علم معصوم در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش ۲|ماه=[[آبان]]|روز=[[28]]|سال=[[۱۴۰۲]]|کاربر=Bahmani}}
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = علم معصوم
| موضوع مرتبط = علم معصوم
خط ۱۵: خط ۱۴:
== ویژگی‌های علمی اهل بیت{{ع}} ==
== ویژگی‌های علمی اهل بیت{{ع}} ==
{{اصلی|ویژگی علم اهل بیت در حدیث}}
{{اصلی|ویژگی علم اهل بیت در حدیث}}
=== نخست: [[گنجوران دانش خداوند]] ===
برخی از ویژگی‌های [[علم اهل بیت]]{{ع}} در [[روایات]] عبارت‌اند از:
# [[پیامبر خدا]]{{صل}}ـ به نقل از [[خداوند]] عز و جل، در توصیف [[ویژگی‌های اهل بیت]]{{عم}} ـ: و آنها پس از تو، گنجُوران علم من‌اند.<ref>«رسول اللّه{{صل}} عن اللّه عز و جل ـ فی خَصائِصِ أهلِ البَیتِ{{عم}} ـ:وهُم خُزّانی عَلی عِلمی مِن بَعدِکَ». الکافی: ج ۱، ص۱۹۳ ح ۴، و ص۲۰۹ ح ۴، بصائر الدرجات: ص۵۴، ح ۳؛ کلاهما عن أبی حمزة الثمالیّ عن الإمام الباقر{{ع}}، بحار الأنوار: ج ۲۶، ص۱۰۷، ح ۱۲.</ref>
# '''[[گنجوران دانش خداوند]]:''' [[امام باقر]]{{ع}} فرمودند: به [[خدا]] [[سوگند]]، ما گنجوران خدا در [[آسمان]] و [[زمین]] هستیم، نه بر زر و سیم که گنجوران علم اوییم<ref>الإمام الباقر{{ع}}: {{متن حدیث|وَ اللَّهِ إِنَّا لَخُزَّانُ اللَّهِ‏ فِي‏ سَمَائِهِ‏ وَ أَرْضِهِ‏ لَا عَلَى‏ ذَهَبٍ‏ وَ لَا عَلَى‏ فِضَّةٍ إِلَّا عَلَى‏ عِلْمِهِ‏‏‏}}؛ الکافی: ج ۱ ص۱۹۲، ح۲، بصائرالدرجات: ص۱۰۴، ح ۱، إعلام الوری: ج ۱، ص۵۰۹، کلّها عن سورة بن کلیب، بحار الأنوار: ج ۲۶، ص۱۰۵، ح ۱.</ref>.
# [[امام باقر]]{{ع}}: به [[خدا]] [[سوگند]]، ما گنجوران خدا در [[آسمان]] و [[زمین]] هستیم، نه بر زر و سیم، که گنجوران [[علم]] اوییم<ref>الإمام الباقر{{ع}}: «وَاللّهِ إنّا لَخُزّانُ اللّهِ فی سَمائِهِ وأرضِهِ، لا عَلی ذَهَبٍ ولا عَلی فِضَّةٍ إلّا عَلی عِلمِهِ». الکافی: ج ۱ ص۱۹۲، ح۲، بصائر الدرجات: ص۱۰۴، ح ۱، إعلام الوری: ج ۱، ص۵۰۹، کلّها عن سورة بن کلیب، بحار الأنوار: ج ۲۶، ص۱۰۵، ح ۱.</ref>.
# '''[[ظرف دانش خداوند]]:''' امام صادق{{ع}} فرمودند: [[خداوند]] ـ تبارک و تعالی ـ ما را برای خود برگزید و سپس ما را برگزیده [[مردمان]] و معتمدان بر وحی و گنجوران [[زمین]] و جایگاه راز و ظرف [[علم]] خود قرار داد<ref>«عن الإمام الصادق{{ع}}: {{متن حدیث|إِنَ‏ اللَّهَ‏ تَبَارَكَ‏ وَ تَعَالَى‏ انْتَجَبَنَا لِنَفْسِهِ‏ فَجَعَلَنَا صَفْوَتَهُ‏ مِنْ خَلْقِهِ وَ أُمَنَاءَهُ عَلَى وَحْيِهِ وَ خُزَّانَهُ فِي أَرْضِهِ وَ مَوْضِعَ سِرِّهِ وَ عَيْبَةَ عِلْمِهِ‏}}؛ بصائر الدرجات: ص۶۲ ح ۷ عن عبّاد بن سلیمان عن أبیه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۷ ح ۱۶.</ref>.
# امام باقر{{ع}}: ما، گنجوران [[علم خدا]] و بازگو کنندگان [[وحی]] خداییم<ref>«عنه{{ع}}: نَحنُ خُزّانُ عِلمِ اللّهِ، ونَحنُ تَراجِمَةُ وَحیِ اللّهِ». الکافی: ج۱، ص۱۹۲، ح ۳، بصائر الدرجات: ص۱۰۴، ح ۶ کلاهما عن سدیر، إعلام الوری: ج ۱، ص۵۳۵، عن سدیر الصیرفی عن الإمام الصادق{{ع}}، بشارة المصطفی: ص۱۵۸ عن جابر بن عبد اللّه فیه «ورثة» بدل «تراجمة» ،بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۱۰۵، ح ۴.</ref>.
# '''[[وارثان دانش پیامبران]]:''' [[امام علی]]{{ع}} فرمودند: ای [[مردم]]! به [[اطاعت]] و [[شناخت]] کسانی رو آورید که [[عذر]]"بی‌اطّلاعی از آنان"، پذیرفته نیست. [[آگاه]] باشید [[علمی]] که [[آدم]]، آن را فرود آورد و هر آنچه [[پیامبران]] تا خاتم الأنبیا، بدان [[فضیلت]] داده شده‌اند، در [[خاندان]] [[محمّد]]{{صل}}است. پس به کدام کژ راهه می‌روید؟ بلکه به کدام سو روانید؟<ref>الإمام علیّ{{ع}}: {{متن حدیث|أَيُّهَا النَّاسُ‏ عَلَيْكُمْ‏ بِالطَّاعَةِ وَ الْمَعْرِفَةِ بِمَنْ‏ لَا تُعْذَرُونَ بِجَهَالَتِهِ فَإِنَّ الْعِلْمَ الَّذِي هَبَطَ بِهِ آدَمُ وَ جَمِيعَ مَا فُضِّلَتْ بِهِ النَّبِيُّونَ إِلَى خَاتَمِ النَّبِيِّينَ فِي عِتْرَةِ مُحَمَّدٍ صفَأَيْنَ يُتَاهُ بِكُمْ بَلْ أَيْنَ تَذْهَبُون‏‏‏}}؛ الإرشاد: ج ۱ ص۲۳۲ عن إسماعیل بن زیاد، کشف الیقین: ص۸۹ ح ۸۷، الغیبة للنعمانی: ص۴۴ نحوه، تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۱۰۲ ح ۳۰۰ عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه{{عم}}، تفسیر القمّی: ج ۱ ص۳۶۷ عن ابن اُذینة عن الإمام الصادق{{ع}} نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۰۰ ح ۵۹.</ref>.
# امام باقر{{ع}}: [[خداوند متعال]]، علم خاصی دارد و علم عامی. [[علم خاص]] او، همان [[علمی]] است که [حتّی] فرشتگان مقرّب و پیامبرانِ فرستاده او، بر آن، [[آگاهی]] ندارند و علم عامّ او، همان علمی است که فرشتگان مقرّب و [[پیامبران]] فرستاده او، بر آن، آگاهی دارند و از [[پیامبر خدا]] به ما رسیده است<ref>«عنه{{ع}}: إنَّ للّهِِ تَعالی عِلما خاصّا وعِلما عامّا، فَأَمَّا العِلمُ الخاصُّ فَالعِلمُ الَّذی لَم یُطلِع عَلَیهِ مَلائِکَتَهُ المُقَرَّبینَ وأنبِیاءَهُ المُرسَلینَ، وأمّا عِلمُهُ العامُّ فَإِنَّهُ عِلمُهُ الّذی أطلَعَ عَلَیهِ مَلائِکَتَهُ المُقَرَّبینَ وأنبِیاءَهُ المُرسَلینَ، وقَد وَقَعَ إلَینا مِن رَسولِ اللّهِ{{صل}}». التوحید: ص۱۳۸ ح ۱۴ عن ابن سنان عن الإمام الصادق{{ع}}، بصائر الدرجات: ص۱۱۱ ح ۱۲ عن حنّان الکندی عن أبیه و ص۱۰۹ ح ۱ عن حنّان بن سدیر کلاهما عن الإمام الصادق{{ع}} نحوه، بحار الأنوار: ج ۴ ص۸۵ ح ۱۹.</ref>.
# '''آگاه‌ترین مردم:''' [[پیامبر خدا]]{{صل}}: [[آگاه]] باشید که [[نیکان]] [[خاندان]] من و پاک‌ترین‌های تبار من، در خردسالی، خردمندترین مردم و در بزرگ‌سالی، داناترین ایشان‌اند. پس به آنها نیاموزید که داناتر از شمایند. آنها شما را از درِ [[هدایت]] بیرون نمی‌برند و به درِ [[گمراهی]] واردتان نمی‌سازند<ref>{{متن حدیث|قَالَ رَسُولُ اللَّه‏{{صل}}: أَلَا إِنَ‏ أَبْرَارَ عِتْرَتِي‏ وَ أَطَائِبَ‏ أَرُومَتِي‏ أَحْلَمُ‏ النَّاسِ‏ صِغَاراً وَ أَعْلَمُ‏ النَّاسِ‏ كِبَاراً فَلَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ لَا يُخْرِجُونَكُمْ مِنْ بَابِ هُدًى وَ لَا يُدْخِلُونَكُمْ فِي بَابِ ضَلَالَةٍ}}؛ عیون أخبار الرضا{{ع}}: ج ۱ ص۲۰۴ ح ۱، الاحتجاج: ج ۲ ص۴۳۶ ح ۳۰۸، کلاهما عن علیّ بن محمّد بن الجهم عن الإمام الرضا{{ع}}.</ref>.
# [[امام صادق]]{{ع}}: ما از پیامبران [[ارث]] می‌بریم. [[عصای موسی]]، نزد ماست و ما گنجوران خدا در زمین هستیم، نه گنجوران زر و سیم<ref>الإمام الصادق{{ع}}: نَحنُ وَرِثنَا النَّبِیّینَ، وعِندَنا عَصا موسی، وإنّا لَخُزّانُ اللّهِ فِی الأَرضِ، لا بِخُزّانِ ذَهَبٍ ولا فِضَّةٍ. تفسیر فرات: ص۱۰۷ ح ۱۰۱ عن إبراهیم، تفسیر العیّاشی: ج ۲ ص۲۸ عن أبی حمزة الثمالی وفیه صدره إلی «موسی» نحوه وراجع: شرح الأخبار: ج ۳ ص۴۰۲ ح ۱۲۸۷، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۹۹ ح ۵۰.</ref>.
# '''[[راسخان در دانش]]:''' [[امام علی]]{{ع}}: کجایند کسانی که [[گمان]] کرده‌اند که راسخان در دانش، آنهایند، نه ما؟ آنان [[دروغ]] می‌گویند و به [[حق]] ما [[تجاوز]] می‌کنند. خداوند، ما را بالا برده و آنها را [[پست]] کرده است و به ما بخشیده و آنها را [[محروم]] ساخته است و ما را داخل کرده و آنها را بیرون برده است. در پرتو وجود ماست که [[هدایت]]، اعطا می‌شود و پرده از نابینایی برگرفته می‌شود<ref>{{متن حدیث|أَيْنَ‏ الَّذِينَ‏ زَعَمُوا أَنَّهُمُ‏ الرَّاسِخُونَ‏ فِي‏ الْعِلْمِ‏ دُونَنَا كَذِباً وَ بَغْياً عَلَيْنَا أَنْ‏ رَفَعَنَا اللَّهُ‏ وَ وَضَعَهُمْ‏ وَ أَعْطَانَا وَ حَرَمَهُمْ‏ وَ أَدْخَلَنَا وَ أَخْرَجَهُمْ‏ بِنَا يُسْتَعْطَى الْهُدَى وَ يُسْتَجْلَى الْعَمَى‏‏‏‏}}؛ نهج البلاغة: الخطبة ۱۴۴، غرر الحکم: ج ۲ ص۳۶۵ ح ۲۸۲۶، عیون الحکم والمواعظ: ص۱۳۰ ح ۲۹۴۸، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۱ ص۲۸۵؛ بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۰۵ ح ۵۳.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref>
# [[امام صادق]]{{ع}}: ما شجره [[علم]] و [[اهل بیت پیامبر]] هستیم. جایگاه فرود [[جبرئیل]]، در [[خانه]] ماست و ما گنجوران [[علم خدا]] و [[معادن]] [[وحی]] [[خدا]] هستیم. هر که از ما [[پیروی]] کند، [[رهایی]] می‌یابد و هر که از ما باز ماند، نابود می‌گردد و [[حقّ]] خداست که چنین کند<ref>«عنه{{ع}}: نَحنُ شَجَرَةُ العِلمِ، ونَحنُ أهلُ بَیتِ النَّبِیِّ، وفی دارِنا مَهبَطُ جَبرَئیلَ، ونَحنُ خُزّانُ عِلمِ اللّهِ، ونَحنُ مَعادِنُ وَحیِ اللّهِ. مَن تَبِعَنا نَجا، ومَن تَخَلَّفَ عَنّا هَلَکَ، حَقّا عَلَی اللّهِ عز و جل». الأمالی للصدوق: ص۳۸۳ ح ۴۹۰، بشارة المصطفی: ص۵۴ کلاهما عن أبی بصیر، روضة الواعظین: ص۲۹۹، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۰ ح ۱، وراجع: إعلام الوری: ج ۱ ص۵۰۸.</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref>
 
=== دوم: [[ظرف دانش خداوند]] ===
# [[امام زین العابدین]]{{ع}}: ما، درهای خداییم. ما راه راستیم. ما ظرف علم اوییم. ما بازگوکننده وحی اوییم. ما پایه‌های [[توحید]] اوییم. ما جایگاه راز اوییم<ref>«الإمام زین العابدین{{ع}}: نَحنُ أبوابُ اللّهِ، ونَحنُ الصِّراطُ المُستَقیمُ، ونَحنُ عَیبَةُ عِلمِهِ، ونَحنُ تَراجِمَةُ وَحیِهِ، ونَحنُ أرکانُ تَوحیدِهِ، ونَحنُ مَوضِعُ سِرِّهِ». معانی الأخبار: ص۳۵ ح ۵ عن أبی حمزة الثمالی، بحار الأنوار: ج ۲۴ ص۱۲ ح ۵.</ref>.
# امام صادق{{ع}}: ما، [[والیان امر]] [[الهی]] و گنجوران دانش خدا و ظرف وحی خداوندیم<ref>«الإمام الصادق{{ع}}: نَحنُ وُلاةُ أمرِ اللّهِ، وخَزَنَةُ عِلمِ اللّهِ، وعَیبَةُ وَحیِ اللّهِ. الکافی: ج ۱ ص۱۹۲ ح ۱، بصائر الدرجات: ص۶۱ ح ۳ کلاهما عن عبد الرحمن بن کثیر، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۴، ص۲۰۶ عن جابر عن الإمام الباقر{{ع}} نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۱۰۶ ح ۹.</ref>.
# امام صادق{{ع}}: [[خداوند]] ـ تبارک و تعالی ـ ما را برای خود برگزید و سپس ما را برگزیده [[مردمان]] و معتمدان بر وحی و گنجوران [[زمین]] و جایگاه [[راز]] و ظرف [[علم]] خود قرار داد<ref>«عنه{{ع}}: إنَّ اللّهَ تَبارَکَ وتَعالَی انتَجَبَنا لِنَفسِهِ، فَجَعَلَنا صَفوَتَهُ مِن خَلقِهِ، واُمَناءَهُ عَلی وَحیِهِ، وخُزّانَهُ فی أرضِهِ، ومَوضِعَ سِرِّهِ، وعَیبَةَ عِلمِهِ». بصائر الدرجات: ص۶۲ ح ۷ عن عبّاد بن سلیمان عن أبیه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۷ ح ۱۶.</ref>.
# مقتضب الأثر ـ به نقل از وهب بن منبّه، در یادکرد آنچه به [[موسی]]{{ع}} [[وحی]] شد ـ: به ذکر ایشان ([[محمّد]] و اوصیای پس از او) متوسّل شو؛ چراکه آنها گنجوران علم من و ظرف [[حکمت]] من و کان پرتو من اند<ref>مقتضب الأثر عن وهب بن منبّه ـ فی ذِکرِ ما اُوحِیَ إلی موسی{{ع}} ـ:تَمَسَّک بِذِکرِهِم [مُحَمَّدٍ{{صل}}وَالأَوصِیاءِ مِن بَعدِهِ] فَإِنَّهُم خَزَنَةُ عِلمی، وعَیبَةُ حِکمَتی، ومَعدِنُ نوری. مقتضب الأثر: ص۷۶ ح ۲۴، بحار الأنوار: ج ۵۱ ص۱۴۹ ح ۲۴.</ref>.
# [[الاحتجاج]] ـ به نقل از فاطمه صغرا که پس از رویداد [[کربلا]] و آنچه بر [[اهل بیت]] گذشت، به [[اهل کوفه]] چنین خطاب کرد ـ:امّا پس از [[سپاس]] [[خداوند]]، ای [[کوفیان]]! ای [[اهل]] [[نیرنگ]] و دغل و [[خودپسندی]]! ما خاندانی هستیم که خداوند، ما را با شما و شما را با ما آزمود. پس [[آزمون]] ما را خوب قرار داد و علم خود را در میان ما گذاشت و فهمش را نزد ما نهاد. ما ظرف [[دانش]] و [[فهم]] و حکمت اوییم و [[حجّت]] اوییم در زمین در بلاد او برای بندگانش. خداوند، ما را به سبب [[کرامت]] خود، ارجمند داشته و به سبب پیامبرش ما را بر بسیاری از خلایقش [[برتری]] داده است<ref>«الاحتجاج عن فاطمة الصّغری ـ لِأَهلِ الکوفَةِ بَعدَ وَقعَةِ کَربَلاءَ وما جَری عَلی أهلِ البَیتِ ـ: أمّا بَعدُ، یا أهلَ الکوفَةِ، یا أهلَ المَکرِ وَالغَدرِ وَالخُیَلاءِ، إنّا أهلُ بَیتٍ ابتَلانَا اللّهُ بِکُم، وَابتَلاکُم بِنا، فَجَعَلَ بَلاءَنا حَسَنا، وجَعَلَ عِلمَهُ عِندَنا وفَهمَهُ لَدَینا، فَنَحنُ عَیبَةُ عِلمِهِ، ووِعاءُ فَهمِهِ وحِکمَتِهِ، وحُجَّتُهُ فِی الأَرضِ فی بِلادِهِ لِعِبادِهِ، أکرَمَنَا اللّهُ بِکَرامَتِهِ، وفَضَّلَنا بِنَبِیِّهِ{{صل}}عَلی کَثیرٍ مِن خَلقِهِ تَفضیلاً. الاحتجاج: ج ۲ ص۱۰۶ ح ۱۶۹ عن زید ـ بن موسی بن جعفر ـ عن الإمام الکاظم عن آبائه{{عم}}، الملهوف: ص۱۹۵ عن زید عن الإمام الکاظم عن الإمام الصادق{{عم}}، مثیر الأحزان: ص۸۷ نحوه، بحار الأنوار: ج ۴۵ ص۱۱۰ ح ۱.</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref>
 
=== سوم: [[وارثان دانش پیامبران]] ===
# [[امام باقر]]{{ع}}: [[پیامبر خدا]]{{صل}}فرمود: «نخستین [[جانشینی]] که بر [[زمین]] بود، هِبَةُ [[اللّه]] پسرِ [[آدم]]{{ع}} بود و [[پیامبری]] رحلت نکرده است، مگر آنکه جانشینی داشته است. شمارِ همه [[پیامبران]]، صد و بیست هزار [[پیامبر]] بوده که [[پنج تن]] از ایشان: نوح، ابراهیم، [[موسی]]، [[عیسی]] و محمد{{عم}}، [[اولو العزم]] بوده‌اند. [[علی بن ابی طالب]]{{ع}}، به منزله هبة اللّه برای [[محمّد]] است و [[دانش]] [همه] [[اوصیا]] و دانش کسانی را که پیش از او بوده‌اند، به [[ارث]] برده است و محمّد، دانش پیامبران و [[رسولان]] پیش از خود را به ارث برده است»<ref>«الإمام الباقر{{ع}}: قالَ رَسولُ اللّهِ{{صل}}: إنَّ أوَّلَ وَصِیٍّ کانَ عَلی وَجهِ الأَرضِ هِبَةُ اللّهِ بنُ آدَمَ، وما مِن نَبِیٍّ مَضی إلّا ولَهُ وَصِیٌّ، وکانَ جَمیعُ الأَنبِیاءِ مِئَةُ ألفِ نَبِیٍّ وعِشرینَ ألفَ نَبِیٍّ، مِنهُم خَمسَةٌ اُولُو العَزمِ: نوحٌ، وإبراهیمُ، وموسی، وعیسی، ومُحَمَّدٌ{{عم}}. وإنَّ عَلِیَّ بنَ أبی طالِبٍ کانَ هِبةَ اللّهِ لُِمحَمَّدٍ، ووَرِثَ عِلمَ الأَوصِیاءِ وعِلمَ مَن کانَ قَبلَهُ، أما إنَّ مُحَمَّدا وَرِثَ عِلمَ مَن کانَ قَبلَهُ مِنَ الأَنبِیاءِ وَالمُرسَلینَ». الکافی: ج ۱ ص۲۲۴ ح ۲ عن عبد الرحمن بن کثیر عن الإمام الباقر{{ع}}، بصائر الدرجات: ص۱۲۱ ح ۱ عن عبدالرحمن بن بکیر الهجریّ عن الإمام الباقر{{ع}}، أعلام الدین: ص۴۶۴ عن عبد اللّه بن بکیر عن الإمام الباقر{{ع}}، وفیهما «مئة ألف نبیّ وأربعة وعشرین» بدل «مئة ألف نبیّ وعشرین ألف نبیّ»، بحار الأنوار: ج ۱۱ ص۴۱ ح ۴۳.</ref>.
# [[امام علی]]{{ع}}: ای [[مردم]]! به [[اطاعت]] و [[شناخت]] کسانی رو آورید که [[عذر]]«بی اطّلاعی از آنان»، پذیرفته نیست. [[آگاه]] باشید [[علمی]] که آدم، آن را فرود آورد و هر آنچه پیامبران تا خاتم الأنبیا، بدان [[فضیلت]] داده شده‌اند، در [[خاندان]] [[محمّد]]{{صل}}است. پس به کدام [[کژراهه]] می‌روید؟ بلکه به کدام سو روانید؟<ref>الإمام علیّ{{ع}}: أیُّها النّاسُ! عَلَیکُم بِالطّاعَةِ وَالمَعرِفَةِ بِمَن لا تُعذَرونَ بِجَهالَتِهِ، فَإِنَّ العِلمَ الَّذی هَبَطَ بِهِ آدَمُ وجَمیعُ ما فُضِّلَت بِهِ [فی بعض نسخ المصدر: «فَصّلَت» بدل «فُضّلَت»] النَّبِیّونَ إلی خاتَمِ النَّبِیّینَ، فی عِترَةِ مُحَمَّدٍ{{صل}}، فَأَینَ یُتاهُ بِکُم بَل أینَ تَذهَبونَ ؟! الإرشاد: ج ۱ ص۲۳۲ عن إسماعیل بن زیاد، کشف الیقین: ص۸۹ ح ۸۷، الغیبة للنعمانی: ص۴۴ نحوه، تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۱۰۲ ح ۳۰۰ عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه{{عم}}، تفسیر القمّی: ج ۱ ص۳۶۷ عن ابن اُذینة عن الإمام الصادق{{ع}} نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۰۰ ح ۵۹.</ref>
# [[الخصال]] ـ به نقل از [[ذریح بن محمد محاربی]] ـ: از [[امام صادق]]{{ع}} شنیدم که می‌فرمود: «ما [[وارثان]] پیامبرانیم. [[پیامبر]]{{صل}}بر علی{{ع}} جامه‌ای پوشاند و سپس هزار کلمه به او آموخت که هر کلمه، آغازگر هزار کلمه بود»<ref>الخصال عن ذریح بن محمّد المحاربی: سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ{{ع}} یَقولُ: نَحنُ وَرَثَةُ الأَنبِیاءِ. ثُمَّ قالَ: جَلَّلَ رَسولُ اللّهِ{{صل}}عَلی عَلِیٍّ{{ع}} ثَوبا، ثُمَّ عَلَّمَهُ ألفَ کَلِمَةٍ، کُلُّ کَلِمَةٍ تَفتَحُ[فی المصدر: «یفتح» والمثبَت من بحار الأنوار.] ألفَ کَلِمَةٍ. الخصال: ص۶۵۱ ح ۴۹، بصائر الدرجات: ص۳۰۹ ح ۴، الاختصاص: ص۲۸۵ عن إسماعیل بن جابر، شرح الأخبار: ج ۲ ص۲۸۶ ح ۵۹۹ ولیس فیهما صدره إلی «رسول اللّه{{صل}}» نحوه، بحار الأنوار: ج ۴۰ ص۱۳۳ ح ۱۶؛ کنز العمّال: ج ۱۳ ص۱۶۵ ح ۳۶۵۰۰، وراجع: الاُصول الستّة عشر: ص۲۶۲ ح ۳۶۱.</ref>.
# [[امام باقر]]{{ع}}: [[علمی]] که با [[آدم]]{{ع}} فرود آمد، دیگر بالا نرفت و [[علم]]، به [[ارث]] برده می‌شود و علی{{ع}} عالِم این [[امّت]] است و هرگز در میان ما عالِمی رحلت نکرده، مگر آنکه از خاندان خود، کسی را به [[جانشینی]] نهد که علمی همچون او یا آنچه [[خدا]] بخواهد را بداند<ref>الإمام الباقر{{ع}}: إنَّ العِلمَ الَّذی نَزَلَ مَعَ آدَمَ{{ع}} لَم یُرفَع وَالعِلمُ یُتَوارثُ، وکانَ عَلِیٌّ{{ع}} عالِمُ هذِهِ الاُمَّةِ، وإنَّهُ لَم یَهلِک مِنّا عالِمٌ قَطُّ إلّا خَلَفَهُ مِن أهلِهِ مَن عَلِمَ مِثلَ عِلمِهِ، أو ما شاءَ اللّهُ. الکافی: ج ۱ ص۲۲۲ ح ۲، بصائر الدرجات: ص۱۱۵ ح ۴ نحوه وکلاهما عن زرارة و ص۱۱۶ ح ۱۰ عن الفضیل، علل الشرائع: ص۵۹۱ ح ۴۰ عن محمّد بن مسلم، کمال الدین: ص۲۲۳ ح ۱۴ عن الفضیل بن یسار عن الإمام الصادق والإمام الباقر{{عم}} وکلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۳۹ ح ۷۰، وراجع: المحاسن: ج ۱ ص۳۶۶ ح ۷۹۶.</ref>.
# [[امام باقر]]{{ع}}: ای [[مردم]]! [[خداوند]]، [[خاندان پیامبر]] شما را به کرامتِ خود، [[ارجمندی]] بخشیده و به [[هدایت]] خود، عزیز داشته و به [[دین]] خود، اختصاص داده و به [[علم]] خود، [[فضیلت]] بخشیده و [[دانش]] خود را بدیشان سپرده و از آنها خواهان پاسداری آن شده است.... آنان [[امامان]] دعوت‌گر و جلوداران [[هدایت‌گر]] و داوران [[حاکم]] و اخگران [[راهنما]] و الگوی [[نیکو]] و [[خاندان]] [[پاک]] و [[امت]] میانه و مشخص‌ترین نشانه و راست‌ترین راه و [[آرایش]] مردم نژاده و [[وارثان]] پیامبران‌اند<ref>عنه{{ع}}: «أیُّهَا النّاسُ! إنَّ أهلَ بَیتِ نَبِیِّکُم شَرَّفَهُمُ اللّهُ بِکَرامَتِهِ، وأعَزَّهُم بِهُداهُ، واختَصَّهُم لِدینِهِ، وفَضَّلَهُم بِعِلمِهِ، وَاستَحفَظَهُم وأودَعَهُم عِلمَهُ... فَهُمُ الأَئِمَّةُ الدُّعاةُ، وَالقادَةُ الهُداةُ، وَالقُضاةُ الحُکّامُ، وَالنُّجومُ الأَعلامُ، وَالاُسوَةُ المُتَخَیَّرَةُ، وَالعِتَرةُ المُطَهَّرَةُ، وَالاُمَّةُ الوُسطی، وَالصِّراطُ الأَعلَمُ، وَالسَّبیلُ الأَقوَمُ، زینَةُ النُّجَباءِ، ووَرَثَةُ الأَنبِیاءِ». تفسیر فرات: ص۳۳۷ ح ۴۶۰ عن الفضل بن یوسف القصبانیّ، بشارة المصطفی: ص۱۶۱، الدرّ النظیم: ص۷۶۹ عن جابر وکلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۵۳ ح ۲۷.</ref>.
# [[الکافی]] ـ به نقل از [[ابو بصیر]] ـ:بر امام باقر{{ع}} وارد شدم. گفتم: شما، وارثان پیامبرِ خدایید؟ فرمود: «آری». گفتم: [[پیامبر خدا]]{{صل}} وارث پیامبران بود و هر چه آنها می‌دانستند، می‌دانست؟ به من فرمود: «آری»<ref>الکافی عن أبی بصیر: دَخَلتُ عَلی أبی جَعفَرٍ{{ع}} فَقُلتُ لَهُ: أنتُم وَرَثَةُ رَسولِ اللّهِ{{صل}}؟ قالَ: نَعَم، قُلتُ: رَسولُ اللّهِ{{صل}}وارِثُ الأَنبِیاءِ، عَلِمَ کُلَّ ما عَلِموا؟ قالَ لی: نَعَم. [۲[۲] الکافی: ج ۱ ص۴۷۰ ح ۳، بصائر الدرجات: ص۲۶۹ ح ۱، دلائل الإمامة: ص۲۲۶ ح ۱۵۳، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۴ ص۱۸۴، الخرائج والجرائح: ج ۲ ص۷۱۱ ح ۸ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۴۶ ص۲۳۷ ح ۱۳.</ref>.
# [[امام صادق]]{{ع}}: علی{{ع}} عالِم بود و [[علم]]، [[ارث]] برده می‌شود و عالِم هرگز نمی‌میرد، مگر این که پس از او کسی بماند که علم او یا آنچه را [[خدا]] بخواهد، بداند.<ref>الإمام الصادق{{ع}}: إنَّ عَلِیّا{{ع}} کانَ عالِما وَالعِلمُ یُتَوارَثُ، ولَن یهلِکَ عالِمٌ إلّا بَقِیَ مِن بَعدِهِ مَن یَعلَمُ عِلمَهُ أو ما شاءَ اللّهُ. الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۱، علل الشرائع: ص۵۹۱ ح ۴۰، بصائرالدرجات: ص۱۱۸ ح ۲، الإمامة والتبصرة: ص۲۲۵ ح ۷۵ کلّها عن محمد بن مسلم، کمال الدین: ص۲۲۳ ح ۱۳ عن محمد بن مسلم عن الإمام الباقر{{ع}} نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۱۶۹ ح ۳۳.</ref>
# امام صادق{{ع}}: [[علمی]] که با [[آدم]]{{ع}} فرود آمد، دیگر بالا نرفت (/ نابود نشد) و عالِمی در نگذشت، مگر آنکه علمش را به ارث نهاد. [[زمین]]، بدون عالِم، باقی نمی‌ماند<ref>عنه{{ع}}: إنَّ العِلمَ الَّذی نَزَلَ مَعَ آدَمَ{{ع}} لَم یُرفَع، وما ماتَ عالِمٌ إلّا وقَد وَرَّثَ عِلمَهُ، إنَّ الأَرضَ لا تَبقی بِغَیرِ عالِمٍ. الکافی: ج ۱ ص۲۲۳ ح ۸، کمال الدین: ص۲۲۴ ح ۱۹، بصائر الدرجات: ص۱۱۶ ح ۹ کلّها عن الحارث بن المغیرة، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۴۰ ح ۷۵.</ref>.
# امام صادق{{ع}}: ما، وارثان انبیا و میراث‌بران [[کتاب خدا]] و [[برگزیدگان]] اوییم<ref>عنه{{ع}}: نَحنُ وَرَثَةُ الأَنبِیاءِ، ووَرَثَةُ کِتابِ اللّهِ، ونَحنُ صَفوَتُهُ. مختصر بصائر الدرجات: ص۶۳ عن عبد الغفّار الجازیّ، بحار الأنوار: ج ۹۲ ص۱۰۰ ح ۷۰، وراجع: الهدایة الکبری: ص۲۴۳.</ref>.
# [[الکافی]] ـ به نقل از [[ضریس]] کُناسی ـ: نزد امام صادق{{ع}} بودم و [[ابوبصیر]] نیز در [[خدمت]] ایشان بود. امام صادق{{ع}} فرمود: «داوود، علم پیامبران را به ارث برد و سلیمان، علم داوود را و محمد، علم سلیمان را و ما علم [[محمّد]] را به ارث برده‌ایم. نزد ماست صحف ابراهیم و ده فرمان [[موسی]]». ابوبصیر گفت: این، همان علم است. فرمود: «ای ابومحمد! این، همان [[علم]] نیست. علم، آن است که شب و [[روز]] و روز به روز و [[ساعت]] به ساعت رخ می‌دهد»<ref>الکافی عن ضریس الکناسی: کُنتُ عِندَ أبی عَبدِ اللّهِ{{ع}} وعِندَهُ أبو بَصیرٍ، فَقالَ أبو عَبدِ اللّهِ{{ع}}: إنَّ داوودَ وَرِثَ عِلمَ الأَنبِیاءِ، وإنَّ سُلَیمانَ وَرِثَ داوودَ، وإنَّ مُحَمَّدا{{صل}}وَرِثَ سُلَیمانَ، وإنّا وَرِثنا مُحَمَّدا{{صل}}، وإنَّ عِندَنا صُحُفَ إبراهیمَ وألواحَ موسی. فَقالَ أبو بَصیرٍ: إنَّ هذا لَهُوَ العِلمُ، فَقالَ: یا أبا مُحَمَّدٍ، لَیسَ هذا هُوَ العِلمَ، إنّمَا العِلمُ ما یَحدُثُ بِاللَّیلِ وَالنَّهارِ، یَوما بِیَومٍ، وساعَةً بِساعَةٍ. الکافی: ج ۱ ص۲۲۵ ح ۴، بصائر الدرجات: ص۱۳۵ ح ۱ نحوه، بحار الأنوار: ج ۱۷ ص۱۳۲ ح ۸.</ref>.
# [[امام هادی]]{{ع}} ـ در [[زیارت جامعه]] که [[امامان]]{{عم}} را با آن، [[زیارت]] می‌کنند ـ: [[سلام]] بر امامانِ [[هدایت]] و چراغ‌های [[تاریکی]] و نشانه‌های [[تقوا]] و صاحبان [[خرد]] و فرزانگان و [[پناهگاه]] [[مردم]] و [[وارثان]] [[پیامبران]] و الگوهای والا و صاحبان [[دعوت]] [[نیکو]] و [[حجت‌های خدا]] بر [[اهل]] [[دنیا]] و [[آخرت]] و نخستینیان، و [[رحمت]] و [[برکات]] [[خدا]] بر ایشان باد!<ref>الإمام الهادی{{ع}} ـ فِی الزِّیارَةِ الجامِعَةِ الَّتی یُزارُ بِهَا الأَئِمَّةُ{{عم}} ـ:السَّلامُ عَلی أئِمَّةِ الهُدی، ومَصابیحِ الدُّجی، وأعلامِ التُّقی، وذَوِی النُّهی، واُولِی الحِجی، وکَهفِ الوَری، ووَرَثَةِ الأَنبِیاءِ، وَالمَثَلِ الأَعلی، وَالدَّعوَةِ الحُسنی، وحُجَجِ اللّهِ عَلی أهلِ الدُّنیا وَالآخِرَةِ وَالاُولی، ورَحمَةُ اللّهِ وبَرَکاتُهُ. تهذیب الأحکام: ج ۶ ص۹۶ ح ۱۷۷، وراجع: ص۲۱۷ ح ۶۴۹۵ من کتابنا هذا.</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref>
 
=== چهارم: [[حدیث]] آنها، همان حدیث پیامبر خداست ===
# [[امام باقر]]{{ع}} ـ وقتی از ایشان پرسیدند که: چرا ایشان [[حدیث]] را مرسل می‌گوید و اِسناد نمی‌دهد؟ ـ:هر گاه من [[حدیثی]] گفتم و آن را [[اسناد]] ندادم، سند من در آن، پدرم است به نقل از جدّم به نقل از پدرش به نقل از جدّش [[پیامبر خدا]]{{صل}}به نقل از [[جبرئیل]] به نقل از [[خداوند]] عز و جل<ref>الإمام الباقر{{ع}} ـ لَمّا سُئِلَ عَنِ الحَدیثِ یُرسِلُهُ ولا یُسنِدُهُ ـ:إذا حَدَّثتُ الحَدیثَ فَلَم اُسنِدهُ فَسَنَدی فیهِ أبی عَن جَدّی عَن أبیهِ عَن جَدِّهِ رَسولِ اللّهِ{{صل}}عَن جَبرَئیلَ{{ع}} عَنِ اللّهِ عز و جل. [۴[۴] الإرشاد: ج ۲ ص۱۶۷، الخرائج والجرائح: ج ۲ ص۸۹۳، روضة الواعظین: ص۲۲۶، إعلام الوری: ج ۱ ص۵۰۹، بحار الأنوار: ج ۴۶ ص۲۸۸ ح ۱۱.</ref>.
# [[امام باقر]]{{ع}}: اگر ما بر اساس رأی و نظر خود [[حدیث]] بگوییم، [[گمراه]] شده ایم، همچون کسانی که پیش از ما بودند؛ لکن ما از روی [[بیّنه]] ای از سوی خدایمان حدیث می‌گوییم که [[خداوند]]، آن را برای پیامبرش و او نیز برای ما تبیین کرده است<ref>عنه{{ع}}: لَو أنَّا حَدَّثنا بِرَأیِنا ضَلَلنا کَما ضَلَّ مَن کانَ قَبلَنا، ولکِنّا حَدَّثنا بِبَیِّنَةٍ مِن رَبِّنا بَیَّنَها لِنَبِیِّهِ{{صل}}فَبَیَّنَها لَنا. [۱[۱] بصائر الدرجات: ص۲۹۹ ح ۲، الاختصاص: ص۲۸۱ نحوه، إعلام الوری: ج ۱ ص۵۰۸ کلّها عن الفضیل عن الفضیل بن یسار، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۷۲ ح ۲.</ref>.
# [[الإرشاد]] ـ به نقل از جابر ـ: به امام باقر{{ع}} گفتم: هر گاه [[حدیثی]] برای من می‌گویی، سند آن را نیز برای من باز گو. فرمود: «پدرم به نقل از جدّم به نقل از [[پیامبر خدا]]{{صل}}به نقل از [[جبرئیل]] به نقل از خداوند عز و جلبه من حدیث کرده است. هر آنچه من به تو حدیث کنم، این گونه اِسنادی دارد»<ref>الإرشاد عن جابر: قُلتُ لِأَبی جَعفَرٍ مُحَمَّدِ بنِ عَلِیٍّ الباقِرِ{{ع}}: إذا حَدَّثتَنی بِحَدیثٍ فَأَسنِدهُ لی. فَقالَ: حَدَّثَنی أبی عَن جَدّی عَن رَسولِ اللّهِ{{صل}}عَن جَبرَئیلَ{{ع}} عَنِ اللّهِ عز و جل. وکُلُّ ما اُحَدِّثُکَ بِهذَا الإِسنادِ. الأمالی للمفید: ص۴۲ ح ۱۰، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۷۸ ح ۲۷.</ref>.
# [[امام صادق]]{{ع}}: [[حدیث]] من حدیث پدرم و حدیث پدرم حدیث نِیایم و حدیث نِیایم، حدیث حسین و حدیث حسین حدیث حسن و حدیث حسن حدیث [[امیر مؤمنان]] و حدیث امیر مؤمنان حدیث پیامبر [[خدا]]{{صل}}و حدیث پیامبر خدا حدیث خداوند عز و جلاست<ref>الإمام الصادق{{ع}}: حَدیثی حَدیثُ أبی، وحَدیثُ أبی حَدیثُ جَدّی، وحَدیثُ جَدّی حَدیثُ الحُسَینِ، وحَدیثُ الحُسَینِ حَدیثُ الحَسَنِ، وحَدیثُ الحَسَنِ حَدیثُ أمیرِ المُؤمِنینَ{{عم}}، وحَدیثُ أمیرِ المُؤمِنینَ حَدیثُ رَسولِ اللّهِ{{صل}}، وحَدیثُ رَسولِ اللّهِ قَولُ اللّهِ عز و جل. [۳[۳] الکافی: ج ۱ ص۵۳ ح ۱۴، منیة المرید: ص۳۷۳ کلاهما عن حمّاد بن عثمان، الإرشاد: ج ۲ ص۱۸۶، الخرائج والجرائح: ج ۲ ص۸۹۵، روضة الواعظین: ص۲۳۳ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۷۹ ح ۲۸.</ref>.
# [[امام صادق]]{{ع}}: [[خداوند]]، [[ولایت]] ما و [[دوستی]] ما را [[واجب]] ساخته است. به [[خدا]] [[سوگند]]، ما از روی هوسِ خود، [[سخن]] نمی‌گوییم و بر طبق آرای خود، عمل نمی‌کنیم، و نمی‌گوییم مگر آنچه را که خداوند عز و جل فرموده است<ref>عنه{{ع}}: إنَّ اللّهَ فَرَضَ وَلایَتَنا، وأوجَبَ مَوَدَّتَنا. وَاللّهِ! ما نَقولُ بِأَهوائِنا، ولا نَعمَلُ بِآرائِنا، ولا نَقولُ إلّا ما قالَ رَبُّنا عز و جل. الأمالی للمفید: ص۶۰ ح ۴، بصائر الدرجات: ص۳۰۰ ح ۵، إعلام الوری: ج ۱ ص۵۳۷ کلاهما نحوه وکلّها عن محمّد بن شریح، بحار الأنوار: ج ۲۷ ص۱۰۲ ح ۶۵.</ref>.
# [[امام کاظم]]{{ع}} ـ در پاسخ خَلَف بن حمّاد [[کوفی]] که سؤال [[دشواری]] از ایشان پرسید ـ: به خدا سوگند، من تو را [[آگاه]] نمی‌کنم، مگر به نقل از [[پیامبر خدا]]{{صل}} به نقل از [[جبرئیل]] به نقل از خداوند عز و جل<ref>الإمام الکاظم{{ع}} ـ فی جَوابِ خَلَفِ بنِ حَمّادٍ الکوفِیِّ لَمّا سَأَلَهُ عَن مَسأَلَةٍ مُشکِلَةٍ ـ:وَاللّهِ! إنّی ما اُخبِرُکَ إلّا عَن رَسولِ اللّهِ{{صل}}عَن جَبرَئیلَ عَنِ اللّهِ عز و جل. الکافی: ج ۳ ص۹۴ ح ۱، المحاسن: ج ۲ ص۲۱ ح ۱۰۹۳، منتقی الجمان: ج ۱ ص۱۹۷ کلها عن خلف بن حمّاد، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۴ ص۳۱۱، بحار الأنوار: ج ۴۸ ص۱۱۳ ح ۲۲.</ref>.
# [[امام رضا]]{{ع}}: ما از سوی خدا و [[پیامبر]] او [[حدیث]] می‌گوییم<ref>«الإمام الرضا{{ع}}: إنّا عَنِ اللّهِ وعَن رَسولِهِ نُحَدِّثُ». رجال الکشّی: ج ۲ ص۴۹۰ ح ۴۰۱ عن یونس بن عبد الرحمن، بحار الأنوار: ج ۲ ص۲۵۰ ح ۶۲.</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref>
 
=== پنجم: آگاه‌ترین مردم ===
# پیامبر خدا{{صل}}: من دو چیز در میان شما می‌نهم که اگر به آن دو چنگ زنید، هرگز [[گمراه]] نمی‌شوید: کتاب خداوند عز و جل و [[اهل]] بیتم که همان [[عترت]] من اند. ای [[مردم]]! گوش کنید. به من خبر رسیده است که در کنار حوض [[کوثر]] بر من وارد خواهید شد و من در باره این که با این دو چیز گران سنگ چه کردید، از شما [[پرسش]] خواهم کرد. این دو چیز گران سنگ، کتاب خداوندِ والانام و [[اهل بیت]] من اند. پس، از آنها پیشی نگیرید که نابود می‌شوید و به آنها نیاموزید که داناتر از شمایند<ref>رسول اللّه{{صل}}: إنّی تارِکٌ فیکُم أمرَینِ إن أخَذتُم بِهِما لَن تَضِلّوا: کِتابَ اللّهِ عَزَّوجَلَّ، وأهلَ بَیتی عِترَتی. أیُّهَا النّاسُ! اِسمَعوا وقَد بَلَّغتُ، إنَّکُم سَتَرِدونَ عَلَیَّ الحَوضَ، فَأَسأَلُکُم عَمّا فَعَلتُم فِی الثَّقَلَینِ، وَالثَّقَلانِ کِتابُ اللّهِ جَلَّ ذِکرُهُ وأهلُ بَیتی، فَلا تَسبِقوهُم فَتَهلِکوا، ولا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنکُم. الکافی: ج ۱ ص۲۹۴ ح ۳ عن عبدالحمید بن أبی الدیلم عن الإمام الصادق{{ع}}، عیون أخبار الرضا{{ع}}: ج ۱ ص۲۲۹، الأمالی للصدوق: ص۶۱۶، تحف العقول: ص۴۲۶، کلّها عن الریّان بن الصّلت عن الإمام الرضا{{ع}} عنه{{صل}}، تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۲۵۰ ح ۱۶۹ عن أبی بصیر عن الإمام الباقر{{ع}} عنه{{صل}}وکلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۱۵۲ ح ۱۱۴.</ref>.
# [[پیامبر خدا]]{{صل}}: [[آگاه]] باشید که [[نیکان]] [[خاندان]] من و پاک‌ترین‌های تبار من، در خردسالی، خردمندترین مردم و در بزرگ‌سالی، داناترین ایشان‌اند. پس به آنها نیاموزید که داناتر از شمایند. آنها شما را از درِ [[هدایت]] بیرون نمی‌برند و به درِ [[گمراهی]] واردتان نمی‌سازند<ref>عنه{{صل}}: ألا إنَّ أبرارَ عِترَتی وأطائِبَ أرومَتی أحلَمُ النّاسِ صِغارا وأعلَمُ النّاسِ کِبارا، فَلا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنکُم، لا یُخرِجونَکُم مِن بابِ هُدیً ولا یُدخِلونَکُم فی بابِ ضَلالَةٍ. عیون أخبار الرضا{{ع}}: ج ۱ ص۲۰۴ ح ۱، الاحتجاج: ج ۲ ص۴۳۶ ح ۳۰۸، کلاهما عن علیّ بن محمّد بن الجهم عن الإمام الرضا{{ع}}.</ref>.
# [[امام علی]]{{ع}}: [[اصحاب]] سر از [[اصحاب محمد]]{{صل}} می‌دانند که ایشان فرموده است: «من و خاندانم [[پاک]] هستیم. پس، از آنها پیشی نگیرید که [[گمراه]] می‌شوید و از آنها عقب نمانید که می‌لغزید و با آنها به [[مخالفت]] بر نخیزید که [[نادانی]] می‌یابید و به آنها نیاموزید که آنها از شما داناترند. آنها داناترینِ مردم‌اند در بزرگ‌سالی و خردمندترینِ آنها در خردسالی»<ref>الإمام علیّ{{ع}}: ولَقَد عَلِمَ المُستَحفِظونَ مِن أصحابِ مُحَمَّدٍ{{صل}}أ نَّهُ قالَ: إنّی وأهلُ بَیتی مُطَهَّرونَ، فَلا تَسبِقوهُم فَتَضِلّوا، ولا تَتَخَلَّفوا عَنهُم فَتَزِلّوا، ولا تُخالِفوهُم فَتَجهَلوا، ولا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنکُم، هُم أعلَمُ النّاسِ کِبارا، وأحلَمُ النّاسِ صِغارا. تفسیر القمّی: ج ۱ ص۴، الغیبة للنعمانی: ص۴۴ وفیه «اأعلم الناس صغارا» بدل «أحلم الناس صغارا»، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۱۳۰ ح ۶۲.</ref>.
# [[کمال الدین]] ـ در [[حدیثی]] طولانی ـ [[جابر بن عبداللّه انصاری]] بر [[امام زین العابدین]]{{ع}} وارد شد. در حالی که امام{{ع}} با جابر بن عبد اللّه سخن می‌گفت، ناگاه [[محمد بن علی]] ([[امام باقر]]{{ع}}) از نزد خانواده‌اش بیرون آمد و زلف امام ـ که هنوز [[جوان]] بود ـ، به چشم می‌خورد. هنگامی که جابر او را دید، پیکرش به لرزه افتاد و موی بر بدنش راست گردید و اندکی بدو نگریست. سپس به او گفت: رو به من کن، جوان! و او، رو به جابر کرد. جابر، سپس به او گفت: بر گرد. او بر گشت. جابر گفت: به خدای [[کعبه]] [[سوگند]]، شکل و شمایل پیامبر{{صل}}را دارد. سپس جابر برخاست و به او نزدیک شد و گفت: نام تو چیست، ای جوان؟ فرمود: «[[محمّد]]». جابر پرسید: پسر که هستی؟ فرمود: «پسر [[علی بن الحسین]]». جابر گفت: فرزندم! جانم فدایت باد! بنا بر این تو باید [[باقر]] باشی. پاسخ داد: «آری». و سپس فرمود: «به من بگو [[پیامبر خدا]]{{صل}} چه مسئولیتی بر دوش تو نهاده است؟». جابر گفت: سَرورم! [[پیامبر]]{{صل}}به من [[بشارت]] زنده ماندن داد تا تو را [[ملاقات]] کنم و به من فرمود: «هر گاه او را دیدی، [[سلام]] مرا به او برسان». سَرورم! پیامبر خدا{{صل}}به تو [[سلام]] می‌رساند. [[امام باقر]]{{ع}} فرمود: «ای جابر! [[سلام]] و [[درود بر پیامبر]] [[خدا]]، تا زمانی که [[آسمان]] ها و [[زمین]] بر قرارند و بر تو ـ ای جابر ـ سلامی باد، به گونه ای که [[ابلاغ]] کردی!». جابر از این پس نزد [[امام]]{{ع}} می‌رفت و از ایشان [[آموزش]] می‌گرفت. یک بار امام باقر{{ع}} درباره چیزی از او [[پرسش]] کرد. جابر در پاسخ گفت: به خدا [[سوگند]]، من بر خلاف [[نهی]] [[پیامبر خدا]]{{صل}} [[رفتار]] نمی‌کنم. او به من فرموده است که شما، [[امامان]] هدایتگرِ از خاندانش پس از او هستید که در خردسالی، خردمندترین [[مردم]] و در بزرگ‌سالی، داناترین مردم هستید و نیز فرمود: «به آنها چیزی نیاموزید، که آنها از شما داناترند». امام باقر{{ع}} فرمود: «جدّم پیامبر خدا{{صل}}راست گفت. من در آنچه از تو پرسیدم، [[آگاه]] ترم و از کودکی، [[حکمت]] را دریافته ام و همه اینها در پرتو [[فضل خدا]] و [[رحمت]] او به ما [[اهل بیت]] است»<ref>«کمال الدین عن جابر بن یزید ـ فی حَدیثٍ طَویلٍ ـ:دَخَلَ جابِرُ بنُ عَبدِ اللّهِ الأَنصارِیُّ عَلی عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ{{ع}}، فَبَینَما هُوَ یُحَدِّثُهُ إذ خَرَجَ مُحَمَّدُ بنُ عَلِیٍّ الباقِرُ{{ع}} مِن عِندِ نِسائِهِ، وعَلی رَأسِهِ ذُؤابَةٌ وهُوَ غُلامٌ، فَلَمّا بَصُرَ بِهِ جابِرٌ اِرتَعَدَت فَرائِصُهُ، وقامَت کُلُّ شَعرَةٍ عَلی بَدَنِهِ، ونَظَرَ إلَیهِ مَلِیّا، ثُمَّ قالَ لَهُ: یاغُلامُ أقبِل، فَأَقبَلَ. ثُمَّ قالَ لَهُ: أدبِر، فَأَدبَرَ، فَقالَ جابِرٌ: شَمائِلُ رَسولِ اللّهِ{{صل}}ورَبِّ الکَعبَةِ! ثُمَّ قامَ فَدَنا مِنهُ، فَقالَ لَهُ: مَا اسمُکَ یا غُلامُ؟ فَقالَ: مُحَمَّدٌ، قالَ: اِبنُ مَن؟ قالَ: اِبنُ عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ. قالَ: یا بُنَیَّ فَدَتکَ نَفسی، فَأَنتَ إذا الباقِرُ؟ فَقالَ: نَعَم. ثُمَّ قالَ: فَأَبلِغنی ما حَمَّلَکَ رَسولُ اللّهِ{{صل}}، فَقالَ جابِرٌ: یا مَولایَ، إنَّ رَسولَ اللّهِ{{صل}}بَشَّرَنی بِالبَقاءِ إلی أن ألقاکَ، وقالَ لی: إذا لَقیتَهُ فَأَقرِئهُ مِنِّی السَّلامَ، فَرَسولُ اللّهِ یا مَولایَ یَقرَأُ عَلَیکَ السَّلامَ. فَقالَ أبو جَعفَرٍ{{ع}}: یا جابِرُ، عَلی رَسولِ اللّهِ السَّلامُ ما قامَتِ السَّماواتُ وَالأَرضُ، وعَلَیکَ یا جابِرُ کَما بَلَّغتَ السَّلامَ. فَکانَ جابِرٌ بَعدَ ذلِکَ یَختَلِفُ إلَیهِ ویَتَعَلَّمُ مِنهُ، فَسَأَلَهُ مُحَمَّدُ بنُ عَلِیٍّ{{ع}} عَن شَیءٍ، فَقالَ لَهُ جابِرٌ: وَاللّهِ ما دَخَلتُ فی نَهیِ رَسولِ اللّهِ{{صل}}، فَقَد أخبَرَنی أنَّکُم الأَئِمَّةُ الهُداةِ مِن أهلِ بَیتِهِ مِن بَعدِهِ، أحلَمُ النّاسِ صِغارا، وأعلَمُ النّاسِ کِبارا، وقالَ: «لا تُعَلِّموهُم فَهُم أعلَمُ مِنکُم»، فَقالَ أبو جَعفَرٍ{{ع}}: صَدَقَ جَدّی رَسولُ اللّهِ{{صل}}، إنّی لَأَعلَمُ مِنکَ بِما سَأَلتُکَ عَنهُ، ولَقَد اُوتیتُ الحُکمَ صَبِیّا، کُلُّ ذلِکَ بِفَضلِ اللّهِ عَلَینا ورَحمَتِهِ لَنا أهلَ البَیتِ». کمال الدین: ص۲۵۳ ح ۳، کفایة الأثر: ص۵۵، الکافی: ج ۱ ص۴۶۹ ح ۲، الاختصاص: ص۶۲ کلاهما عن أبان بن تغلب، روضة الواعظین: ص۲۲۷ والثلاثة الأخیرة نحوه، بحار الأنوار: ج ۳۶ ص۲۵۰ ح ۶۷.</ref>.
# الطبقات الکبری ـ به نقل از [[جبله]] دختر مصفّح، از پدرش ـ: علی{{ع}} به من گفت: «ای مرد بنی‌عامری! درباره آنچه [[خدا]] و پیامبرش فرموده‌اند، از من [[پرسش]] کن که ما [[اهل بیت]]{{عم}} به آنچه خدا و پیامبرش فرموده‌اند، آگاه‌ترینیم». <ref>الطبقات الکبری عن جبلة بنت المصفّح عن أبیها: قالَ لی عَلِیٌّ{{ع}}: یا أخا بَنی عامِرٍ، سَلنی عَمّا قالَ اللّهُ ورَسولُهُ، فَإِنّا نَحنُ أهلَ البَیتِ أعلَمُ بِما قالَ اللّهُ ورَسولُهُ. الطبقات الکبری: ج ۶ ص۲۴۰.</ref>
# [[امام علی]]{{ع}} ـ در سخنان [[حکیمانه]] منسوب به ایشان ـ غایت هر ژرف‌اندیش در [[دانش]] ما، آن است که نداند<ref>الإمام علیّ{{ع}} ـ فِی الحِکَمِ المَنسوبَةِ إلَیهِ ـ:غایَةُ کُلِّ مُتَعَمِّقٍ فی عِلمِنا أن یَجهَلَ. شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید: ج ۲۰ ص۳۰۷ ح ۵۱۵.</ref>.
# [[امام باقر]]{{ع}} ـ به [[سلمة بن کُهَیل]] و حَکَم بن عُتَیبه ـ: نه در شرق و نه در غرب، دانش صحیحی را نمی‌یابید، مگر آنکه از نزد ما اهل بیت بیرون آمده باشد<ref>الإمام الباقر{{ع}} ـ لِسَلَمَةَ بنِ کُهَیلٍ وَالحَکَمِ بنِ عُتَیبَةَ ـ:شَرِّقا وغَرِّبا، فَلا تَجِدانِ عِلما صَحیحا إلّا شَیئا خَرَجَ مِن عِندِنا أهلَ البَیتِ. الکافی: ج ۱ ص۳۹۹ ح ۳، بصائر الدرجات: ص۱۰ ح ۴، رجال الکشّی: ج ۲ ص۴۶۹ ح ۳۶۹ کلّها عن أبی مریم الأنصاری، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۲ ح ۲۰.</ref>.
# [[امام باقر]]{{ع}}: هیچ یک از [[مردم]]، به [[حق]] و صوابی دست‌نیافته و هیچ کس داوریِ حقّی نکرده است، مگر از آنچه از سوی ما [[اهل بیت]] صادر شده باشد و هر گاه امور آنها شاخه شاخه گردد، [[خطا]] از آنِ ایشان و صواب، از آنِ علی{{ع}} خواهد بود<ref>الإمام الباقر{{ع}}: لَیسَ عِندَ أحَدٍ مِنَ النّاسِ حَقٌّ ولا صَوابٌ، ولا أحَدٌ مِنَ النّاسِ یَقضی بِقَضاءٍ حَقٍّ إلّا ما خَرَجَ مِنّا أهلَ البَیتِ. وإذا تَشَعَّبَت بِهِمُ الاُمورُ کانَ الخَطَأُ مِنهُم وَالصَّوابُ مِن عَلِیٍّ{{ع}}. الکافی: ج ۱ ص۳۹۹ ح ۱، الأمالی للمفید: صص ۹۶ ح ۶، بصائر الدرجات: ص۵۱۹ ح ۲، المحاسن: ج ۱ ص۲۴۳ ح ۴۴۸، مختصر بصائر الدرجات: ص۱۰ کلّها عن محمّد بن مسلم نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۵ ح ۳۵.</ref>.
# [[الکافی]] ـ به نقل از [[زراره]] ـ: نزد امام باقر{{ع}} بودم. مردی از [[اهل کوفه]] از ایشان در باره این سخن [[امیر مؤمنان]]{{ع}} که: «درباره هر چه می‌خواهید، از من بپرسید. شما در باره نکته ای از من نخواهید پرسید، مگر آنکه شما را از آن [[آگاه]] می‌کنم» [[پرسش]] کرد. فرمود: «هیچ کس به [[علمی]] دست نیافته است، مگر این که آن علمْ از سوی امیر مؤمنان{{ع}} صادر شده باشد. مردم هر کجا می‌خواهند بروند. به [[خدا]] [[سوگند]]، [[امر]] نیست، مگر از این جا» و با دست به خانه‌اش اشاره کرد<ref>الکافی عن زرارة: کُنتُ عِندَ أبی جَعفَرٍ{{ع}} فَقالَ لَهُ رَجُلٌ مِن أهلِ الکوفَةِ یَسأَلُهُ عَن قَولِ أمیرِ المُؤمِنینَ{{ع}}: «سَلونی عَمّا شِئتُم، فَلا تَسأَلونی عَن شَیءٍ إلّا أنبَأتُکُم بِهِ». قالَ: إنَّهُ لَیسَ أحَدٌ عِندَهُ عِلمُ شَیءٍ إلّا خَرَجَ مِن عِندِ أمیرِ المُؤمِنینَ{{ع}}، فَلیَذهَبِ النّاسُ حَیثُ شاؤوا، فَوَاللّهِ لَیسَ الأَمرُ إلّا مِن هاهُنا ـ وأشارَ بِیَدِهِ إلی بَیتِهِ ـ. الکافی: ج ۱ ص۳۹۹ ح ۲، بصائر الدرجات: ص۱۲ ح ۱ نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۴ ح ۳۴.</ref>.
# امام باقر{{ع}}: هر چه از این [[خانه]] صادر نشده باشد، [[باطل]] است.<ref>الإمام الباقر{{ع}}: کُلُّ ما لَم یَخرُج مِن هذَا البَیتِ فَهُوَ باطِلٌ. بصائر الدرجات: ص۵۱۱ ح ۲۱، مختصر بصائر الدرجات: ص۶۲، کلاهما عن فضیل بن یسار، مستدرک الوسائل: ج ۱۷ ص۳۰۹ ح ۲۱۴۳۲ نقلاً عن الاختصاص نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۴ ح ۳۲.</ref>
# [[الکافی]] ـ به نقل از عبد اللّه بن سلیمان ـ مردی از بصریان به نام عثمانِ اعمی در خدمت [[امام باقر]]{{ع}} بود و شنیدم که می‌گفت: [[حسن بصری]] [[گمان]] می‌کند کسانی که [[دانش]] خود را پنهان می‌دارند، [[دوزخیان]] از باد شکم آنها در [[آزار]] خواهند بود. امام باقر{{ع}} فرمود: «بنا بر این، مؤمن خاندان فرعون، نابود شده است؛ زیرا از هنگامی که [[خداوند]]، نوح{{ع}} را بر انگیخت، دانش، پنهان بوده است. به [[خدا]] [[سوگند]]، حَسَن چه به شمال برود چه به جنوب، دانشی جز در این جا یافت نمی‌شود»<ref>الکافی عن عبد اللّه بن سلیمان: سَمِعتُ أبا جَعفَرٍ{{ع}} یَقولُ وعِندَهُ رَجُلٌ مِن أهلِ البَصرَةِ یُقالُ لَهُ: عُثمانُ الأَعمی وهُوَ یَقولُ: إنَّ الحَسَنَ البَصرِیَّ یَزعُمُ أنَّ الَّذینَ یَکتُمونَ العِلمَ یُؤذی ریحُ بُطونِهِم أهلَ النّارِ. فَقالَ أبو جَعفَرٍ{{ع}}: فَهَلَکَ إذَن مُؤمِنُ آلِ فِرعَونَ! ما زالَ العِلمُ مَکتوما مُنذُ بَعَثَ اللّهُ نوحا{{ع}}، فَلیَذهَبِ الحَسَنُ یَمینا وشِمالاً، فَوَاللّهِ ما یوجَدُ العِلمُ إلّا هاهُنا». الکافی: ج ۱ ص۵۱ ح ۱۵، الاحتجاج: ج ۲ ص۱۹۳ ح ۲۱۲ نحوه، بصائر الدرجات: ص۹ ح ۱، منیة المرید: ص۱۸۸، بحار الأنوار: ج ۲ ص۶۵ ح ۳.</ref>.
# الکافی ـ به نقل از [[ابو بصیر]] ـ از امام باقر{{ع}} در باره [[شهادت]] دادن زنازاده [[پرسش]] کردم که: آیا جایز است؟ فرمود: «خیر». گفتم: حَکَم بن عتیبه می‌گوید جایز است. فرمود: «خدایا! از [[گناه]] او در مگذر. خداوند به حَکَم نفرموده است: «و این [[قرآن]] برای تو و قومت تذکّری است». حَکَم، چه به راست برود و چه به چپ، به خدا سوگند، [[علم]] به دست نمی‌آید، مگر از اهل بیتی که [[جبرئیل]] بر آنها نازل شده است»<ref>الکافی عن أبی بَصیرٍ: سَأَلتُ أبا جَعفَرٍ{{ع}} عَن شَهادَةِ وَلَدِ الزِّنا: تَجوزُ؟ فَقالَ: لا، فَقُلتُ: إنَّ الحَکَمَ بنَ عُتَیبَةَ یَزعُمُ أنَّها تَجوزُ. فَقالَ: اللّهُمَّ لا تَغفِر ذَنبَهُ، ما قالَ اللّهُ لِلحَکَمِ: «وَ إِنَّهُ لَذِکْرٌ لَّکَ وَ لِقَوْمِکَ» [الزخرف: ۴۴.]، فَلیَذهَبِ الحَکَمُ یَمینا وشِمالاً، فَوَاللّهِ لا یُؤخَذُ العِلمُ إلّا مِن أهلِ بَیتٍ نَزَلَ عَلَیهِم جَبرَئیلُ{{ع}}. الکافی: ج ۱ ص۴۰۰ ح ۵، بصائر الدرجات: ص۹ ح ۳، رجال الکشّی: ج ۲ ص۴۶۹ ح ۳۷۰، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۱ ح ۱۹.</ref>.
# [[امام صادق]]{{ع}} ـ به [[ابو بصیر]] ـ [[حکم بن عتیبه]]، از کسانی است که [[خداوند]] در باره آنها فرموده است: «برخی از [[مردم]] می‌گویند که به [[خدا]] و [[روز واپسین]] [[ایمان]] آورده ایم، در حالی که [[ایمان]] ندارند». [[حَکَم]]، چه به شرق برود چه به غرب، به خدا [[سوگند]]، به [[علمی]] دست نمی‌یابد، مگر از [[اهل بیتی]] که [[جبرئیل]] بر آنان نازل شده است<ref>الإمام الصادق{{ع}} ـ لِأَبی بَصیرٍ ـ:إنَّ الحَکَمَ بنَ عُتَیبَةَ مِمَّن قالَ اللّهُ: «وَ مِنَ النَّاسِ مَن یَقُولُ ءَامَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْیَوْمِ الْأَخِرِ وَ مَا هُم بِمُؤْمِنِینَ» [البقرة: ۸.]، فَلیُشَرِّقِ الحَکَمُ وَلیُغَرِّب، أما وَاللّهِ، لا یُصیبُ العِلمَ إلّا مِن أهلِ بَیتٍ نَزَلَ عَلَیهِم جَبرَئیلُ بصائر الدرجات: ص۹ ح ۲ عن أبی بصیر، الکافی: ج ۱ ص۳۹۹ ح ۴ مضمرًا، رجال الکشّی: ج ۲ ص۴۶۹ ح ۳۷۰ عن أبی بصیر عن الإمام الباقر{{ع}} نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۹۱ ح ۱۸.</ref>.
# امام صادق{{ع}}: ای [[یونس]]! هر گاه طالب علمِ صحیح بودی، آن را از [[اهل بیت]] بستان؛ زیرا آن برای ما [[روایت]] شده است و به ما شرح [[حکمت]] و سخنِ فصل داده اند. خداوند، ما را برگزیده است و به ما آن داده که به هیچ یک از جهانیان نداده است<ref>الإمام الصادق{{ع}}: یا یونُسُ، إذا أرَدتَ العِلمَ الصَّحیحَ فَخُذ عَن أهلِ البَیتِ، فَإِنّا رُویناهُ، واُوتینا شَرحَ الحِکمَةِ وفَصلَ الخِطابِ، إنَّ اللّهَ اصطَفانا وآتانا ما لَم یُؤتِ أحَدا مِنَ العالَمینَ. [۱[۱] بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۱۵۸ ح ۵ نقلاً عن کتاب المحتضر، مختصر بصائر الدرجات: ص۱۲۲، کفایة الأثر: ص۲۵۴، الصراط المستقیم: ج ۲ ص۱۵۷ کلّها عن یونس بن ظبیان والثلاثة الأخیرة نحوه.</ref>.
# [[امام صادق]]{{ع}} ـ در حالی که گروهی از [[کوفیان]] در خدمت ایشان بودند ـ: شگفت از مردمی که همه [[علم]] خود را از [[پیامبر خدا]]{{صل}} ستاندند و بدان عمل کردند و ره یافتند و [[گمان]] می‌کنند [[اهل بیت]]{{عم}} او علمش را نستانده اند، در حالی که ما، اهل بیت و ذرّیه او هستیم؛ [[وحی]] در خانه‌های ما فرود آمد و علم از سوی ما بدیشان صادر شد. آیا آنها گمان می‌کنند که [[آگاه]] شده اند و ره‌یافته‌اند؛ ولی ما نمی‌دانیم و [[گمراه]] شده ایم؟! این، محال است»<ref>عنه{{ع}} ـ وعِندَهُ اُناسٌ مِن أهلِ الکوفَةِ ـ:عَجَبا لِلنّاسِ، إنَّهُم أخَذوا عِلمَهُم کُلَّهُ عَن رَسولِ اللّهِ{{صل}}فَعَمِلوا بِهِ وَاهتَدَوا، ویَرَونَ أنَّ أهلَ بَیتِهِ لَم یَأخُذوا عِلمَهُ! ونَحنُ أهلُ بَیتِهِ وذُرِّیَّتُهُ، فی مَنازِلِنا نَزَلَ الوَحیُ، ومِن عِندِنا خَرَجَ العِلمُ إلَیهِم، أفَیَرَونَ أنَّهُم عَلِموا وَاهتَدَوا وجَهِلنا نَحنُ وضَلَلنا ؟! إنَّ هذا لَمُحالٌ. [۲[۲] الکافی: ج ۱ ص۳۹۸ ح ۱، الأمالی للمفید: ص۱۲۲ ح ۶ نحوه، بصائر الدرجات: ص۱۲ ح ۳ کلّها عن یحیی بن عبداللّه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۷۹ ح ۲.</ref>.
# [[امام رضا]]{{ع}}: [[خداوند]]، [[پیامبران]] و [[امامان]] را ـ که درودهای خداوند بر آنان باد ـ [[توفیق]] داده است و بدیشان از گنجینه علم و [[حکمت]] خود، آن بخشیده که به دیگران نبخشیده است. علم آنها، [[برتر]] از علم [[مردم]] زمانشان است در این سخن [[خداوند متعال]]: «آیا آنکه به سوی [[حق]] [[هدایت]] می‌کند، برای [[پیروی]]، سزاوارتر است یا کسی که هدایت نمی‌کند، مگر خود هدایت شود؟ پس شما را چه شده؟! چگونه [[داوری]] می‌کنید» و این سخن خدای ـ تبارک و تعالی ـ: «هر که حکمتْ داده شده، [[خیر]] فراوانی بدو داده شده است» و سخن او درباره [[طالوت]]: «خداوند، او را بر شما برگزیده و به [[دانش]] و توان او افزوده است و [[خداوند]]، [[مُلک]] خویش را به هر کس بخواهد، می‌بخشد و خداوند، گشایشگری داناست»<ref>الإمام الرضا{{ع}}: إنَّ الأَنبِیاءَ وَالأَئِمَّةَ ـ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِم ـ یُوَفِّقُهُمُ اللّهُ ویُؤتیهِم مِن مَخزونِ عِلمِهِ وحُکمِهِ ما لا یُؤتیهِ غَیرَهُم، فَیَکونُ عِلمُهُم فَوقَ عِلمِ أهلِ الزَّمانِ فی قَولِهِ تَعالی: «أَفَمَن یَهْدِی إِلَی الْحَقِّ أَحَقُّ أَن یُتَّبَعَ أَمَّن لَا یَهِدِّی إِلَّا أَن یُهْدَی فَمَا لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ» [یونس: ۳۵.] وقَولِهِ تَبارَکَ وتَعالی: «وَمَن یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْرًا کَثِیرًا» [البقرة: ۲۶۹.] وقَولِهِ فی طالوتَ: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَیْکُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ وَاللَّهُ یُؤْتِی مُلْکَهُ مَن یَشَآءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ» [البقرة: ۲۴۷.]. الکافی: ج ۱ ص۲۰۲ ح ۱، کمال الدین: ص۶۸۰ ح ۳۱، عیون أخبار الرضا{{ع}}: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۱، تحف العقول: ص۴۴۱ نحوه، الاحتجاج: ج ۲ ص۴۴۵ ح ۳۱۰ کلّها عن عبد العزیز بن مسلم، بحار الأنوار: ج ۲۵ ص۱۲۷ ح ۴.</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref>
 
=== ششم: [[راسخان در دانش]] ===
# [[امام علی]]{{ع}}: کجایند کسانی که [[گمان]] کرده‌اند که راسخان در دانش، آنهایند، نه ما؟ آنان [[دروغ]] می‌گویند و به [[حقّ]] ما [[تجاوز]] می‌کنند. خداوند، ما را بالا برده و آنها را [[پست]] کرده است و به ما بخشیده و آنها را [[محروم]] ساخته است و ما را داخل کرده و آنها را بیرون برده است. در پرتو وجود ماست که [[هدایت]]، اعطا می‌شود و پرده از نابینایی برگرفته می‌شود<ref>«الإمام علیّ{{ع}}: أینَ الَّذینَ زَعَموا أنَّهُمُ الرّاسِخونَ فِی العِلمِ دونَنا، کَذِبا وبَغیا عَلَینا أن رَفَعَنَا اللّهُ ووَضَعَهُم، وأعطانا وحَرَمَهُم، وأدخَلَنا وأَخرَجَهُم؟! بِنا یُستَعطَی الهُدی، ویُستَجلَی العَمی». نهج البلاغة: الخطبة ۱۴۴، غرر الحکم: ج ۲ ص۳۶۵ ح ۲۸۲۶، عیون الحکم والمواعظ: ص۱۳۰ ح ۲۹۴۸، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۱ ص۲۸۵ کلّها بزیادة «وحسدا لنا» بعد «وبغیا علینا»، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۰۵ ح ۵۳.</ref>.
# امام علی{{ع}}: خداوند، [[فرمانبری]] از [[والیان امر]] خود را که به [[دین]] او می‌پردازند، [[واجب]] ساخته است، چنان که [[فرمانبری]] از [[پیامبر خدا]]{{صل}}را بر آنها واجب کرده است. [[خداوند]] می‌فرماید: «[[خدا]] را [[اطاعت]] کنید و [[پیامبر]] و اولو الأمرتان را اطاعت کنید». سپس خداوند، جایگاه والیان امرش را که به [[تأویل]] کتابش [[علم]] و [[آگاهی]] دارند، روشن کرده و می‌فرماید: «و اگر آن را به پیامبر و [[اولو الأمر]] خود ارجاع دهند، قطعا از میان آنان، کسانی‌اند که [[حقیقت]] آن را در می‌یابند». همه [[مردم]]، جز ایشان از [[شناخت]] کتاب او [[ناتوان]] اند؛ زیرا آنان [[راسخان در دانش]] اند و در [[تأویل قرآن]]، [از خطا] ایمن قرار داده شده‌اند. خداوند می‌فرماید: «و تأویل آن را هیچ کس نمی‌داند، مگر خدا و راسخان در دانش»<ref>عنه{{ع}}: فُرِضَ عَلَی الاُمَّةِ طاعَةُ وُلاةِ أمرِهِ القُوّامِ بِدینِهِ، کَما فُرِضَ عَلَیهِم طاعَةُ رَسولِ اللّهِ{{صل}}فَقالَ: «أَطِیعُواْ اللَّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِی الْأَمْرِ مِنکُمْ» [النساء: ۵۹]. ثُمَّ بَیَّنَ مَحَلَّ وُلاةِ أمرِهِ مِن أهلِ العِلمِ بِتَأویلِ کِتابِهِ، فَقالَ عز و جل: «وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَی الرَّسُولِ وَإِلَی أُوْلِی الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِینَ یَسْتَنبِطُونَهُ مِنْهُمْ» [النساء: ۸۳.]. وعَجَزَ کُلُّ أحَدٍ مِنَ النّاسِ عَن مَعرِفَةِ تَأویلِ کِتابِهِ غَیرَهُم، لِأَنَّهُم هُمُ الرّاسِخونَ فِی العِلمِ، المَأمونونَ عَلی تَأویلِ التَّنزیلِ، قالَ اللّهُ تَعالی: «وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ» [آل عمران: ۷.]. [بحار الأنوار: ج ۶۹ ص۷۹ ح ۲۹ و ج ۹۳ ص۵۵ کلاهما نقلاً عن تفسیر النعمانی.</ref>.
# [[تفسیر]] العیّاشی ـ به نقل از [[برید بن معاویه]] ـ: از [[امام باقر]]{{ع}} مفهوم این سخن خداوند را که: «و تأویل آن را هیچ کس نمی‌داند، مگر خدا و راسخان در دانش» جویا شدم. فرمود: «یعنی: تأویل همه [[قرآن]] را [نمی داند]، مگر خدا و راسخان در دانش. پس پیامبر خدا، بالاترینِ [[راسخان]] است که [[خداوند متعال]]، هر تنزیل و تأویلی را که بر او نازل کرده، بدو آموخته است و خداوند، چیزی بر او نازل نفرموده که تأویل آن را بدو نیاموخته باشد و جانشینانِ پس از او، همه آن را می‌دانند. آنهایی که نمی‌دانند، گفتند: اینک که [[تأویل]] آن را نمی‌دانیم، چه بگوییم؟ [[خداوند]] به آنها پاسخ داد: «[[راسخان در علم]] می‌گویند: ما به آن [[ایمان]] آوردیم. همه آن، از جانب [[پروردگار]] ماست». [[قرآن]]، خاص دارد و عامّی و [[ناسخ]] و منسوخی و محکم و متشابهی و [[راسخان در دانش]]، آن را می‌دانند»<ref>تفسیر العیاشی عن برید بن معاویة: قُلتُ لِأَبی جَعفَرٍ{{ع}}: قَولُ اللّهِ: «وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ» قالَ: یَعنی تَأویلَ القُرآنِ کُلَّهُ إلَا اللّهُ وَالرّاسِخونَ فِی العِلمِ، فَرَسولُ اللّهِ أفضَلُ الرّاسِخینَ، قَد عَلَّمَهُ اللّهُ جَمیعَ ما أنزَلَ عَلَیهِ مِنَ التَّنزیلِ وَالتَّأویلِ، وما کانَ اللّهُ مُنزِلاً عَلَیهِ شَیئا لَم یُعَلِّمهُ تَأویلَهُ، وأوصِیاؤُهُ مِن بَعدِهِ یَعلَمونَهُ کُلَّهُ، فَقالَ الَّذینَ لا یَعلَمونَ: ما نَقولُ إذا لَم نَعلَم تَأویلَهُ؟ فَأَجابَهُمُ اللّهُ: «یَقُولُونَ ءَامَنَّا بِهِ کُلٌّ مِّنْ عِندِ رَبِّنَا». وَالقُرآنُ لَهُ خاصٌّ وعامٌّ، وناسِخٌ ومَنسوخٌ، ومُحکَمٌ ومُتَشابِهٌ، فَالرّاسِخونَ فِی العِلمِ یَعلَمونَهُ. [۶[۶] تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۱۶۴ ح ۶، الکافی: ج ۱ ص۲۱۳ ح ۲، تأویل الآیات الظاهرة: ج ۱ ص۱۰۰ ح ۳ ولیس فیه ذیله من «فقال الذین»، بصائر الدرجات: ص۲۰۴ ح ۸ کلّها عن برید العجلی عن أحدهما{{عم}}، تفسیر القمّی: ج ۱ ص۹۶ کلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۱۹۹ ح ۳۳.]</ref>.
# [[امام صادق]]{{ع}}: ما، راسخان در دانش هستیم و ما [[تأویل قرآن]] را می‌دانیم<ref>«الإمام الصادق{{ع}}: نَحنُ الرّاسِخونَ فِی العِلمِ، ونَحنُ نَعلَمُ تَأویلَهُ». الکافی: ج ۱ ص۲۱۳ ح ۱، بصائر الدرجات: ص۲۰۴ ح ۵، تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۱۶۴ ح ۸، تأویل الآیات الظاهرة: ج ۱ ص۱۰۰ ح ۲ کلّها عن أبی بصیر، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۱۹۹ ح ۳۱.</ref>.
# امام صادق{{ع}}: راسخان در دانش، [[امیر مؤمنان]] و [[امامان]] پس از او هستند<ref>«عنه{{ع}}: الرّاسِخونَ فِی العِلمِ: أمیرُ المُؤمِنینَ وَالأَئِمَّةُ{{عم}} مِن بَعدِهِ». الکافی: ج ۱ ص۲۱۳ ح ۳، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۴ ص۴۲۱ کلاهما عن عبد الرحمن بن کثیر، الصراط المستقیم: ج ۱ ص۲۹۲ نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۰۸ ح ۱۲، وراجع: تأویل الآیات الظاهرة: ج ۱ ص۱۰۰ ح ۱.</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref>
 
=== هفتم: [[معدن]] [[دانش]] ===
# [[پیامبر خدا]]{{صل}}: ما، [[اهل بیت]] [[رحمت]] و درخت نبوت و جایگاه رسالت و محلّ آمد و شدِ [[فرشتگان]] و کان دانش هستیم.<ref>«رسول اللّه{{صل}}: إنّا أهلَ البَیتِ، أهلُ بَیتِ الرَّحمَةِ، وشَجَرَةُ النُّبُوَّةِ، ومَوضِعُ الرِّسالَةِ، ومُختَلَفُ المَلائِکَةِ، وَمعدِنُ العِلمِ». بصائر الدرجات: ص۵۶ ح ۱ عن الضحّاک بن مزاحم و ص۵۸ ح ۸ عن علیّ بن جعفر عن الإمام الکاظم عن أبیه{{عم}} عنه{{صل}}نحوه، الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۲ عن إسماعیل بن أبی زیاد عن الإمام الصادق عن أبیه عن الإمام علیّ{{عم}} نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۵ ح ۸؛ الدرّ المنثور: ج ۶ ص۶۰۶ عن الضحّاک بن مزاحم نحوه.</ref>
# العمدة ـ به نقل از حمید بن عبد اللّه بن یزید مدنی ـ نزد [[پیامبر]]{{صل}} درباره یکی از داوری‌های [[علی بن ابی طالب]]{{ع}} [[سخن]] به میان آمد. پیامبر{{صل}} به شگفت آمد و فرمود: «[[ستایش]]، خدایی را که [[حکمت]] را در میان ما اهل بیت نهاد»<ref>العمدة عن حمید بن عبد اللّه بن یزید المدنی: أنَّهُ ذَکَرَ عِندَ النَّبِیِّ{{صل}}قَضاءً قَضی بِهِ عَلِیُّ بنُ أبی طالِبٍ، فَأَعجَبَ النَّبِیَّ{{صل}}، فَقالَ: الحَمدُ للّهِِ الَّذی جَعَلَ فینَا الحِکمَةَ أهلَ البَیتِ. [۴[۴] العمدة: ص۲۵۴ ح ۳۹۲، الصراط المستقیم: ج ۲ ص۱۰ نحوه، بحار الأنوار: ج ۱۰۱ ص۴۱۲ ح ۱۹؛ فضائل الصحابة لابن حنبل: ج ۲ ص۶۵۴ ح ۱۱۱۳، تفسیر ابن أبی حاتم: ج ۲ ص۵۳۳ ح ۲۸۳۰ کلاهما نحوه، ذخائر العقبی: ص۱۵۴.</ref>.
# [[امام علی]]{{ع}}: ما، درخت [[نبوّت]] و فرودگاه [[رسالت]] و مکان آمد و شدِ فرشتگان و کان‌های دانش و سرچشمه‌های حکمتیم. یار و [[دوستدار]] ما، رحمت را [[انتظار]] می‌کشد و [[دشمن]] و کینه‌توز ما، [[یورش]] را انتظار می‌بَرد<ref>الإمام علیّ{{ع}}: نَحنُ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ، ومَحَطُّ الرِّسالَةِ، ومُختَلَفُ المَلائِکَةِ، ومَعادِنُ العِلمِ، ویَنابیعُ الحُکمِ، ناصِرُنا ومُحِبُّنا یَنتَظِرُ الرَّحمَةَ، وعَدُوُّنا ومُبغِضُنا یَنتَظِرُ السَّطوَةَ. نهج البلاغة: الخطبة ۱۰۹، الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۲ وفیه صدره إلی «معادن العلم»، غرر الحکم: ج ۶ ص۱۸۷ ح ۱۰۰۰۵، عیون الحکم والمواعظ: ص۴۹۹ ح ۹۲۰۸، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۶۵ ح ۵۲.</ref>.
# [[امام علی]]{{ع}} ـ در سخنرانی برای [[مردم مدینه]] ـ: [[آگاه]] باشید! [[سوگند]] به خدایی که دانه را شکافت و [[انسان]] را آفرید، اگر [[دانش]] را از کانش برگیرید و آب را با گوارایی‌اش بنوشید و خیر را از جایگاهش بیندوزید و راه روشن را در پیش گیرید و در پیمودن [[حق]]، مسیر آن را بپیمایید، راه ها بر شما هویدا می‌شوند و [[نشانه‌ها]] بر شما رخ می‌نمایند و [[اسلام]] برای شما پرتوافشانی می‌کند<ref>«عنه{{ع}} ـ وقَد خَطَبَ النَّاسَ بِالمَدینَةِ ـ:وَالَّذی فَلَقَ الحَبَّةَ وبَرَأَ النَّسَمَةَ، لَوِ اقتَبَستُمُ العِلمَ مِن مَعدِنِهِ، وشَرِبتُمُ الماءَ بِعُذوبَتِهِ، وَادَّخَرتُمُ الخَیرَ مِن مَوضِعِهِ، وأخَذتُمُ الطَّریقَ من واضِحِهِ، وسَلَکتُم مِنَ الحَقِّ نَهجَهُ، لَنَهَجَت بِکُمُ السُّبُلُ، وبَدَت لَکُمُ الأَعلامُ، وأضاءَ لَکُمُ الإِسلامُ». الکافی: ج ۸ ص۳۲ ح ۵ عن أبی الهیثم بن التیّهان، بحار الأنوار: ج ۲۸ ص۲۴۰ ح ۲۷.</ref>.
# [[امام حسین]]{{ع}}: ما نمی‌دانیم چرا [[مردم]]، [[کینه]] ما را می‌جویند، در حالی که ما [[خانه]] [[رحمت]] و درخت نبوت و کان دانش و معرفتیم!<ref>«الإمام الحسین{{ع}}: ما نَدری ما تَنقِمُ الناسُ مِنّا! إنّا لَبَیتُ الرَّحمَةِ، وشَجَرَةُ النُّبُوَّةِ، ومَعدِنُ العِلمِ. نزهة الناظر: ص۸۵ ح ۲۱.</ref>
# [[امام زین العابدین]]{{ع}}: چرا مردم، کینه ما را می‌جویند، در حالی که ـ به [[خدا]] سوگند ـ ما درخت نبوت و خانه رحمت و کان دانش و [[معرفت]]، و مکان آمد و شد فرشتگانیم<ref>الإمام زین العابدین{{ع}}: ما یَنقِمُ النّاسُ مِنّا ؟! فَنَحنُ وَاللّهِ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ، وبَیتُ الرَّحمَةِ، ومَعدِنُ العِلمِ، ومُختَلَفُ المَلائِکَةِ. الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۱، بصائر الدرجات: ص۵۶ ح ۲ نحوه و ص۵۸ ح ۹ کلّها عن أبی الجارود، الإرشاد: ج ۲ ص۱۶۸، الخرائج والجرائح: ج ۲ ص۸۹۲ کلاهما عن الإمام الباقر{{ع}}، إعلام الوری: ج ۱ ص۵۰۸ عن عبد الرحمن بن الحجّاج عن الإمام الصادق عن أبیه{{عم}} وکلّها نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۶ ح ۱۰.</ref>.
# [[امام باقر]]{{ع}}: [[آگاهی]] از کتاب خداوند عز و جل و [[سنّت پیامبر]] او در [[دل]] [[مهدی]] ما می‌روید، چنان که کشت به بهترین شکل آن می‌روید. پس اگر کسی از شما ماند تا او را دید، باید هنگام دیدن او بگوید: [[سلام]] بر شما، ای [[اهل]] [[خانه]] [[رحمت]] و [[نبوّت]] و کان [[دانش]] و جایگاه رسالت!<ref>«الإمام الباقر{{ع}}: إنَّ العِلمَ بِکِتابِ اللّهِ عز و جل وسُنَّةِ نَبِیِّهِ{{صل}}لَیَنبُتُ فی قَلبِ مَهدِیِّنا کما یَنبُتُ الزَّرعُ عَلی أحسَنِ نَباتِهِ، فَمَن بَقِیَ مِنکُم حَتّی یَراهُ فَلیَقُل حینَ یَراهُ: السَّلامُ عَلَیکُم یا أهلَ بَیتِ الرَّحمَةِ وَالنُّبُوَّةِ، ومَعدِنَ العِلمِ، ومَوضِعَ الرِّسالَةِ». کمال الدین: ص۶۵۳ ح ۱۸ عن جابر، العدد القویّة: ص۶۵ ح ۹۰، بحار الأنوار: ج ۵۱ ص۳۶ ح ۵.</ref>
# امام باقر{{ع}}: درختی که ریشه آن، [[پیامبر خدا]] و شاخه آن، [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} و نوشاخه‌های آن، [[فاطمه]] دخت محمد{{صل}}است و میوه‌های آن، حسن و حسین‌اند، درخت نبوت است که روییده رحمت و کلید [[حکمت]] و کان [[معرفت]] و جایگاه رسالت و مکان آمد و شدِ [[فرشتگان]] و موضع سر و سپرده [[خداوند]] و امانتی است که بر [[آسمان‌ها]] و [[زمین]] عرضه شده و [[حرم]] بزرگ [[خدا]] و [[بیت]] و حرم قدیم اوست<ref>عنه{{ع}}: شَجَرَةٌ أصلُها رَسولُ اللّهِ{{صل}}، وفَرعُها أمیرُ المُؤمِنینَ عَلِیٌّ{{ع}}، وأغصانُها فاطِمَةُ بِنتُ مُحَمَّدٍ علیهاالسلام، وثَمَرَتُهَا الحَسَنُ وَالحُسَینُ{{عم}}، فَإِنَّها شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ، ونَبتُ[فی بعض نسخ المصدر: «وبیت الرحمة».] الرَّحمَةِ، ومِفتاحُ الحِکمَةِ، ومَعدِنُ العِلمِ، ومَوضِعُ الرِّسالَةِ، ومُختَلَفُ المَلائِکَةِ، وموضِعُ سِرِّ اللّهِ ووَدیعَتِهِ، وَالأَمانَةُ الَّتی عُرِضَت عَلَی السَّماواتِ وَالأَرضِ، وحَرَمُ اللّهِ الأَکبَرُ، وبَیتُ اللّهِ العَتیقُ وحَرَمُهُ. [۳[۳] الیقین: ص۳۱۸، تفسیر فرات: ص۳۹۵ ح ۵۲۷ کلاهما عن زیاد بن المنذر نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۴۵ ح ۱۶.]</ref>.
# [[امام صادق]]{{ع}}: چون ظهر می‌شد، [[علی بن الحسین]] ([[زین العابدین]]){{ع}} [[نماز]] می‌گزارْد و [[دعا]] می‌کرد و پس از آن بر [[پیامبر]]{{صل}}چنین [[درود]] می‌فرستاد: «خدایا! [[درود]] فرست بر [[محمّد]] و [[خاندان]] محمّد که درخت نبوّت و جایگاه رسالت و مکان آمد و شدِ [[فرشتگان]] و کان [[دانش]] و [[معرفت]] و [[اهل بیت]] وحی‌اند»<ref>الإمام الصادق{{ع}}: کانَ عَلِیُّ بنُ الحُسَینِ{{ع}} إذا زالَتِ الشَّمسُ صَلّی، ودَعا، ثُمَّ صَلّی عَلَی النَّبِیِّ{{صل}}فَقالَ: اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، شَجَرَةِ النُّبُوَّةِ، ومَوضِعِ الرِّسالَةِ، ومُختَلَفِ المَلائِکَةِ، ومَعدِنِ العِلمِ، وأهلِ بَیتِ الوَحیِ. [۴[۴] مصباح المتهجّد: ص۳۶۱ ح ۴۸۵، المزار الکبیر: ص۴۰۰ ح ۱ عن العبّاس بن مجاهد نحوه، جمال الاُسبوع: ص۲۵۰، بحار الأنوار: ج ۹۰ ص۱۹ ذیل ح ۳، وراجع: الکافی: ج ۱ ص۲۲۱ ح ۳.</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref>
 
=== هشتم: زنده‌دارندگان [[علم]] و دانش ===
# [[امام علی]]{{ع}} ـ در سخنرانی‌ای در توصیف [[خاندان]] [[محمّد]]{{صل}}ـ:آنان، [[حیات]] دانش و [[مرگ]] [[نادانی]] اند. [[خردمندی]] ایشان، خبر از علم آنان می‌دهد و ظاهرشان حکایت از باطنشان دارد و سکوتشان پرده از [[حکمت]] گفتارشان بر می‌گیرد. آنها مخالف[[حق]] نیستند و در آن با یکدیگر [[اختلاف]] نمی‌کنند<ref>الإمام علیّ{{ع}} ـ مِن خُطبَةٍ لَهُ یَذکُرُ فیها آلَ مُحَمَّدٍ{{صل}}ـ:هُم عَیشُ العِلمِ، ومَوتُ الجَهلِ، یُخبِرُکُم حِلمُهُم عَن عِلمِهِم، وظاهِرُهُم عَن باطِنِهِم، وصَمتُهُم عَن حُکمِ مَنطِقِهِم، لا یُخالِفونَ الحَقَّ ولا یَختَلِفونَ فیهِ. [۵[۵] نهج البلاغة: الخطبة ۲۳۹، تحف العقول: ص۲۲۷، عیون الحکم والمواعظ: ص۵۱۴ ح ۹۳۵۹ کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۶۶ ح ۵۴.</ref>.
# امام علی{{ع}}: بدانید هرگز به [[راه راست]] پی نخواهید برد تا کسی را که آن را واگذاشته، بشناسید و هرگز به [[پیمان]] [[قرآن]] [[وفا]] نمی‌کنید تا کسی را که [[نقض پیمان]] کرده، بشناسید و هرگز به [[کتاب خدا]] چنگ نمی‌زنید تا کسی را که آن را دور انداخته، بشناسید. پس آن (راه راست و [[وفا به پیمان]] و چنگ زدن به قرآن) را از [[اهل]] آن درخواست نمایید؛ زیرا ایشان [[حیات]] دانش و مرگ نادانی‌اند. آنان کسانی‌اند که حکمتشان خبر از علمشان می‌دهد و سکوتشان پرده از گفتارشان برمی‌گیرد و ظاهرشان حکایت از باطنشان دارد. آنها مخالف حق نیستند و در آن با یکدیگر اختلاف ندارند. پس [[دین]] در باره آنان [[گواهی]] است [[راستگو]] و [[خاموشی]] است گویا<ref>عنه{{ع}}: اعلَموا أنَّکُم لَن تَعرِفُوا الرُّشدَ حَتّی تَعرِفُوا الَّذی تَرَکَهُ، ولَن تَأخُذوا بِمیثاقِ الکِتابِ حَتّی تَعرِفُوا الَّذی نَقَضَهُ، ولَن تَمَسَّکوا بِهِ حَتّی تَعرِفُوا الَّذی نَبَذَهُ، فَالَتمِسوا ذلِکَ مِن عِندِ أهلِهِ، فَإِنَّهُم عَیشُ العِلمِ ومَوتُ الجَهلِ، هُمُ الَّذینَ یُخبِرُکُم حُکمُهُم عَن عِلمِهِم، وصَمتُهُم عَن مَنطِقِهِم، وظاهِرُهُم عَن باطِنِهِم، لا یُخالِفونَ الدّینَ ولا یَختَلِفونَ فیهِ، فَهُوَ بَینَهُم شاهِدٌ صادِقٌ، وصامِتٌ ناطِقٌ. نهج البلاغة: الخطبة ۱۴۷، الکافی: ج ۸ ص۳۹۰ ح ۵۸۶ عن محمّد بن الحسین عن أبیه عن جدّه عن أبیه نحوه، بحار الأنوار: ج ۳۴ ص۲۳۳ ح ۹۹۷.</ref>.<ref>[[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰ (کتاب)|دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰]]، ص۷-۳۹.</ref>


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۹ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۲۱:۴۷

این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم معصوم است. علم معصوم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: علم معصوم در حدیث - علم معصوم در کلام اسلامی - علم معصوم در معارف و سیره رضوی - پرسش‌های مرتبط

روایات و علم معصوم

برخی از روایاتی که بر علم امام تأکید دارند عبارت‌اند از:

  1. حضرت علی(ع) فرمودند: "اهل بیت(ع) مایه حیات دانش، و نابودی جهل‌اند. بردباری‌شان شما را از دانش آنها خبر می‌دهد و ظاهرشان از صفای باطن و سکوتشان از حکمت‌های گفتارشان باخبر می‌سازد، هرگز با حق مخالفت نکردند و در آن اختلاف ندارند..."[۱].
  2. امام باقر(ع) درباره آیه شریفه ﴿قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُوا الأَلْبَابِ﴾[۲] فرمود: "ما هستیم کسانی که می‌دانند و آنها که نمی‌دانند دشمنان ما هستند و شیعیان ما خردمندانند"[۳].
  3. روایات گوناگونی با تعابیر مختلف از رسول اکرم(ص) نقل شده مبنی بر اینکه آن حضرت(ص) هزار در از علم را روی علی(ع) گشودند که از هر دری، هزار درِ دیگر باز می‌شود. این روایات، در "غایة المرام" از طرق مختلف آمده است[۴].[۵]

ویژگی‌های علمی اهل بیت(ع)

مقالهٔ اصلی: ویژگی علم اهل بیت در حدیث

برخی از ویژگی‌های علم اهل بیت(ع) در روایات عبارت‌اند از:

  1. گنجوران دانش خداوند: امام باقر(ع) فرمودند: به خدا سوگند، ما گنجوران خدا در آسمان و زمین هستیم، نه بر زر و سیم که گنجوران علم اوییم[۶].
  2. ظرف دانش خداوند: امام صادق(ع) فرمودند: خداوند ـ تبارک و تعالی ـ ما را برای خود برگزید و سپس ما را برگزیده مردمان و معتمدان بر وحی و گنجوران زمین و جایگاه راز و ظرف علم خود قرار داد[۷].
  3. وارثان دانش پیامبران: امام علی(ع) فرمودند: ای مردم! به اطاعت و شناخت کسانی رو آورید که عذر"بی‌اطّلاعی از آنان"، پذیرفته نیست. آگاه باشید علمی که آدم، آن را فرود آورد و هر آنچه پیامبران تا خاتم الأنبیا، بدان فضیلت داده شده‌اند، در خاندان محمّد(ص)است. پس به کدام کژ راهه می‌روید؟ بلکه به کدام سو روانید؟[۸].
  4. آگاه‌ترین مردم: پیامبر خدا(ص): آگاه باشید که نیکان خاندان من و پاک‌ترین‌های تبار من، در خردسالی، خردمندترین مردم و در بزرگ‌سالی، داناترین ایشان‌اند. پس به آنها نیاموزید که داناتر از شمایند. آنها شما را از درِ هدایت بیرون نمی‌برند و به درِ گمراهی واردتان نمی‌سازند[۹].
  5. راسخان در دانش: امام علی(ع): کجایند کسانی که گمان کرده‌اند که راسخان در دانش، آنهایند، نه ما؟ آنان دروغ می‌گویند و به حق ما تجاوز می‌کنند. خداوند، ما را بالا برده و آنها را پست کرده است و به ما بخشیده و آنها را محروم ساخته است و ما را داخل کرده و آنها را بیرون برده است. در پرتو وجود ماست که هدایت، اعطا می‌شود و پرده از نابینایی برگرفته می‌شود[۱۰].[۱۱]

منابع

  1. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث ج۱۰
  2. اکبری و یوسفی، ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی

پانویس

  1. ↑ محمد دشتی، ترجمه نهج البلاغه، ص۴۷۵.
  2. ↑ «بگو: آیا آنان که می‌دانند با آنها که نمی‌دانند برابرند؟ تنها خردمندان پند می‌پذیرند» سوره زمر، آیه ۹.
  3. ↑ «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(ع)فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ‏ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ(ع)إِنَّمَا نَحْنُ الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ عَدُوُّنَا وَ شِيعَتُنَا أُولُوا الْأَلْبابِ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۳۰۷- ۳۰۸.
  4. ↑ بحرانی، هاشم بن سلیمان، غایة المرام، چاپ سنگی، ص۲۹۸ به بعد.
  5. ↑ اکبری و یوسفی، ولایت از دیدگاه علامه طباطبایی، ص۸۸-۹۰.
  6. ↑ الإمام الباقر(ع): «وَ اللَّهِ إِنَّا لَخُزَّانُ اللَّهِ‏ فِي‏ سَمَائِهِ‏ وَ أَرْضِهِ‏ لَا عَلَى‏ ذَهَبٍ‏ وَ لَا عَلَى‏ فِضَّةٍ إِلَّا عَلَى‏ عِلْمِهِ‏‏‏»؛ الکافی: ج ۱ ص۱۹۲، ح۲، بصائرالدرجات: ص۱۰۴، ح ۱، إعلام الوری: ج ۱، ص۵۰۹، کلّها عن سورة بن کلیب، بحار الأنوار: ج ۲۶، ص۱۰۵، ح ۱.
  7. ↑ «عن الإمام الصادق(ع): «إِنَ‏ اللَّهَ‏ تَبَارَكَ‏ وَ تَعَالَى‏ انْتَجَبَنَا لِنَفْسِهِ‏ فَجَعَلَنَا صَفْوَتَهُ‏ مِنْ خَلْقِهِ وَ أُمَنَاءَهُ عَلَى وَحْيِهِ وَ خُزَّانَهُ فِي أَرْضِهِ وَ مَوْضِعَ سِرِّهِ وَ عَيْبَةَ عِلْمِهِ‏»؛ بصائر الدرجات: ص۶۲ ح ۷ عن عبّاد بن سلیمان عن أبیه، بحار الأنوار: ج ۲۶ ص۲۴۷ ح ۱۶.
  8. ↑ الإمام علیّ(ع): «أَيُّهَا النَّاسُ‏ عَلَيْكُمْ‏ بِالطَّاعَةِ وَ الْمَعْرِفَةِ بِمَنْ‏ لَا تُعْذَرُونَ بِجَهَالَتِهِ فَإِنَّ الْعِلْمَ الَّذِي هَبَطَ بِهِ آدَمُ وَ جَمِيعَ مَا فُضِّلَتْ بِهِ النَّبِيُّونَ إِلَى خَاتَمِ النَّبِيِّينَ فِي عِتْرَةِ مُحَمَّدٍ صفَأَيْنَ يُتَاهُ بِكُمْ بَلْ أَيْنَ تَذْهَبُون‏‏‏»؛ الإرشاد: ج ۱ ص۲۳۲ عن إسماعیل بن زیاد، کشف الیقین: ص۸۹ ح ۸۷، الغیبة للنعمانی: ص۴۴ نحوه، تفسیر العیّاشی: ج ۱ ص۱۰۲ ح ۳۰۰ عن مسعدة بن صدقة عن الإمام الصادق عن آبائه(ع)، تفسیر القمّی: ج ۱ ص۳۶۷ عن ابن اُذینة عن الإمام الصادق(ع) نحوه، بحار الأنوار: ج ۲ ص۱۰۰ ح ۵۹.
  9. ↑ «قَالَ رَسُولُ اللَّه‏(ص): أَلَا إِنَ‏ أَبْرَارَ عِتْرَتِي‏ وَ أَطَائِبَ‏ أَرُومَتِي‏ أَحْلَمُ‏ النَّاسِ‏ صِغَاراً وَ أَعْلَمُ‏ النَّاسِ‏ كِبَاراً فَلَا تُعَلِّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ لَا يُخْرِجُونَكُمْ مِنْ بَابِ هُدًى وَ لَا يُدْخِلُونَكُمْ فِي بَابِ ضَلَالَةٍ»؛ عیون أخبار الرضا(ع): ج ۱ ص۲۰۴ ح ۱، الاحتجاج: ج ۲ ص۴۳۶ ح ۳۰۸، کلاهما عن علیّ بن محمّد بن الجهم عن الإمام الرضا(ع).
  10. ↑ «أَيْنَ‏ الَّذِينَ‏ زَعَمُوا أَنَّهُمُ‏ الرَّاسِخُونَ‏ فِي‏ الْعِلْمِ‏ دُونَنَا كَذِباً وَ بَغْياً عَلَيْنَا أَنْ‏ رَفَعَنَا اللَّهُ‏ وَ وَضَعَهُمْ‏ وَ أَعْطَانَا وَ حَرَمَهُمْ‏ وَ أَدْخَلَنَا وَ أَخْرَجَهُمْ‏ بِنَا يُسْتَعْطَى الْهُدَى وَ يُسْتَجْلَى الْعَمَى‏‏‏‏»؛ نهج البلاغة: الخطبة ۱۴۴، غرر الحکم: ج ۲ ص۳۶۵ ح ۲۸۲۶، عیون الحکم والمواعظ: ص۱۳۰ ح ۲۹۴۸، المناقب لابن شهرآشوب: ج ۱ ص۲۸۵؛ بحار الأنوار: ج ۲۳ ص۲۰۵ ح ۵۳.
  11. ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۰، ص۷-۳۹.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=علم_معصوم_در_حدیث&oldid=1271431»