مصافحه با زن نامحرم

مصافحه با زن نامحرم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مصافحه با زن نامحرم در حدیث - مصافحه با زن نامحرم در فقه اسلامی - مصافحه با زن نامحرم در فقه سیاسی - پرسش‌های مرتبط

مصافحه با زن اجنبی در روایات

برخی از روایاتی که بر حرمت مصافحه زن با مرد بیگانه تصریح دارند:

1. رسول خدا (ص) فرمود: «هرکس با زن نامحرم مصافحه کند، روز قیامت با دستانی بسته محشور می‌شود و سپس دستور داده می‌شود تا به آتش افکنده شود».
2. سماعه بن مهران گوید: «از امام صادق (ع) درباره مصافحه مرد با زن پرسیدم، فرمود: برای مرد حلال نیست که با زن مصافحه کند؛ مگر آن‌که از محارم باشد، مثل خواهر و دختر و عمه و خاله و...».
3. ابوبصیر گوید: «به امام صادق (ع) گفتم: آیا جایز است که مرد با زن نامحرم مصافحه کند؟ پاسخ داد: نه».
4. روایات متعدد شیعه و سنی می‌گویند روز فتح مکه یا جز آن، وقتی زنان می‌خواستند با پیامبر اکرم (ص) بیعت کنند، حضرت ظرف آبی می‌طلبید و با نهادن دست در آن با زنان بیعت می‌کرد. اگر مصافحه با زنان اجنبی مجاز بود، چرا رسول خدا چنین می‌کرد و این همه تکلّف روا می‌داشت؟ چه بسا دین‌فهمی روشنفکرانه این شیوه را خلاف عرف و نا پسند بشناسد، ولی رفتار آورنده شریعت بر شریعه‌ای دیگر جاری است.

دیدگاه فقها

1. علامه حلی در تذکره آورده: «مصافحه مرد با زن بیگانه جایز نیست».
2. صاحب عروه می‌نویسد: «مصافحه با زن اجنبی جایز نیست».
3. آیت‌اللّه خویی در پاسخ به استفتایی درباره مصافحه با زنان مُسن و کهنسال می‌گوید: «مصافحه با زنان مسن بدون حائل جایز نیست».
4. به یک پرسش فقهی و پاسخ آن از آیت‌اللّه تبریزی توجه کنید: «پرسش: در برخی از کشورها وارد شونده با همه حاضرین حتی زنان بدون قصد لذت مصافحه می‌کند. اگر از مصافحه با زنان حاضر خودداری ورزد، رفتار وی عجیب خواهد بود و معمولاً بی‌احترامی و تحقیر تلقی می‌شود. آیا مصافحه با آنان جایز می‌شود؟ پاسخ: «جایز نیست و آن عمل بر مسلمانان گناه است؛ زیرا عدم مصافحه با زنان بیگانه، از شعائر دین است و حفاظت بر آن تا جای ممکن، واجب است».
5. آیت‌اللّه مکارم شیرازی ضمن پرسش و پاسخی فقهی آورده: «سؤال: در دانشگاه‌های فرانسه مرد مجبور می‌شود که با استادش هنگام دیدار مصافحه کند، وگرنه حمل بر بی‌ادبی و خروج از آداب از سوی دانشجوی مسلمان می‌شود. حکم مصافحه با زنان غیرمسلمان چیست؟ جواب: واجب شرعی شما عدم مصافحه است».

برخی از ادلّه حرمت لمس

اول. ادلّه کتاب

1. ﴿قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ﴾.
2. ﴿وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ... وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ﴾.
3. ﴿فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ﴾.

استدلال: آیات بالا و آیات مشابه دیگر، همگی بر رعایت نهایت عفت میان مرد و زن و لزوم دوری جستن زن و مرد از نامحرم دلالت دارد. از اولویت قطعی و قیاس اولویت استفاده می‌شود که شارع، لمس بدن نامحرم و تماس با عضوی از اعضای وی را نیز به طریق اولی و با شدت بیشتر بر زن و مرد حرام می‌داند.

دوم، ادله روایی

1. از آنجا که مصافحه به طور معمول همراه با لمس دست طرف مقابل است و عنوان لمس نیز بر آن صدق می‌کند، آن دسته از روایاتی که بر ممنوعیت مصافحه نامحرم دلالت دارد، بر حُرمت لمس نامحرم نیز به طریق اولویت دلالت خواهد داشت. عکس آن هم ثابت است.
2. رسول خدا (ص) فرمود: «اینکه با سوزن آهنین به سر یکی از شما بزنند، برای وی بهتر است تا به زنی دست بزند که محرم وی نیست».
3. تمام روایات باب نظر و حُرمت نگاه به نامحرم، به دلالت فحوی و قیاس اولویت بر ممنوعیت لمس نامحرم دلالت دارد؛ زیرا در برخی از این روایات، حُرمت نگاه به موی زنان را به تهییج مردان و به فساد کشیده شدن آنان تعلیل و تصریح کرده. پُر واضح است که لمس بدن زن در تهییج و افساد و ارتکاب عمل حرام، به مراتب از نگاه کردن به بدن شدیدتر است. در نتیجه لمس بدن نامحرم به طریق اولی حرام خواهد بود.

بدین ترتیب روایات فراوان باب حُرمت نظر و حرمت لمس، بر حرام بودن مصافحه با زن اجنبی دلالت می‌کند.

سوم. اجماع فقها

فقها نه تنها لمس بدن نامحرم را حرام می‌دانند، که حُرمت آن را حکمی اجماعی و ضروری میان مسلمین می‌شناسند.

1. محقق حلی می‌نویسد: «هرچیزی که نگاه به آن حرام باشد، لمس آن نیز حرام است. حتی اعضایی که نگاه به آن رواست [نگاه بدون ریبه و تلذذ به وجه و کفین] لمس آن به اجماع فقها حرام است؛ زیرا لمس در تلذّذ و بهره بردن بسیار قوی‌تر است از نظر».
2. صاحب جواهر آورده: «هر عضوی که نگاه به آن را حرام دانستیم، لمس آن به طریق اولی حرام است، بلکه هیچ اختلافی در این زمینه نیست، حتی بالاتر اینکه حکمی ضروری شمرده می‌شود».
3. مرحوم نراقی گوید: «فقها در حُرمت تماس آنچه که نگاه به آن حرام است، اختلافی ندارند».
4. شیخ انصاری قائل است: «اگر نظر به نامحرم حرام است، لمس به نحو قطعی حرام خواهد بود و هیچ اختلافی در آن نیست».

منابع

1. علی‌پور وحید، حسن، مکتب در فرآیند نواندیشی