وصیت در سبک زندگی اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث وصیت است. وصیت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: وصیت در قرآن - وصیت در کلام اسلامی - وصیت در سبک زندگی اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

یکی از سنت‌هایی که پیامبر اکرم(ص) ما را بدان خوانده است، وصیت کردن برای بازماندگان خود است. از آن رو که مرگ هر کس خواه جوان باشد یا پیر معلوم نیست که در همان روز یا شبی که هست رخ ندهد، گفته‌اند که شایسته است شخص مسلمان دو گونه سفارش به کسانی که بر او حقی دارند و پس از او زنده می‌مانند، ‌‌بر جا نهد؛ یکی وصایای دنیوی. دوم وصایای اخروی. متأسفانه بیشتر مردم به خصوص جوان‌ترها در این زمینه کوتاهی می‌‌ورزند و به گمان اینکه دیر نمی‌شود، ای بسا مرگ آنان زودتر از آنچه که می‌‌پندارند فرا می‌رسد و وصایای آنان با خودشان روانه ابدیت می‌شود.

در مورد وصایای مالی و حقوق مردم شایسته است که با دقت تمام، و با ذکر مستندات کافی به ذکر جزئیات پرداخته شود تا از هرگونه اختلاف و آشفتگی امور، پیشگیری به عمل آید. بدهی‌ها و مطالبات و بده‌بستان‌هایی که با مردم دارند، باید به روشنی توضیح داده شود. کسانی که کارشان در امور مالی و تجارت و کسب است، در فواصل منظم وصایای مالی خود را مرتباً ویرایش کنند. همچنین هر کسی شایسته است در مورد یک سوم از مال خود نیز که به مصرف چه چیزهایی برسد وصیّت کند. این بخش از مال معمولاً برای دفن و کفن و مراسم تشییع و رسیدگی به امور مربوط به خود شخص، پس از مرگ او به مصرف می‌‌رسد. البته خوب است که از محل ثلث دارایی برای مصارف خیر و امور معنوی و کمک به ایتام و مساکین نیز سفارش شود. اگر که شخص می‌‌خواهد بین ورثه خود بعضی را بر دیگران ترجیح دهد، شایسته است که از محل همین ثلث به این کار اقدام ورزد، نه از بقیه مال؛ زیرا اگر نسبت به بازماندگان بی‌عدالتی صورت پذیرد روح شخص دچار آزردگی‌های غیر قابل جبران خواهد شد.

آنچه که در سیره پیشوایان ما از اهمیت بیشتری برخوردار است، وصایای معنوی است که معمولاً هرجا در کتاب آسمانی ما از وصیت سخن رفته است، به شرح این بخش از سیره انبیا و صالحان پرداخته شده. از میان وصایای معنوی بزرگان دین ما وصیّت بسیار پر معنای امام جعفر بن محمد صادق(ع)، به فرزندشان امام موسی کاظم(ع) می‌‌پردازیم: «پسر عزیزم! وصیتم را بپذیر و سخنم را به خاطر بسپار که اگر چنین کنی زندگانی‌ات با سعادت قرین خواهد بود و به نیکی از این جهان رخت برخواهی بست. فرزندم! هر که به آنچه خداوند نصیبش کرده است خرسند وقانع باشد، از دیگران بی‌نیاز خواهد شد، و هر کس که چشم به داشته‌های دیگران بدوزد، فقیر خواهد مُرد. کسی که رضا به داده ندهد، خداوند را در قضایش متهم به خطا کرده است. آنکه لغزش دیگری را کوچک ببیند لغزش خودش در نظرش بزرگ جلوه خواهد کرد و آنکه خطای خود را کوچک شمارد، خطای دیگران در نظرش بزرگ می‌‌آید. فرزندم! هر کس که پرده آبروی دیگران را بدرد، سرانجام رسوا خواهد شد و هر کس که شمشیر ستم برکشد، به همان تیغ کشته خواهد شد. بر سر راه مردم چاهی بکند خودش سرانجام در آن سقوط خواهد کرد. هر آن کس که با سفیهان نشست و برخاست کند، مردمان در او به دیده حقارت می‌نگرند و هر کس که با دانشمندان حشر و نشر کند، مورد تکریم مردمان قرار خواهد گرفت. هر که به جایی برود که بدان به آنجا می‌روند، او نیز متهم به بدی خواهد شد.

فرزندم! هر کس که به تحقیر مردم بپردازد خودش مورد تحقیر قرار خواهد گرفت. هرگز وارد کار و گفتاری که به تو مربوط نیست مشو که خوار خواهی شد. عزیزم! حق بگو خواه به نفع یا بر ضررت باشد تا خویشان و اطرافیانت برای مشورت به سوی تو آیند. پسرم! قرآن را تلاوت کن و مسلمانی‌ات را فاش ساز؛ به نیکی‌ها فرمان ده و از بدی‌ها نهی کن. با هر کس که از تو بریده است بپیوند و با کسی که دیگر با تو حرف نمی‌زند تو به سخن آغاز کن. به هر کس که از تو کمک می‌خواهد یاری رسان و ببخش مواظب باش که سخن‌چینی نکنی زیرا که این عمل بذر کینه و کدورت را در دل‌ها می‌‌افشاند. مراقب باش که در پی کاوش از عیوب مردمان نباشی که با این کار تو خود را آماج تیرهای آنان قرار خواهی داد.

فرزندم! اگر طالب جودی آن را از بزرگ‌ترین منبعش جستجو کن. چون جود و کرم سرچشمه‌هایی دارد و بهترین منبع جود، پاک‌ترین منبع هم هست. فرزندم! اگر جویای دیدار کسی هستی به دیدار ابرار و برگزیدگان خداوند برو. با ناپاکان دیدار مکن؛ زیرا ایشان صخره‌های سختی هستند که هیچ چشمه گوارایی از وجودشان نمی‌تراود، آنان درختانی هستند که شاخسارشان خرم و برگ‌هاشان سبز نیست، آنان به حقیقت به‌سان زمینی بی‌آب و علف‌اند».

امام علی بن موسی الرضا(ع) فرمود: «پدرم تا زنده بودند به این وصایا پایبند باقی ماندند و هرگز از آنها دست نکشیدند».

منابع

1. دشتی نیشابوری، محمد، سبک زندگی