زبان در معارف دعا و زیارات: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-]] | + - [[)) |
جز (جایگزینی متن - 'وصف' به 'وصف') |
||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = زبان | |||
| عنوان مدخل = [[زبان]] | |||
| مداخل مرتبط = [[زبان در قرآن]] - [[زبان در حدیث]] - [[زبان در کلام اسلامی]] - [[زبان در معارف دعا و زیارات]] - [[زبان در معارف و سیره سجادی]] - [[زبان در معارف و سیره نبوی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== مقدمه == | |||
==مقدمه== | |||
[[زبان]] از جمله نعمت‌های بزرگ [[خداوند]] است. در [[قرآن کریم]] می‌خوانیم: {{متن قرآن|أَلَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِ * وَلِسَانًا وَشَفَتَيْنِ}}<ref>«آیا برای او دو چشم نیافریده‌ایم، * و زبان و دو لب؟» سوره بلد، آیه ۸-۹.</ref>. زبان به معنای لغت، مانند زبان و لغت [[فارسی]] و [[عربی]] و... از جمله [[آیات]] خداوند است: {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ}}<ref>«و از نشانه‌های او آفرینش آسمان‌ها و زمین و گوناگونی زبان‌ها و رنگ‌های شماست» سوره روم، آیه ۲۲.</ref>. | [[زبان]] از جمله نعمت‌های بزرگ [[خداوند]] است. در [[قرآن کریم]] می‌خوانیم: {{متن قرآن|أَلَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِ * وَلِسَانًا وَشَفَتَيْنِ}}<ref>«آیا برای او دو چشم نیافریده‌ایم، * و زبان و دو لب؟» سوره بلد، آیه ۸-۹.</ref>. زبان به معنای لغت، مانند زبان و لغت [[فارسی]] و [[عربی]] و... از جمله [[آیات]] خداوند است: {{متن قرآن|وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ}}<ref>«و از نشانه‌های او آفرینش آسمان‌ها و زمین و گوناگونی زبان‌ها و رنگ‌های شماست» سوره روم، آیه ۲۲.</ref>. | ||
[[امام سجاد]]{{ع}} در [[صحیفه]] به برخی کارکردهای مثبت یا منفی زبان اشاره فرموده و سپس از [[خدای متعال]] [[توفیق]] در کارکردهای صحیح آن، و [[مصونیت]] از کارکردهای منفی آن را درخواست نموده است. از جمله کارکردهای مثبت زبان عبارت است از: | [[امام سجاد]] {{ع}} در [[صحیفه]] به برخی کارکردهای مثبت یا منفی زبان اشاره فرموده و سپس از [[خدای متعال]] [[توفیق]] در کارکردهای صحیح آن، و [[مصونیت]] از کارکردهای منفی آن را درخواست نموده است. از جمله کارکردهای مثبت زبان عبارت است از: | ||
#'''[[حمد]] و [[شکر]] [[خدا]]''': {{متن حدیث|تَحْمَدُكَ نَفْسِي وَ لِسَانِي وَ عَقْلِي، حَمْداً يَبْلُغُ الْوَفَاءَ }}<ref>دعای ۵۱.</ref>؛ «ای خداوند [[جان]] من و زبان من و [[عقل]] من حمد و [[سپاس]] تو گویند، حمدی به کمال رسیده! و نیز می‌فرماید: «ای خداوند زبانم را به حمد خود، شکر خود، و ذکر خود و ثنای [[نیک]] خود گویا کن»<ref>نیایش بیست‌وسوم.</ref>. | # '''[[حمد]] و [[شکر]] [[خدا]]''': {{متن حدیث|تَحْمَدُكَ نَفْسِي وَ لِسَانِي وَ عَقْلِي، حَمْداً يَبْلُغُ الْوَفَاءَ }}<ref>دعای ۵۱.</ref>؛ «ای خداوند [[جان]] من و زبان من و [[عقل]] من حمد و [[سپاس]] تو گویند، حمدی به کمال رسیده! و نیز می‌فرماید: «ای خداوند زبانم را به حمد خود، شکر خود، و ذکر خود و ثنای [[نیک]] خود گویا کن»<ref>نیایش بیست‌وسوم.</ref>. | ||
#'''وصفِ [[احسان خدا]]''': «بار خدایا... گشادگی زبان ما را در | # '''وصفِ [[احسان خدا]]''': «بار خدایا... گشادگی زبان ما را در وصف احسانت قرار ده»<ref>نیایش پنجم.</ref>. | ||
#'''جلب [[ثواب]] [[الهی]]''': «بار خدایا... [[سخن]] گفتن‌های ما را چنان گردان که موجب ثواب تو باشد»<ref>نیایش نهم.</ref>. | # '''جلب [[ثواب]] [[الهی]]''': «بار خدایا... [[سخن]] گفتن‌های ما را چنان گردان که موجب ثواب تو باشد»<ref>نیایش نهم.</ref>. | ||
#'''[[توبه]]''': «ای خداوند به درگاه تو توبه می‌کنم... از هر سخن بی‌جا که بر زبانم جاری گشته»<ref>نیایش سی‌ویکم.</ref>. | # '''[[توبه]]''': «ای خداوند به درگاه تو توبه می‌کنم... از هر سخن بی‌جا که بر زبانم جاری گشته»<ref>نیایش سی‌ویکم.</ref>. | ||
#'''عذرخواهی''': «بار خدایا حمد تو راست... و از سر [[صدق]] از تو پوزش می‌طلبیم»<ref>نیایش چهل‌و‌پنجم.</ref>. | # '''عذرخواهی''': «بار خدایا حمد تو راست... و از سر [[صدق]] از تو پوزش می‌طلبیم»<ref>نیایش چهل‌و‌پنجم.</ref>. | ||
#'''گویایی زبان در برابر مخاصمه‌گر''': «بار خدایا... در برابر آن کس که با من به بحث و [[جدل]] برخاسته زبانی گویا ده»<ref>نیایش بیستم.</ref>. | # '''گویایی زبان در برابر مخاصمه‌گر''': «بار خدایا... در برابر آن کس که با من به بحث و [[جدل]] برخاسته زبانی گویا ده»<ref>نیایش بیستم.</ref>. | ||
#'''[[قرائت قرآن]]''': «ای خداوند همچنان که ما را به [[تلاوت قرآن]] [[یاری]] دادی و به عبارات نیکویش [[خشونت]] از زبان ما برگرفتی،.»..<ref>نیایش چهل‌ودوم.</ref>. | # '''[[قرائت قرآن]]''': «ای خداوند همچنان که ما را به [[تلاوت قرآن]] [[یاری]] دادی و به عبارات نیکویش [[خشونت]] از زبان ما برگرفتی،.»..<ref>نیایش چهل‌ودوم.</ref>. | ||
و اما برخی از کارکردهای منفی زبان که امام سجاد {{ع}} از [[خدای بزرگ]] مصونیت از آنها را درخواست می‌کند عبارت‌اند از: | |||
# '''سخن به غیر آنچه [[رضا]] و [[دستور]] خداست''':... و زبانمان جز سخن تو نگوید<ref>نیایش چهل‌و‌چهارم.</ref>. | |||
# '''[[ناسزا]] و [[دشنام]] و [[گواهی]] [[باطل]] و [[غیبت]]''': «ای [[خداوند]]... هر ناسزا و [[لغو]] و دشنام در [[آبرو]] یا [[شهادت]] باطل یا غیبت [[مؤمن]] [[غایب]] یا ناسزا به حاضر و از این‌گونه که [[اهریمن]] بر [[زبان]] من می‌افکند تو آن را به [[حمد]] و [[سپاس]] خود... بدل فرمای»<ref>نیایش بیستم.</ref>. هم‌چنین [[امام]] {{ع}} از [[خدای متعال]] بسته شدن زبان طعنه‌زنندگان را مسئلت فرموده است: {{متن حدیث|وَ لَا تَبْسُطْ عَلَيْنَا فِيهِ أَلْسُنَ الطَّاعِنِينَ}}<ref>دعای ۴۵.</ref>؛ «و زبان طاعنان در [[حق]] ما دراز مگردان»<ref>تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۷۴، چاپ اول؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵ چاپ دوم.</ref>.<ref>[[امیر شیرزاد|شیرزاد، امیر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «زبان»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۵۷.</ref> | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[امیر شیرزاد|شیرزاد، امیر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «زبان»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | # [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[امیر شیرزاد|شیرزاد، امیر]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «زبان»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
[[رده:زبان | [[رده:زبان]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۰۳
این مدخل زیرشاخهٔ بحث زبان است. زبان از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: زبان در قرآن - زبان در حدیث - زبان در کلام اسلامی - زبان در معارف دعا و زیارات - زبان در معارف و سیره سجادی - زبان در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
زبان از جمله نعمت‌های بزرگ خداوند است. در قرآن کریم می‌خوانیم: 
أَلَمْ نَجْعَلْ لَهُ عَيْنَيْنِ * وَلِسَانًا وَشَفَتَيْنِ
[۱]. زبان به معنای لغت، مانند زبان و لغت فارسی و عربی و... از جمله آیات خداوند است: وَمِنْ آيَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَأَلْوَانِكُمْ[۲].
امام سجاد (ع) در صحیفه به برخی کارکردهای مثبت یا منفی زبان اشاره فرموده و سپس از خدای متعال توفیق در کارکردهای صحیح آن، و مصونیت از کارکردهای منفی آن را درخواست نموده است. از جمله کارکردهای مثبت زبان عبارت است از:
- حمد و شکر خدا: «تَحْمَدُكَ نَفْسِي وَ لِسَانِي وَ عَقْلِي، حَمْداً يَبْلُغُ الْوَفَاءَ »[۳]؛ «ای خداوند جان من و زبان من و عقل من حمد و سپاس تو گویند، حمدی به کمال رسیده! و نیز می‌فرماید: «ای خداوند زبانم را به حمد خود، شکر خود، و ذکر خود و ثنای نیک خود گویا کن»[۴].
- وصفِ احسان خدا: «بار خدایا... گشادگی زبان ما را در وصف احسانت قرار ده»[۵].
- جلب ثواب الهی: «بار خدایا... سخن گفتن‌های ما را چنان گردان که موجب ثواب تو باشد»[۶].
- توبه: «ای خداوند به درگاه تو توبه می‌کنم... از هر سخن بی‌جا که بر زبانم جاری گشته»[۷].
- عذرخواهی: «بار خدایا حمد تو راست... و از سر صدق از تو پوزش می‌طلبیم»[۸].
- گویایی زبان در برابر مخاصمه‌گر: «بار خدایا... در برابر آن کس که با من به بحث و جدل برخاسته زبانی گویا ده»[۹].
- قرائت قرآن: «ای خداوند همچنان که ما را به تلاوت قرآن یاری دادی و به عبارات نیکویش خشونت از زبان ما برگرفتی،.»..[۱۰].
و اما برخی از کارکردهای منفی زبان که امام سجاد (ع) از خدای بزرگ مصونیت از آنها را درخواست می‌کند عبارت‌اند از:
- سخن به غیر آنچه رضا و دستور خداست:... و زبانمان جز سخن تو نگوید[۱۱].
- ناسزا و دشنام و گواهی باطل و غیبت: «ای خداوند... هر ناسزا و لغو و دشنام در آبرو یا شهادت باطل یا غیبت مؤمن غایب یا ناسزا به حاضر و از این‌گونه که اهریمن بر زبان من می‌افکند تو آن را به حمد و سپاس خود... بدل فرمای»[۱۲]. هم‌چنین امام (ع) از خدای متعال بسته شدن زبان طعنه‌زنندگان را مسئلت فرموده است: «وَ لَا تَبْسُطْ عَلَيْنَا فِيهِ أَلْسُنَ الطَّاعِنِينَ»[۱۳]؛ «و زبان طاعنان در حق ما دراز مگردان»[۱۴].[۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ «آیا برای او دو چشم نیافریده‌ایم، * و زبان و دو لب؟» سوره بلد، آیه ۸-۹.
- ↑ «و از نشانه‌های او آفرینش آسمان‌ها و زمین و گوناگونی زبان‌ها و رنگ‌های شماست» سوره روم، آیه ۲۲.
- ↑ دعای ۵۱.
- ↑ نیایش بیست‌وسوم.
- ↑ نیایش پنجم.
- ↑ نیایش نهم.
- ↑ نیایش سی‌ویکم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌پنجم.
- ↑ نیایش بیستم.
- ↑ نیایش چهل‌ودوم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌چهارم.
- ↑ نیایش بیستم.
- ↑ دعای ۴۵.
- ↑ تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، دارالکتب الاسلامیة، تهران، ۱۳۷۴، چاپ اول؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵ چاپ دوم.
- ↑ شیرزاد، امیر، مقاله «زبان»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۲۵۷.