علم معصوم به جنسیت طفل در رحم مادر
مقدمه
در آیه سی و چهارم سوره مبارک لقمان آمده است: ﴿إِنَّ اللَّهَ عِندَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَّاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ﴾ [۱]. پرسش‌هایی که در اینجا مطرح اند: آیا این موارد جزء موارد دانش غیبی‌اند؟ پاسخ این پرسش با توجه به معنای علم غیب روشن و البته مثبت است.
این دانش از علوم اختصاصی خداوند است؟ در پاسخ به این پرسش با توجه به مجموعه آموزه‌ها از آیات و روایات باید گفت دانش غیبی همچنان که روایات اصول شریف کافی دلالت دارد به دو بخش عمده تقسیم می‌شود. نخست غیبی که آگاهی و دانش به آن در اختیار خداوند است. دوم غیبی که خداوند با اذن خود دانش آن را از طرق مختلف در اختیار برخی از مخلوقات خویش قرار می‌دهد. بر اساس آموزه‌های امامیه آگاهی به زمان قیامت در گروه نخست قرار می‌گیرد. رسول خدا(ص) در برابر درخواست‌های مختلف در بیان زمان قیامت مامور به ابلاغ این نکته بود که بیان فرماید آگاهی از زمان قیامت تنها در اختیار خداوند است و این آگاهی را خداوند در اختیار دیگران قرار نداده است. این پاسخ که در قالب وحی ارائه می‌شد افزون بر پاسخ‌گویی به پرسش همواره مشرکان و... نسبت به زمان قیامت، در بردارنده این نکته بود که رسول خدا(ص) آنچه را بیان می‌دارد بر اساس حدس یا دانشی اندوخته از دیگران نیست بلکه سخن او پیوند تام به دانش الهی دارد و منبع دانش او علم غیب الهی است و هر چه خداوند در اختیار او نهد و اذن به بیان آن دهد را در اختیار مردم قرار می‌دهد.
مقصود از آگاهی به آنچه در رحم‌های مادران است چیست؟ در پاسخ به این پرسش با نگاهی به سیر تفاسیر می‌توان گفت بیشتر مفسران به‌ویژه در سده‌های گذشته مقصود از این جمله را علم به جنسیت فرزند در رحم دانسته‌اند. اما برخی دیگر از مفسران به‌ویژه در دهه‌های اخیر بیان داشته‌اند که علم به جنسیت تنها بخشی از مقصود این جمله است و عبارت ﴿وَيَعْلَمُ مَا فِي الأَرْحَامِ﴾ مفهوم و مقصودی گسترده‌تر دارد و شامل مواردی همانند سلامت جنین و جزئیات آن و افزون بر این آگاهی به سعادت و شقاوت یا همان سرانجام حیات دنیوی او و اموری همانند آن نیز می‌شود.
آیا علم به ﴿مَا فِي الأَرْحَامِ﴾ دانشی اختصاصی برای خداوند است؟ پاسخ این پرسش با دقت در آیه مبارکه روشن می‌شود. در آیه ۳۴ سوره لقمان علم اختصاصی خداوند دانش به قیامت بیان شده است و این دانش همانند آگاهی به آنچه در رحم مادران و... است دانسته شده است. به نظر می‌رسد قرار گرفتن آگاهی به زمان قیامت در کنار این موارد بدین جهت است که بیان شود. همانگونه که برای پرسشگران دانایی به ﴿مَا فِي الأَرْحَامِ﴾ یا آگاهی به بارش باران و... از دانش‌هایی الهی است و اقرار به آگاهی آن برای خداوند وجود دارد، آیه می‌خواهد بیان کند تفاوتی میان این امور و آگاهی خدا به زمان قیامت نیست یعنی کیفیت و نوع آگاهی الهی با بزرگی یا سختی دسترسی به یک دانش تفاوت نمی‌یابد بلکه خداوند از تمامی‌امور کوچک و بزرگ آگاه است و تفاوتی برای خداوند در این مسئله نیست.
بر این اساس می‌توان گفت خداوند سبحان در این آیه نمی‌خواهد آگاهی از زمان نزول باران یا جنسیت فرزند و... را از علوم اختصاصی الهی بیان دارد. از این رو می‌توان نتیجه گرفت امکان انتقال و در اختیار نهادن آگاهی به زمان و مکان بارش باران و یا جنسیت فرزند در رحم و... می‌تواند با شیوه‌هایی در اختیار برخی از بشر قرار گیرد. این آگاهی در قسم دوم از آگاهی‌های غیبی که در نخست بیان شد قرار می‌گیرد. مقصود از شیوه‌های مختلف آگاهی از این امور آن است که گاه این دانش از کانال الهی با اذن الهی در اختیار اولیاء و برگزیدگان و یا برخی مؤمنان قرار می‌گیرد و گاه این دانش از کانال شیطانی اما با اذن الهی می‌تواند در اختیار برخی از اجنه یا انسان‌ها با روش شیطانی قرار گیرد.
نکته نهایی اینکه اگر مقصود از آگاهی به آنچه در شکم مادران است تنها در برگیرنده علم به جنسیت دختر یا پسر بودن باشد، اینکه بشر اکنون با اختراع دستگاه‌هایی می‌تواند به این آگاهیدست یابد، منافاتی با آیه ندارد؛ چراکه این آگاهیبشر به اذن الهی و با قدرت و توانی که خداوند در اختیار بشر نهاده و از آنچه در زمین آفریده شکل یافته پس بازگشت آن به خداوند است. و لازم است توجه نمود علم غیب امری نسبی است همچنان که توضیح آن در دیگر پرسش‌ها به تفصیل بیان شده است و می‌تواند امری اکنون از امور غیبی به شمار آید اما در لحظه‌ها یا زمان‌های بعد از غیب به شمار نیاید. لازم است به این نکته نیز اشاره کرد که آگاهی به جنسیت همچنان که بیان شد تنها بخشی از مقصود عبارت و یعلم ﴿مَا فِي الأَرْحَامِ﴾ می‌تواند باشد. بر این اساس آگاهی معصوم(ع) از ﴿مَا فِي الأَرْحَامِ﴾ افزون بر جنسیت فرزند شامل اموری دیگری هست که بخشی از آن حتی در اختیار غیر ولی خدا نیز نمی‌تواند قرار یابد[۲].
منابع
شاکر، محمد تقی، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
پانویس
- ↑ بی‌گمان، تنها خداوند است که دانش رستخیز نزد اوست و او باران را فرو می‌فرستد و از آنچه در زهدان‌هاست آگاه است و هیچ کس نمی‌داند فردا چه به دست خواهد آورد و هیچ کس نمی‌داند در کدام سرزمین خواهد مرد؛ بی‌گمان خداوند دانایی آگاه است؛ سوره لقمان، آیه: ۳۴.
- ↑ محمد تقی شاکر، مکاتبه اختصاصى دانشنامه مجازی امامت و ولایت.