اهداف قرآن از دیدگاه برون‌دینی: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
(صفحه‌ای تازه حاوی «== دیدگاه خاورشناسان == خاورشناسان در برخی از آثار خود به نقش هدایتی قرآن توجه کرده‌اند؛ از نگاه آنان مفهوم هدایت در کنار شریعت و جهاد از مفاهیم بنیادین اسلام است <ref>۲۸ / ۴،Frolov.</ref>؛ قرآن آشکارا خود را کتابی روشنگر و هدایتگر به سمت ...» ایجاد کرد)
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
 
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{نبوت}}
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = قرآن
| عنوان مدخل  = اهداف قرآن
| مداخل مرتبط = [[اهداف قرآن در قرآن]] - [[اهداف قرآن در علوم قرآنی]] - [[اهداف قرآن در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[اهداف قرآن از دیدگاه برون‌دینی]]
| پرسش مرتبط  =
}}
== دیدگاه خاورشناسان ==
== دیدگاه خاورشناسان ==
خاورشناسان در برخی از آثار خود به نقش [[هدایتی]] قرآن توجه کرده‌اند؛ از نگاه آنان مفهوم هدایت در کنار [[شریعت]] و [[جهاد]]  از مفاهیم بنیادین [[اسلام]] است <ref>۲۸ / ۴،Frolov.</ref>؛ [[قرآن]] آشکارا خود را کتابی روشنگر و [[هدایتگر]] به سمت [[کارهای نیک]] می‌‌داند <ref>۴۳۵ / ۱،Thomas.</ref>؛ این کتاب، [[انسان]] را در کمک به خویشتن در [[تصدیق حق]] [[حاکمیت خدا]] و بندگی‌اش از راه انجام [[عمل صالح]] [[هدایت]] کرده و او را در این مسیر به تلاش و تکاپو وا می‌‌دارد <ref>۱۸۷ / ۲،Karamustafa.</ref>؛ همچنین برابر [[آیه]] نخست [[سوره ابراهیم]]، قرآن را موجب [[خروج از تاریکی]] به سوی [[نور]] معرفی کرده‌اند <ref>Mir، ۱ / ۵۳۳.</ref>
خاورشناسان در برخی از آثار خود به نقش [[هدایتی]] قرآن توجه کرده‌اند؛ از نگاه آنان مفهوم هدایت در کنار [[شریعت]] و [[جهاد]]  از مفاهیم بنیادین [[اسلام]] است <ref>۲۸ / ۴،Frolov.</ref>؛ [[قرآن]] آشکارا خود را کتابی روشنگر و [[هدایتگر]] به سمت [[کارهای نیک]] می‌‌داند <ref>۴۳۵ / ۱،Thomas.</ref>؛ این کتاب، [[انسان]] را در کمک به خویشتن در [[تصدیق حق]] [[حاکمیت خدا]] و بندگی‌اش از راه انجام [[عمل صالح]] [[هدایت]] کرده و او را در این مسیر به تلاش و تکاپو وا می‌‌دارد <ref>۱۸۷ / ۲،Karamustafa.</ref>؛ همچنین برابر [[آیه]] نخست [[سوره ابراهیم]]، قرآن را موجب [[خروج از تاریکی]] به سوی [[نور]] معرفی کرده‌اند <ref>Mir، ۱ / ۵۳۳.</ref>


برخی از مقالات [[دانشنامه قرآن لایدن]] به [[هماهنگی]] و پیوند درون مایه های قرآن با آموزه‌های [[پیامبران]] و کتاب‌های پیشین توجه کرده‌اند؛ از این منظر برابر آیه ۳۴ [[سورۀ آل عمران]]، قرآن ادامه دهنده کتاب‌های پیش از خود برای [[راهنمایی]] انسان هاست <ref>۳۷ / ۴،Sharon.</ref> و جوهره پیام قرآن با آنچه در کتاب‌های گذشته آمده، [[همسانی]] دارد <ref>۴۴۲ / ۳،Rubin، Muhammad.</ref>؛ حتى تعبير «فرقان» درباره قرآن، همنام با [[کتاب موسی]] بوده <ref>۴۴۵ / ۳،Rubin، Muhammad.</ref> و واژه «[[رحمت]]» عنصری برجسته از [[پیام]] [[نبوی]] و برگرفته از هدایتی است که در کتاب‌های پیشین آمده است <ref>Prophethood، ۴ / ۳۰۰ Rubin، Prophets and.</ref>.
برخی از مقالات [[دانشنامه قرآن لایدن]] به [[هماهنگی]] و پیوند درون مایه های قرآن با آموزه‌های [[پیامبران]] و کتاب‌های پیشین توجه کرده‌اند؛ از این منظر برابر آیه ۳۴ [[سورۀ آل عمران]]، قرآن ادامه دهنده کتاب‌های پیش از خود برای [[راهنمایی]] انسان هاست <ref>۳۷ / ۴،Sharon.</ref> و جوهره پیام قرآن با آنچه در کتاب‌های گذشته آمده، [[همسانی]] دارد <ref>۴۴۲ / ۳،Rubin، Muhammad.</ref>؛ حتی تعبیر «فرقان» درباره قرآن، همنام با [[کتاب موسی]] بوده <ref>۴۴۵ / ۳،Rubin، Muhammad.</ref> و واژه «[[رحمت]]» عنصری برجسته از [[پیام]] [[نبوی]] و برگرفته از هدایتی است که در کتاب‌های پیشین آمده است <ref>Prophethood، ۴ / ۳۰۰ Rubin، Prophets and.</ref>.


برخی دیگر از خاورشناسان نیز به نقش احیاگرانه قرآن و آشکارسازی زوایای پنهان [[کتاب مقدس]] که اهل كتاب در [[کتمان]] آنکوشیده‌اند، توجه داده‌اند <ref> Rubin، Jews and ۲۵ / ۳،Judaism.</ref>؛ گروهی از آنان با تأکید بر گستردگی مفهوم عبادت در قرآن - که انجام [[شرایع]] و [[تسلیم]] در پیشگاه [[خداوند]] را ناگزیر می‌‌کند  پیام بنیادین این کتاب آسمانی را بیان نیاز [[بشر]] به [[عبادت]] خالصانهخدا دانسته‌اند <ref>۵۵۵ / ۵،Hawting.</ref>؛ در این میان برخی نیز پیام قرآن را ذکر و یادآوریمی دانند که پی درپی در [[قرآن]] بر آن تصریح شده است <ref>۳/۳۷۲،Sells.</ref>؛ همچنین از نگاه گروهی از نویسندگان [[دائرة المعارف]] لایدن، ساختار آوایی در یادآوری پیام‌های [[قرآنی]] مؤثر بوده <ref>۲۰۰،۱۹۲ /۳،Boullata.</ref> و شالوده [[پیام]] قرآن [[تصدیق]] و [[ایمان]] به [[یگانگی خدا]] و [[مسئولیت انسان]] در برابر تمامی اعمالش در [[روز رستاخیز]] است <ref>۲/۱۶۲،Smith.</ref>.
برخی دیگر از خاورشناسان نیز به نقش احیاگرانه قرآن و آشکارسازی زوایای پنهان [[کتاب مقدس]] که اهل كتاب در [[کتمان]] آنکوشیده‌اند، توجه داده‌اند <ref> Rubin، Jews and ۲۵ / ۳،Judaism.</ref>؛ گروهی از آنان با تأکید بر گستردگی مفهوم عبادت در قرآن - که انجام [[شرایع]] و [[تسلیم]] در پیشگاه [[خداوند]] را ناگزیر می‌‌کند  پیام بنیادین این کتاب آسمانی را بیان نیاز [[بشر]] به [[عبادت]] خالصانهخدا دانسته‌اند <ref>۵۵۵ / ۵،Hawting.</ref>؛ در این میان برخی نیز پیام قرآن را ذکر و یادآوریمی دانند که پی درپی در [[قرآن]] بر آن تصریح شده است <ref>۳/۳۷۲،Sells.</ref>؛ همچنین از نگاه گروهی از نویسندگان [[دائرة المعارف]] لایدن، ساختار آوایی در یادآوری پیام‌های [[قرآنی]] مؤثر بوده <ref>۲۰۰،۱۹۲ /۳،Boullata.</ref> و شالوده [[پیام]] قرآن [[تصدیق]] و [[ایمان]] به [[یگانگی خدا]] و [[مسئولیت انسان]] در برابر تمامی اعمالش در [[روز رستاخیز]] است <ref>۲/۱۶۲،Smith.</ref>.


به [[باور]] برخی از [[شرق]] شناسان نیز با توجه به [[درک]] [[اسلام]] از نیاز [[بشر]] در روی آوردن به مفاهيم [[غیبی]] از طریق رؤیاها، [[افسانه‌ها]] و غیر آنها، [[پیام]] نخستین قرآن تأکید بر [[تسلیم]] تمامی موجودات (مرئی و نامرئی در برابر خداست <ref> ۳/۲۵۱،Mandel Khan.</ref>؛ البته گروهی نیز به نقش [[اجتماعی]] قرآن توجه داشته و پیام اصلی قرآن در دوره [[نزول]] را رخنه در [[فرهنگ]] قبیله‌گرایی برشمردهاند <ref>۵/۶۸،Eickelman.</ref>.
به [[باور]] برخی از [[شرق]] شناسان نیز با توجه به [[درک]] [[اسلام]] از نیاز [[بشر]] در روی آوردن به مفاهیم [[غیبی]] از طریق رؤیاها، [[افسانه‌ها]] و غیر آنها، [[پیام]] نخستین قرآن تأکید بر [[تسلیم]] تمامی موجودات (مرئی و نامرئی در برابر خداست <ref> ۳/۲۵۱،Mandel Khan.</ref>؛ البته گروهی نیز به نقش [[اجتماعی]] قرآن توجه داشته و پیام اصلی قرآن در دوره [[نزول]] را رخنه در [[فرهنگ]] قبیله‌گرایی برشمردهاند <ref>۵/۶۸،Eickelman.</ref>.


با توجه به پراکندگی و گوناگونی سخنان خاورشناسان باید گفت که دیدگاههای یاد شده نمی‌توانند ترسیمی تردیدناپذیر و فراگیر از آموزه نویسندگان دانشنامۀ قرآن لايدن به دست بدهند؛ هرچند که گوشه‌هایی از آرای آنها را بازتاب داده‌اند. با توجه به آنچه گفته شد می‌‌توان به سه نکته [[نقد]] دیدگاه‌های ارائه شده در دانشنامة پادشده توجه داشت؛
با توجه به پراکندگی و گوناگونی سخنان خاورشناسان باید گفت که دیدگاههای یاد شده نمی‌توانند ترسیمی تردیدناپذیر و فراگیر از آموزه نویسندگان دانشنامۀ قرآن لایدن به دست بدهند؛ هرچند که گوشه‌هایی از آرای آنها را بازتاب داده‌اند. با توجه به آنچه گفته شد می‌‌توان به سه نکته [[نقد]] دیدگاه‌های ارائه شده در دانشنامة پادشده توجه داشت؛
#برخی از نویسندگان خاورشناس، [[حقیقت]] تسلیم و [[تعبد]] در برابر [[پروردگار]] را در حد پاسخ به [[نیاز انسان]] به مفاهیم غیبی فرو کاسته آن را در کنار [[افسانه]]، [[جادو]] و رؤيا قرار داده‌اند؛ در حالی که قرآن بر روی [[حق]] بودن وجود [[خدا]] پافشاری نموده و [[شک]] کردن درباره وجود او را موجب [[شگفتی]] می‌داند {{متن قرآن|قَالَتْ رُسُلُهُمْ أَفِي اللَّهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَيُؤَخِّرَكُمْ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى قَالُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنَا تُرِيدُونَ أَنْ تَصُدُّونَا عَمَّا كَانَ يَعْبُدُ آبَاؤُنَا فَأْتُونَا بِسُلْطَانٍ مُبِينٍ}}<ref>«پیامبرانشان گفتند: آیا درباره خداوند- آفریننده آسمان‌ها و زمین- تردیدی هست؟ او شما را فرا می‌خواند تا برخی از گناهانتان را بیامرزد و (مرگ) شما را تا مدّتی معیّن پس افکند؛ گفتند: شما (نیز) جز بشری مانند ما نیستید که می‌خواهید ما را از آنچه پدرانمان می‌پرستیدند، باز دارید؛ بنابراین برهانی روشن برای ما بیاورید» سوره ابراهیم، آیه ۱۰.</ref>؛ همچنان که [[قرآن]] بر نیازهای [[واقعی]] [[انسان]] به [[آفریدگار هستی]] تأکید داشته {{متن قرآن|اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ خَلَقَ الإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ اقْرَأْ وَرَبُّكَ الأَكْرَمُ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ عَلَّمَ الإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ}}<ref>«بخوان به نام پروردگار خویش که آفرید. آدمی را از خونپاره‌ای فروبسته آفرید. بخوان و (بدان که) پروردگار تو گرامی‌ترین است. همان که با قلم آموزش داد. به انسان آنچه نمی‌دانست آموخت» سوره علق، آیه ۱- ۵.</ref> و [[انسان‌ها]] را به [[تسلیم]] و [[فرمان پذیری]] از پروردگاری که مالک و مدبری واقعی و نه پنداری است، فرا می‌‌خواند {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ}}<ref>«ای مردم! پروردگارتان را بپرستید که شما و پیشینیانتان را آفرید، باشد که پرهیزگاری ورزید» سوره بقره، آیه ۲۱.</ref>؛
#برخی از نویسندگان خاورشناس، [[حقیقت]] تسلیم و [[تعبد]] در برابر [[پروردگار]] را در حد پاسخ به [[نیاز انسان]] به مفاهیم غیبی فرو کاسته آن را در کنار [[افسانه]]، [[جادو]] و رؤيا قرار داده‌اند؛ در حالی که قرآن بر روی [[حق]] بودن وجود [[خدا]] پافشاری نموده و [[شک]] کردن درباره وجود او را موجب [[شگفتی]] می‌داند {{متن قرآن|قَالَتْ رُسُلُهُمْ أَفِي اللَّهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَيُؤَخِّرَكُمْ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى قَالُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنَا تُرِيدُونَ أَنْ تَصُدُّونَا عَمَّا كَانَ يَعْبُدُ آبَاؤُنَا فَأْتُونَا بِسُلْطَانٍ مُبِينٍ}}<ref>«پیامبرانشان گفتند: آیا درباره خداوند- آفریننده آسمان‌ها و زمین- تردیدی هست؟ او شما را فرا می‌خواند تا برخی از گناهانتان را بیامرزد و (مرگ) شما را تا مدّتی معیّن پس افکند؛ گفتند: شما (نیز) جز بشری مانند ما نیستید که می‌خواهید ما را از آنچه پدرانمان می‌پرستیدند، باز دارید؛ بنابراین برهانی روشن برای ما بیاورید» سوره ابراهیم، آیه ۱۰.</ref>؛ همچنان که [[قرآن]] بر نیازهای [[واقعی]] [[انسان]] به [[آفریدگار هستی]] تأکید داشته {{متن قرآن|اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ خَلَقَ الإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ اقْرَأْ وَرَبُّكَ الأَكْرَمُ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ عَلَّمَ الإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ}}<ref>«بخوان به نام پروردگار خویش که آفرید. آدمی را از خونپاره‌ای فروبسته آفرید. بخوان و (بدان که) پروردگار تو گرامی‌ترین است. همان که با قلم آموزش داد. به انسان آنچه نمی‌دانست آموخت» سوره علق، آیه ۱- ۵.</ref> و [[انسان‌ها]] را به [[تسلیم]] و [[فرمان پذیری]] از پروردگاری که مالک و مدبری واقعی و نه پنداری است، فرا می‌‌خواند {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ}}<ref>«ای مردم! پروردگارتان را بپرستید که شما و پیشینیانتان را آفرید، باشد که پرهیزگاری ورزید» سوره بقره، آیه ۲۱.</ref>؛
#در این مقالات، رگه‌های دیدگاه بیشتر خاورشناسان را درباره وجود مصادر برای قران می‌‌توان دید؛ هرچند انگاره مصاد قران، در جای خود ابطال گردیده و روشن است که [[همسانی]] موضوع‌هایی قرآن با [[عهدین]]، به [[وحدت]] [[ادیان]] و رسالت‌های آنها و نیز [[یگانگی]] خاستگاه آنها که [[خدای متعال]] است، باز می‌‌گردد <ref>ر.ک: معرفت، ۴ - ۶۵۶۰ مقاله قرآن و فرهنگ زمانه.</ref>؛
#در این مقالات، رگه‌های دیدگاه بیشتر خاورشناسان را درباره وجود مصادر برای قران می‌‌توان دید؛ هرچند انگاره مصاد قران، در جای خود ابطال گردیده و روشن است که [[همسانی]] موضوع‌هایی قرآن با [[عهدین]]، به [[وحدت]] [[ادیان]] و رسالت‌های آنها و نیز [[یگانگی]] خاستگاه آنها که [[خدای متعال]] است، باز می‌‌گردد <ref>ر.ک: معرفت، ۴ - ۶۵۶۰ مقاله قرآن و فرهنگ زمانه.</ref>؛
خط ۱۵: خط ۲۲:
در [[دائرة المعارف]] قرآن راتلج نیز به گونه ای مستقل از [[پیام]] قرآن سخن نرفته است؛ اما با مطالعه مجموعه مقالات این اثر می‌‌توان دریافت که از نگاه نویسندگان آن، [[پیام]] اصلی و روشن قرآن، [[پرهیز]] از [[شریک]] دانستن دیگران با خدای متعال است <ref>۱۲۶، Saritoprak، ۳۷، Berjak.</ref>؛ «اهتدا» ([[هدایت]] پذیری) نیز فرایندی است که در آن، فرد غیرمسلمان، با [[پذیرش اسلام]]، [[زندگی]] خود را برابر آموزه‌های این [[مکتب]] بازآفرینی می‌‌کند <ref>۱۵۲،Albayrak.</ref>؛ بنابراین [[توحید]] که [[پیام]] مرکزی [[قرآن]] است چند معنای تلویحی را دربردارد <ref>۶۲۵، Abdul-Raof.</ref> که [[تهدید]] و [[تبشیر]] در کانون آن قرار می‌‌گیرند <ref>۳۱۱،Eshots.</ref>؛ افزون بر توحید، اصول دیگر [[ایمان]]، همچون [[نبوت]]، [[معاد]] و [[ثواب و عقاب]]، بارها در قرآن برجسته شده است <ref>۵۲۱، Abdul-Raof.</ref>.
در [[دائرة المعارف]] قرآن راتلج نیز به گونه ای مستقل از [[پیام]] قرآن سخن نرفته است؛ اما با مطالعه مجموعه مقالات این اثر می‌‌توان دریافت که از نگاه نویسندگان آن، [[پیام]] اصلی و روشن قرآن، [[پرهیز]] از [[شریک]] دانستن دیگران با خدای متعال است <ref>۱۲۶، Saritoprak، ۳۷، Berjak.</ref>؛ «اهتدا» ([[هدایت]] پذیری) نیز فرایندی است که در آن، فرد غیرمسلمان، با [[پذیرش اسلام]]، [[زندگی]] خود را برابر آموزه‌های این [[مکتب]] بازآفرینی می‌‌کند <ref>۱۵۲،Albayrak.</ref>؛ بنابراین [[توحید]] که [[پیام]] مرکزی [[قرآن]] است چند معنای تلویحی را دربردارد <ref>۶۲۵، Abdul-Raof.</ref> که [[تهدید]] و [[تبشیر]] در کانون آن قرار می‌‌گیرند <ref>۳۱۱،Eshots.</ref>؛ افزون بر توحید، اصول دیگر [[ایمان]]، همچون [[نبوت]]، [[معاد]] و [[ثواب و عقاب]]، بارها در قرآن برجسته شده است <ref>۵۲۱، Abdul-Raof.</ref>.


مجموعه مقالات این [[دانشنامه]] نیز از وجود [[یکپارچگی]] راهگشا برای [[فهم]] نظريه نویسندگان آن درباره [[رسالت]] قرآن بی‌بهره بوده و از بازتاب همه پیام‌های قرآن [[ناتوان]] است؛ ولی در مقایسه با [[دائرة المعارف]] قرآن لايدن از جمله نکته‌های [[ارزشمند]] [[دانشنامه قرآن]] راتلج را باید تأکید بر توحید در جایگاه محوری‌ترین پیام قرآن و توجه به ابعاد [[اجتماعی]] و نیز بهره‌گیری از زبان [[بشارت]] و هشدار در انتقال پیام‌ها، به ویژه نقش توحید در زندگی [[مردم]] دانست؛ افزون بر اینکه تحلیل‌های نامناسب درباره توحید و تناسب میان قرآن و [[کتاب‌های آسمانی]] دیگر - چنان که در دائرة المعارف قرآن لايدن وجود داشت. در این دانشنامه به چشم نمی‌خورد.
مجموعه مقالات این [[دانشنامه]] نیز از وجود [[یکپارچگی]] راهگشا برای [[فهم]] نظریه نویسندگان آن درباره [[رسالت]] قرآن بی‌بهره بوده و از بازتاب همه پیام‌های قرآن [[ناتوان]] است؛ ولی در مقایسه با [[دائرة المعارف]] قرآن لایدن از جمله نکته‌های [[ارزشمند]] [[دانشنامه قرآن]] راتلج را باید تأکید بر توحید در جایگاه محوری‌ترین پیام قرآن و توجه به ابعاد [[اجتماعی]] و نیز بهره‌گیری از زبان [[بشارت]] و هشدار در انتقال پیام‌ها، به ویژه نقش توحید در زندگی [[مردم]] دانست؛ افزون بر اینکه تحلیل‌های نامناسب درباره توحید و تناسب میان قرآن و [[کتاب‌های آسمانی]] دیگر - چنان که در دائرة المعارف قرآن لایدن وجود داشت. در این دانشنامه به چشم نمی‌خورد.
 
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:IM010489.jpg|22px]] [[عبدالکریم بهجت‌پور|بهجت‌پور، عبدالکریم]]، [[اهداف قرآن - بهجت‌پور (مقاله)| مقاله «اهداف قرآن»]]، [[دانشنامه علوم قرآن ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه علوم قرآن ج۲''']]
{{پایان منابع}}
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
 
[[رده: قرآن]]

نسخهٔ ‏۲۱ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۴۲

این مدخل زیرشاخهٔ بحث قرآن است. اهداف قرآن از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اهداف قرآن در قرآن - اهداف قرآن در علوم قرآنی - اهداف قرآن در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - اهداف قرآن از دیدگاه برون‌دینی - پرسش مرتبط ندارد

دیدگاه خاورشناسان

خاورشناسان در برخی از آثار خود به نقش هدایتی قرآن توجه کرده‌اند؛ از نگاه آنان مفهوم هدایت در کنار شریعت و جهاد از مفاهیم بنیادین اسلام است [۱]؛ قرآن آشکارا خود را کتابی روشنگر و هدایتگر به سمت کارهای نیک می‌‌داند [۲]؛ این کتاب، انسان را در کمک به خویشتن در تصدیق حق حاکمیت خدا و بندگی‌اش از راه انجام عمل صالح هدایت کرده و او را در این مسیر به تلاش و تکاپو وا می‌‌دارد [۳]؛ همچنین برابر آیه نخست سوره ابراهیم، قرآن را موجب خروج از تاریکی به سوی نور معرفی کرده‌اند [۴]

برخی از مقالات دانشنامه قرآن لایدن به هماهنگی و پیوند درون مایه های قرآن با آموزه‌های پیامبران و کتاب‌های پیشین توجه کرده‌اند؛ از این منظر برابر آیه ۳۴ سورۀ آل عمران، قرآن ادامه دهنده کتاب‌های پیش از خود برای راهنمایی انسان هاست [۵] و جوهره پیام قرآن با آنچه در کتاب‌های گذشته آمده، همسانی دارد [۶]؛ حتی تعبیر «فرقان» درباره قرآن، همنام با کتاب موسی بوده [۷] و واژه «رحمت» عنصری برجسته از پیام نبوی و برگرفته از هدایتی است که در کتاب‌های پیشین آمده است [۸].

برخی دیگر از خاورشناسان نیز به نقش احیاگرانه قرآن و آشکارسازی زوایای پنهان کتاب مقدس که اهل كتاب در کتمان آنکوشیده‌اند، توجه داده‌اند [۹]؛ گروهی از آنان با تأکید بر گستردگی مفهوم عبادت در قرآن - که انجام شرایع و تسلیم در پیشگاه خداوند را ناگزیر می‌‌کند پیام بنیادین این کتاب آسمانی را بیان نیاز بشر به عبادت خالصانهخدا دانسته‌اند [۱۰]؛ در این میان برخی نیز پیام قرآن را ذکر و یادآوریمی دانند که پی درپی در قرآن بر آن تصریح شده است [۱۱]؛ همچنین از نگاه گروهی از نویسندگان دائرة المعارف لایدن، ساختار آوایی در یادآوری پیام‌های قرآنی مؤثر بوده [۱۲] و شالوده پیام قرآن تصدیق و ایمان به یگانگی خدا و مسئولیت انسان در برابر تمامی اعمالش در روز رستاخیز است [۱۳].

به باور برخی از شرق شناسان نیز با توجه به درک اسلام از نیاز بشر در روی آوردن به مفاهیم غیبی از طریق رؤیاها، افسانه‌ها و غیر آنها، پیام نخستین قرآن تأکید بر تسلیم تمامی موجودات (مرئی و نامرئی در برابر خداست [۱۴]؛ البته گروهی نیز به نقش اجتماعی قرآن توجه داشته و پیام اصلی قرآن در دوره نزول را رخنه در فرهنگ قبیله‌گرایی برشمردهاند [۱۵].

با توجه به پراکندگی و گوناگونی سخنان خاورشناسان باید گفت که دیدگاههای یاد شده نمی‌توانند ترسیمی تردیدناپذیر و فراگیر از آموزه نویسندگان دانشنامۀ قرآن لایدن به دست بدهند؛ هرچند که گوشه‌هایی از آرای آنها را بازتاب داده‌اند. با توجه به آنچه گفته شد می‌‌توان به سه نکته نقد دیدگاه‌های ارائه شده در دانشنامة پادشده توجه داشت؛

  1. برخی از نویسندگان خاورشناس، حقیقت تسلیم و تعبد در برابر پروردگار را در حد پاسخ به نیاز انسان به مفاهیم غیبی فرو کاسته آن را در کنار افسانه، جادو و رؤيا قرار داده‌اند؛ در حالی که قرآن بر روی حق بودن وجود خدا پافشاری نموده و شک کردن درباره وجود او را موجب شگفتی می‌داند ﴿قَالَتْ رُسُلُهُمْ أَفِي اللَّهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَدْعُوكُمْ لِيَغْفِرَ لَكُمْ مِنْ ذُنُوبِكُمْ وَيُؤَخِّرَكُمْ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى قَالُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنَا تُرِيدُونَ أَنْ تَصُدُّونَا عَمَّا كَانَ يَعْبُدُ آبَاؤُنَا فَأْتُونَا بِسُلْطَانٍ مُبِينٍ﴾[۱۶]؛ همچنان که قرآن بر نیازهای واقعی انسان به آفریدگار هستی تأکید داشته ﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ خَلَقَ الإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ اقْرَأْ وَرَبُّكَ الأَكْرَمُ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ عَلَّمَ الإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ﴾[۱۷] و انسان‌ها را به تسلیم و فرمان پذیری از پروردگاری که مالک و مدبری واقعی و نه پنداری است، فرا می‌‌خواند ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ﴾[۱۸]؛
  2. در این مقالات، رگه‌های دیدگاه بیشتر خاورشناسان را درباره وجود مصادر برای قران می‌‌توان دید؛ هرچند انگاره مصاد قران، در جای خود ابطال گردیده و روشن است که همسانی موضوع‌هایی قرآن با عهدین، به وحدت ادیان و رسالت‌های آنها و نیز یگانگی خاستگاه آنها که خدای متعال است، باز می‌‌گردد [۱۹]؛
  3. در دانشنامة قرآن لایدن، بیشتر تأثیر اجتماعی قرآن، رخنه در فرهنگ قبیله‌گرایی و شعوبی گری دانسته شده است؛ حال آنکه این تنها بخش کوچکی از اثرهای اجتماعی قرآن بر اعراب مکه و مدینه بود؛ چراکه آثار اجتماعی قرآن بسیار افزون‌تر از آن است.

در دائرة المعارف قرآن راتلج نیز به گونه ای مستقل از پیام قرآن سخن نرفته است؛ اما با مطالعه مجموعه مقالات این اثر می‌‌توان دریافت که از نگاه نویسندگان آن، پیام اصلی و روشن قرآن، پرهیز از شریک دانستن دیگران با خدای متعال است [۲۰]؛ «اهتدا» (هدایت پذیری) نیز فرایندی است که در آن، فرد غیرمسلمان، با پذیرش اسلام، زندگی خود را برابر آموزه‌های این مکتب بازآفرینی می‌‌کند [۲۱]؛ بنابراین توحید که پیام مرکزی قرآن است چند معنای تلویحی را دربردارد [۲۲] که تهدید و تبشیر در کانون آن قرار می‌‌گیرند [۲۳]؛ افزون بر توحید، اصول دیگر ایمان، همچون نبوت، معاد و ثواب و عقاب، بارها در قرآن برجسته شده است [۲۴].

مجموعه مقالات این دانشنامه نیز از وجود یکپارچگی راهگشا برای فهم نظریه نویسندگان آن درباره رسالت قرآن بی‌بهره بوده و از بازتاب همه پیام‌های قرآن ناتوان است؛ ولی در مقایسه با دائرة المعارف قرآن لایدن از جمله نکته‌های ارزشمند دانشنامه قرآن راتلج را باید تأکید بر توحید در جایگاه محوری‌ترین پیام قرآن و توجه به ابعاد اجتماعی و نیز بهره‌گیری از زبان بشارت و هشدار در انتقال پیام‌ها، به ویژه نقش توحید در زندگی مردم دانست؛ افزون بر اینکه تحلیل‌های نامناسب درباره توحید و تناسب میان قرآن و کتاب‌های آسمانی دیگر - چنان که در دائرة المعارف قرآن لایدن وجود داشت. در این دانشنامه به چشم نمی‌خورد.

منابع

  1. بهجت‌پور، عبدالکریم، مقاله «اهداف قرآن»، دانشنامه علوم قرآن ج۲

پانویس

  1. ↑ ۲۸ / ۴،Frolov.
  2. ↑ ۴۳۵ / ۱،Thomas.
  3. ↑ ۱۸۷ / ۲،Karamustafa.
  4. ↑ Mir، ۱ / ۵۳۳.
  5. ↑ ۳۷ / ۴،Sharon.
  6. ↑ ۴۴۲ / ۳،Rubin، Muhammad.
  7. ↑ ۴۴۵ / ۳،Rubin، Muhammad.
  8. ↑ Prophethood، ۴ / ۳۰۰ Rubin، Prophets and.
  9. ↑ Rubin، Jews and ۲۵ / ۳،Judaism.
  10. ↑ ۵۵۵ / ۵،Hawting.
  11. ↑ ۳/۳۷۲،Sells.
  12. ↑ ۲۰۰،۱۹۲ /۳،Boullata.
  13. ↑ ۲/۱۶۲،Smith.
  14. ↑ ۳/۲۵۱،Mandel Khan.
  15. ↑ ۵/۶۸،Eickelman.
  16. ↑ «پیامبرانشان گفتند: آیا درباره خداوند- آفریننده آسمان‌ها و زمین- تردیدی هست؟ او شما را فرا می‌خواند تا برخی از گناهانتان را بیامرزد و (مرگ) شما را تا مدّتی معیّن پس افکند؛ گفتند: شما (نیز) جز بشری مانند ما نیستید که می‌خواهید ما را از آنچه پدرانمان می‌پرستیدند، باز دارید؛ بنابراین برهانی روشن برای ما بیاورید» سوره ابراهیم، آیه ۱۰.
  17. ↑ «بخوان به نام پروردگار خویش که آفرید. آدمی را از خونپاره‌ای فروبسته آفرید. بخوان و (بدان که) پروردگار تو گرامی‌ترین است. همان که با قلم آموزش داد. به انسان آنچه نمی‌دانست آموخت» سوره علق، آیه ۱- ۵.
  18. ↑ «ای مردم! پروردگارتان را بپرستید که شما و پیشینیانتان را آفرید، باشد که پرهیزگاری ورزید» سوره بقره، آیه ۲۱.
  19. ↑ ر.ک: معرفت، ۴ - ۶۵۶۰ مقاله قرآن و فرهنگ زمانه.
  20. ↑ ۱۲۶، Saritoprak، ۳۷، Berjak.
  21. ↑ ۱۵۲،Albayrak.
  22. ↑ ۶۲۵، Abdul-Raof.
  23. ↑ ۳۱۱،Eshots.
  24. ↑ ۵۲۱، Abdul-Raof.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=اهداف_قرآن_از_دیدگاه_برون‌دینی&oldid=1148415»