وضو در معارف و سیره نبوی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث وضو است. وضو از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: وضو در کلام اسلامی - وضو در معارف و سیره نبوی - وضو در معارف و سیره علوی - پرسش مرتبط نداردوضوی پیامبر(ص)
امام باقر(ع) شیوه انجام وضوی پیامبر(ص) را برای یاران خود نقل می‌کند. زرارة بن اعین گوید: ابوجعفر امام باقر(ع) شیوه وضوی پیامبر(ص) را برای ما نقل کرد. حضرت قدح آبی خواست. دست راستش را در آن قرار داد و مشتی آب گرفت و بر صورت خود از بالا به پایین ریخت؛ سپس با دستش دو جانب صورت را دست کشید؛ آن‌گاه دست چپش را در قدح قرار داد و مشتی آب برداشت و بر روی آرنج دست راست ریخت و تمام جوانب آن را دست کشید؛ پس از آن با دست راست مشتی آب از قدح برداشت و بر دست چپ ریخت و مانند دست راست آن را شست. در پایان با بقیه رطوبتی که در دستش بود، سر و دو پایش را مسح کرد و برای این کار دستش را در ظرف آب قرار نداد[۱].
در روایاتی دیگر زراره به نقل از امام باقر(ع) با استناد به آیه قرآن به تشریح وضو می‌پردازد و مسح بعض سر را روا می‌شمارد و بیان می‌کند که باء در آیۀ وضو[۲] به معنای تبعیض است؛ یعنی بخشی از سر مسح شود کافی است و لازم نیست تمام سر را مسح کند[۳]. از برادر زراره بکیر[۴] و از محمد بن مسلم[۵]شیوه وضوگرفتن پیامبر(ص) از امام باقر(ع) نقل شده است. شیخ طوسی از ابن‌عباس نقل می‌کند که در توصیف وضوی پیامبر(ص) گفته است آن حضرت دو پایش را مسح می‌کرد؛ یعنی نمی‌شست و از او نقل می‌کند که وضو دارای دو شستن و دو مسح است: «غَسْلَتَانِ وَ مَسْحَتَانِ»[۶]: یعنی شستن صورت و دست‌ها و مسح سر و پاها». این سخن ابن‌عباس در منابع اهل سنت هم آمده[۷] و به نظر می‌رسد شیخ طوسی از آنان نقل کرده است. در تفسیر ثعلبی می‌نویسد: قومی از علما آیه را برابر ظاهرش تفسیر کرده‌اند و مسح دو پا را جایز دانسته‌اند و این قول ابن‌عباس است که گفته «الْوُضُوءُ غَسْلَتَانِ وَ مَسْحَتَانِ»[۸]: «وضو دارای دو شستن و دو مسح‌کردن است».
بیان وضوی پیامبر(ص) در زمان امام باقر(ع) در روایات متعدد نشانۀ آن است که در آن مقطع مکتب‌های فقهی جدیدی در جهان اسلام مطرح بوده است که با استفاده از استنباط و اجتهاد به رأی در احکام، بر شیوه وضوی عامه تأکید داشته‌اند و حضرت با بیان شیوه وضوی پیامبر(ص) آن نوع وضو را رد می‌کند[۹].
منابع
پانویس
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۲۴؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۱، ص۵۵، ح۶؛ همو، الإستبصار، ج۱، ص۵۸.
- ↑ «وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ فَعَرَفْنَا حِينَ قَالَ- بِرُؤُسِكُمْ أَنَّ الْمَسْحَ بِبَعْضِ الرَّأْسِ لِمَكَانِ الْبَاءِ».
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۲۳، ح۴؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۱، ص۵۶، ح۷ و ص۶۱، ح۱۷.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۲۴، ح۲.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۲۳، ح۳.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۱، ص۶۳، ح۲۲ و ۲۵.
- ↑ عبدالرزاق ابوبکر صنعانی، المصنف، ج۱، ص۱۹، ح۵۴ و ۵۵.
- ↑ ابو اسحاق احمد بن محمد ثعلبی، الکشف و البیان، ج۴، ص۲۸، در تفسیر آیه وضو.
- ↑ ذاکری، علی اکبر، سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ۴۱.