی به مدینه می‌رسند، به مکه می‌رود و به دعوت مردمِ آنجا می‌پردازد. سرانجام در ماه ذی‌الحجه پس از مراسم حج او را در پیش خانه خدا و حرم امن، در برابر چشم مردم می‌کشند.
4. دجال: خروج دجال را برخی روایات از علائم ظهور دانسته‌اند و برخی دیگر از علائم قیامت. از آن رو که قیام جهانی حضرت مهدی (ع) از مقدمات قیامت است، برخی نشانه‌های آن را- مانند خروج دجال- نشانه برپایی قیامت نیز دانسته‌اند. درباره ماجرای دجال احادیث فراوانی از پیامبر (ص) نقل کرده‌اند که بسیاری از آنها از طریق اهل سنت روایت گشته‌اند. از این احادیث، برخی جعلی و ساختگی‌اند و نمی‌توان بدانها اعتماد کرد. "دجال" به معنای انسان فریبکاری است که حق را می‌پوشاند و باطل را به جامه حق درمی‌آورد. بنابر ظاهر روایات، دجال، مردی ستمگر و فریبکار است که در آستانه ظهور، قیام می‌کند و بسیاری از مردم را می‌فریبد. روایات، اوصاف شگفتی بدو نسبت داده و از آنچه می‌کند و سرانجام او سخن گفته‌اند. برخی معتقدند که "دجال" نام شخص معینی نیست. در پاره‌ای روایات آمده است که دجال‌های فراوانی خواهند آمد و تا خروج دجالی، که از نشانه‌های ظهور است، هفتاد دجال خروج می‌کنند. بیش‌تر روایاتی که از دجال سخن گفته‌اند، قابل اعتماد نیستند. برخی معاصران نیز دجال را کنایه از کفر جهانی و سیطره فرهنگ مادی بر جهان دانسته‌اند..

نشانه‌های غیر حتمی

برخی از نشانه‌های غیر حتمی عبارت‌اند از:

1. گرفتن ماه و خورشید در ماه رمضان؛
2. ظهور آتشی در آسمان؛
3. زلزله بزرگ در شام؛
4. جنگ‌های پی در پی و مرگ بسیاری از مردم جهان؛
5. ظهور و گسترش علم و دانش در قم؛
6. بالا گرفتن ظلم و فساد در جهان.

فوائد آشکار شدن علائم و نشانه‌های ظهور

برخی از این فوائد عبارت‌اند از:

1. این نشانه‌ها جنبه تشریفاتی‌ دارند و خداوند متعال مقدم آن حضرت را با این نشانه‌ها گرامی می‌دارد، و بیانگر عظمت آن حضرت و اهمیت اهداف بلند اویند.
2. اعلام خطر به دشمنان اسلام و ایجاد رعب و وحشت در دل آنان.
3. مژده و بشارت برای منتظران آن حضرت، تا هم موجب آرامش خاطر آنان گردد و هم خود را برای خدمت به آن حضرت آماده سازند و قلب‌هایشان قوت گیرد.

منابع

1. فرهنگ شیعه