گستره علم معصوم در حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←پانویس) |
||
| (۲ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[علوم الهی]] دو گونه‌اند: علومی که مختص | [[علوم الهی]] دو گونه‌اند: علومی که مختص ذات مقدس خداوندند و علومی که [[خداوند]] به [[پیامبران]] و [[فرشتگان]] خود آموخته است. تمام [[علوم]] نوع دوم در [[اختیار]] [[ائمه]] {{عم}} قرار گرفته است<ref>ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، {{عربی|باب أن الأئمة {{عم}} یعلمون جمیع العلوم التی خرجت}}، ص۶۳۴؛ محمد بن حسن صفار، بصائرالدرجات، {{عربی|باب فی الأئمة {{عم}} أنه صار إلیهم جمیع العلوم التی خرجت إلی الملائکة و الأنبیاء و أمر العالمین}}، ص۱۰۹.</ref>. روایاتی که ائمه {{عم}} را [[وارث]] [[علوم پیامبران]] {{عم}} و [[پیامبر اعظم]] {{صل}} معرفی می‌کنند نیز همین مطلب را می‌رسانند<ref>پیش از این در بحث فراگیری از پیامبر {{صل}} و امامان پیشین {{عم}}، به این روایات اشاره شد.</ref>. همچنین روایاتی از آن دو [[امام]]، به ویژه [[امام صادق]] {{ع}} نقل شده که ائمه {{عم}} به گذشته، [[آینده]]، [[آسمان‌ها]]، [[زمین]]، [[بهشت و جهنم]]، و خلاصه تمام امور ـ غیر از علومی که مختص [[ذات خداوند]] است ـ [[علم]] دارند<ref>ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، {{متن حدیث|بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ {{عم}} يَعْلَمُونَ عِلْمَ مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ، وَ أَنَّهُ لَايَخْفى عَلَيْهِمُ الشَّيْ‌ءُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ}}، ص۶۴۸؛ محمدبن حسن صفار، بصائرالدرجات، {{عربی|باب في علم الأئمة بما في السماوات و الأرض و الجنة و النار و ما كان و ما هو كائن إلى يوم القيامة}}؛ ص۱۲۷. این روایات، مستفیض‌اند.</ref>. [[روایات]] مشاهده [[ملکوت آسمان‌ها و زمین]] توسط ائمه {{عم}} ـ که از [[امام باقر]] و امام صادق {{عم}} نیز نقل شده است ـ از دیگر مزیدات این دیدگاه است<ref>ر.ک: محمد بن حسن صفار، بصائرالدرجات، ص۱۰۶-۱۰۷. روایات این موضوع، مستفیض‌اند.</ref>. از ظاهر این دسته از روایات، ممکن است تام بودن [[علوم ائمه]] {{عم}} [[استنباط]] شود. | ||
روایات متعددی نیز از این دو امام این مطلب را می‌رسانند که هیچ پرسشی نیست که از امام پرسیده شود و امام در پاسخ به آن اظهار عجز کند. توجیهی که در این روایات برای این توان [[علمی]] امام آمده این است که خداوند | روایات متعددی نیز از این دو امام این مطلب را می‌رسانند که هیچ پرسشی نیست که از امام پرسیده شود و امام در پاسخ به آن اظهار عجز کند. توجیهی که در این روایات برای این توان [[علمی]] امام آمده این است که خداوند حکیم‌تر و کریم‌تر از آن است که فردی را [[حجت]] خود بر [[مردم]] معرفی کند؛ آن‌گاه او را به خود واگذارد و درهای [[علوم]] را بر او ببندد<ref>ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۶۵۰-۶۵۴. در این صفحات، چهار روایت در این زمینه نقل شده است که سه روایت اخیر آن دارای سند صحیح‌اند. همچنین ر. ک: محمد بن حسن صفار، بصائرالدرجات، ص۱۲۲-۱۲۷. در این صفحات، روایات متعدد و مستفیضی با این محتوا نقل شده است.</ref>. در یکی از این [[روایات]]، این دلیل از زبان [[امام صادق]] {{ع}} چنین نقل شده است: [[خداوند]] بزرگ‌تر، عزیزتر و گرامی‌تر از آن است که [[اطاعت]] بنده‌ای را [[واجب]] گرداند که [[علم]] [[آسمان]] و زمینش را از او مخفی می‌کند. سپس فرمودند: (این علوم را) از او مخفی نمی‌کند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۶۵۴؛{{متن حدیث|اللَّهُ أَجَلُّ وَ أَعَزُّ وَ أَعْظَمُ وَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يَفْرِضَ طَاعَةَ عَبْدٍ يَحْجُبُ عَنْهُ عِلْمَ سَمَائِهِ وَ أَرْضِهِ ثُمَّ قَالَ لَا يَحْجُبُ ذَلِكَ عَنْهُ}}؛ سند این روایت، صحیح است. همچنین ر. ک: محمد بن حسن صفار، بصائرالدرجات، ص۱۲۴.</ref>. در روایتی دیگر، آن حضرت در برابر فردی که [[مالی]] از آن حضرت را تلف کرده و در برابر [[پرسش]] [[امام]]، منکر کار خود بود، به دو نفر از اصحابش فرمودند: اگر شما (هم) امنای خداوند و [[جانشینان]] خداوند در [[زمین]] و [[حجت]] او بر بندگانش بودید، بر شما پنهان نمی‌ماند که او با آن [[مال]] چه کرده است. آن فرد در ادامه اعتراف کرد و سخن امام را [[تأیید]] نمود<ref>ر.ک: محمد بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۱۲۲.</ref>.<ref>[[سید علی هاشمی (زاده ۱۳۵۲)|هاشمی، سید علی]]، [[ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی (کتاب)|ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی]]، ص ۳۲۳.</ref> | ||
== پرسش‌های وابسته == | == پرسش‌های وابسته == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۸ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۰۹
این مدخل زیرشاخهٔ بحث گستره علم معصوم است. گستره علم معصوم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: گستره علم معصوم در حدیث - گستره علم معصوم در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
علوم الهی دو گونه‌اند: علومی که مختص ذات مقدس خداوندند و علومی که خداوند به پیامبران و فرشتگان خود آموخته است. تمام علوم نوع دوم در اختیار ائمه (ع) قرار گرفته است[۱]. روایاتی که ائمه (ع) را وارث علوم پیامبران (ع) و پیامبر اعظم (ص) معرفی می‌کنند نیز همین مطلب را می‌رسانند[۲]. همچنین روایاتی از آن دو امام، به ویژه امام صادق (ع) نقل شده که ائمه (ع) به گذشته، آینده، آسمان‌ها، زمین، بهشت و جهنم، و خلاصه تمام امور ـ غیر از علومی که مختص ذات خداوند است ـ علم دارند[۳]. روایات مشاهده ملکوت آسمان‌ها و زمین توسط ائمه (ع) ـ که از امام باقر و امام صادق (ع) نیز نقل شده است ـ از دیگر مزیدات این دیدگاه است[۴]. از ظاهر این دسته از روایات، ممکن است تام بودن علوم ائمه (ع) استنباط شود.
روایات متعددی نیز از این دو امام این مطلب را می‌رسانند که هیچ پرسشی نیست که از امام پرسیده شود و امام در پاسخ به آن اظهار عجز کند. توجیهی که در این روایات برای این توان علمی امام آمده این است که خداوند حکیم‌تر و کریم‌تر از آن است که فردی را حجت خود بر مردم معرفی کند؛ آن‌گاه او را به خود واگذارد و درهای علوم را بر او ببندد[۵]. در یکی از این روایات، این دلیل از زبان امام صادق (ع) چنین نقل شده است: خداوند بزرگ‌تر، عزیزتر و گرامی‌تر از آن است که اطاعت بنده‌ای را واجب گرداند که علم آسمان و زمینش را از او مخفی می‌کند. سپس فرمودند: (این علوم را) از او مخفی نمی‌کند[۶]. در روایتی دیگر، آن حضرت در برابر فردی که مالی از آن حضرت را تلف کرده و در برابر پرسش امام، منکر کار خود بود، به دو نفر از اصحابش فرمودند: اگر شما (هم) امنای خداوند و جانشینان خداوند در زمین و حجت او بر بندگانش بودید، بر شما پنهان نمی‌ماند که او با آن مال چه کرده است. آن فرد در ادامه اعتراف کرد و سخن امام را تأیید نمود[۷].[۸]
پرسش‌های وابسته
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، باب أن الأئمة (ع) یعلمون جمیع العلوم التی خرجت، ص۶۳۴؛ محمد بن حسن صفار، بصائرالدرجات، باب فی الأئمة (ع) أنه صار إلیهم جمیع العلوم التی خرجت إلی الملائکة و الأنبیاء و أمر العالمین، ص۱۰۹.
- ↑ پیش از این در بحث فراگیری از پیامبر (ص) و امامان پیشین (ع)، به این روایات اشاره شد.
- ↑ ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، «بَابُ أَنَّ الْأَئِمَّةَ (ع) يَعْلَمُونَ عِلْمَ مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ، وَ أَنَّهُ لَايَخْفى عَلَيْهِمُ الشَّيْ‌ءُ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ»، ص۶۴۸؛ محمدبن حسن صفار، بصائرالدرجات، باب في علم الأئمة بما في السماوات و الأرض و الجنة و النار و ما كان و ما هو كائن إلى يوم القيامة؛ ص۱۲۷. این روایات، مستفیض‌اند.
- ↑ ر.ک: محمد بن حسن صفار، بصائرالدرجات، ص۱۰۶-۱۰۷. روایات این موضوع، مستفیض‌اند.
- ↑ ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۶۵۰-۶۵۴. در این صفحات، چهار روایت در این زمینه نقل شده است که سه روایت اخیر آن دارای سند صحیح‌اند. همچنین ر. ک: محمد بن حسن صفار، بصائرالدرجات، ص۱۲۲-۱۲۷. در این صفحات، روایات متعدد و مستفیضی با این محتوا نقل شده است.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۶۵۴؛«اللَّهُ أَجَلُّ وَ أَعَزُّ وَ أَعْظَمُ وَ أَكْرَمُ مِنْ أَنْ يَفْرِضَ طَاعَةَ عَبْدٍ يَحْجُبُ عَنْهُ عِلْمَ سَمَائِهِ وَ أَرْضِهِ ثُمَّ قَالَ لَا يَحْجُبُ ذَلِكَ عَنْهُ»؛ سند این روایت، صحیح است. همچنین ر. ک: محمد بن حسن صفار، بصائرالدرجات، ص۱۲۴.
- ↑ ر.ک: محمد بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۱۲۲.
- ↑ هاشمی، سید علی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی، ص ۳۲۳.