قتادة بن دعامه سدوسی بصری: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
جز (جایگزینی متن - 'پرونده:9030760879.jpg|22px]] 22px جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی')
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
 
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[قتادة بن دعامه سدوسی بصری در علوم قرآنی]]| پرسش مرتبط  = }}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = تابعین | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[قتادة بن دعامه سدوسی بصری در علوم قرآنی]]| پرسش مرتبط  = }}


== مقدمه ==
== مقدمه ==
خط ۷: خط ۷:


او دارای [[حافظه]] عجیبی بود و همین که [[صحیفه]] [[جابر بن عبدالله]] را برای او قرائت کردند، آن را [[حفظ]] نمود. ایشان متهم به قدری بود،<ref>تاریخ الاسلام ۷/۴۵۳.</ref> ولی برخی گویند که ابتدا قائل به قدر بود، ولی سپس منصرف شد.<ref>معجم الادباء ۱۷/۹.</ref> وی سرانجام در سال ۱۱۷ یا ۱۱۸هـ <ref>الطبقات الکبری ۷/۲۲۹.</ref> بر اثر [[بیماری]] [[طاعون]] در [[شهر]] واسط<ref>الجرح و التعدیل ۷/۱۳۳.</ref> یا [[بصره]] درگذشت.<ref>معجم الادباء ۱۷/۹.</ref> اثر [[قتاده]] تفسیر می‌‌باشد<ref>کشف الظنون ۱/۴۵۶ و ۵/۸۳۴.</ref>.<ref> [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱ ص۶۲۵.</ref>
او دارای [[حافظه]] عجیبی بود و همین که [[صحیفه]] [[جابر بن عبدالله]] را برای او قرائت کردند، آن را [[حفظ]] نمود. ایشان متهم به قدری بود،<ref>تاریخ الاسلام ۷/۴۵۳.</ref> ولی برخی گویند که ابتدا قائل به قدر بود، ولی سپس منصرف شد.<ref>معجم الادباء ۱۷/۹.</ref> وی سرانجام در سال ۱۱۷ یا ۱۱۸هـ <ref>الطبقات الکبری ۷/۲۲۹.</ref> بر اثر [[بیماری]] [[طاعون]] در [[شهر]] واسط<ref>الجرح و التعدیل ۷/۱۳۳.</ref> یا [[بصره]] درگذشت.<ref>معجم الادباء ۱۷/۹.</ref> اثر [[قتاده]] تفسیر می‌‌باشد<ref>کشف الظنون ۱/۴۵۶ و ۵/۸۳۴.</ref>.<ref> [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱ ص۶۲۵.</ref>
==قتادة بن دعامة (متوفای ۱۱۸)==
وی بر [[مذهب]] [[قدریه]] و مروج آن بوده است<ref>سیراعلام النبلاء، ج۵، ص۲۷۱؛ تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۹۳.</ref>. [[حاکم نیشابوری]] در مستدرک نقل می‌کند:
{{عربی|القدرية مجوس هذه الامة}}<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۱، ص۱۵۹، حدیث ۲۸۶.</ref>؛
قدریه [[مجوس این امت]] هستند.
[[قتاده]]، معروف به [[تدلیس]] بود. [[ذهبی]] می‌نویسد:
{{عربی|مدلس وقد رمي بالقدر}}<ref>المغنی فی الضفعاء، ج۳، ص۳۸۵، حدیث ۵۰۲۸.</ref>.
و نیز [[روایات]] را به صورت مرسل هم نقل می‌کرد<ref>تهذیب التهذیب، ج۸، ص۳۱۹؛ تحفة التحصیل فی ذکر رواة المراسیل، ج۱، ص۲۶۴. تدلیس به اندازه‌ای قبیح است که برخی در تقبیح آن گفته‌اند: «لأن أزنی أحب إلی من أن ادلس» اگر زنا کنم بهتر از آنست که در نقل روایت تدلیس کنم. ر.ک: الجرح والتعدیل، ج۱، ص۱۷۳؛ الفصول فی الاصول، ج۳، ص۱۸۹؛ رسائل ابن حزم، ج۳، ص۱۷۷.</ref>.
وی از [[عمر بن سعد]] [[روایت]] می‌کرد<ref>تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۳۵۶.</ref>.
و عمر بن سعد کسی است که یحیی بن معین در مورد او می‌گوید:
{{عربی|كيف يكون من قتل الحسين ثقة؟}}<ref>تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۳۵۷.</ref>.
چطور ممکن است که [[قاتل حسین]] [[ثقه]] باشد؟
از [[شعبی]] پرسیدند: آیا [[قتاده]] را دیده‌ای؟ گفت: آری! گفتند: آیا در [[تفسیر]] و [[حدیث]] می‌توان به او [[اعتماد]] کرد؟ گفت:
{{عربی|قتادة حاطب ليل}}<ref>الکامل فی الضعفاء، ج۱، ص۵۵؛ تهذیب التهذیب، ج۸، ص۳۱۷؛ سیر اعلام النبلاء، ج۵، ص۲۷۲.</ref>؛
این سخن کنایه از آن است که وی دقت لازم را در [[نقل احادیث]] نداشته است، و [[روایات صحیح]] و غیر صحیح را با هم جمع می‌کرده است.
[[سیوطی]] می‌نویسد:
{{عربی|وكان يحيى بن سعيد لا يرى إرسال قتادة شيئا ويقول: هو بمنزلة الريح}}<ref>تدریب الراوی، ج۱، ص۱۶۹.</ref>؛
[[یحیی بن سعید]] اهمیتی به مرسلات قتاده نمی‌داد و آنها را به منزلۀ باد می‌دانست.
نقل شده که روزی قتاده وارد [[منزل]] [[ابوبرده]] -فرزند [[ابوموسی اشعری]]- شد و قسم یاد کرد که: {{عربی|والله الذي لا إله إلا هو ما يسألني اليوم أحد من الحلال والحرام إلا أجبته}}. یعنی به خدایی که غیر او خدایی نیست کسی امروز در مورد [[حلال و حرام]] از من سؤال نخواهد کرد مگر آنکه به او پاسخ خواهم گفت.
[[ابوحنیفه]] سؤالی مطرح کرد و بعد به [[اصحاب]] خود گفت: {{عربی|لئن حدث بحدیث لیکذبن ولئن قال برأی نفسه لیخطئن}} یعنی اگر به [[حدیثی]] استناد کند [[دروغ]] گفته و حدیث را [[جعل]] کرده است و اگر نظر خود را بگوید دو [[خطا]] کرده است.
[[قتاده]] از پاسخ سؤال [[ابوحنیفه]] درماند.
سپس گفت: {{عربی|سلوني عن التفسير}}؛ یعنی در مورد [[تفسیر]] از من بپرسید-.
ابوحنیفه سؤال دیگری مطرح کرده ولی قتاده [[قادر]] به [[پاسخ گفتن]] نبود.
این بار قتاده گفت: {{عربی|سلوني عما اختلف فيه العلماء}}؛ یعنی در مورد مسائلی که [[علما]] در آنها [[اختلاف]] دارند از من بپرسید-.
ابوحنیفه برای بار سوم سؤالی مطرح کرد، اما باز هم قتاده از جواب دادن عاجز بود؛ لذا برخاست و با حالت [[خشم]] و [[غضب]] به سوی [[منزل]] خود روانه شد<ref>تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۳۴۸.</ref>.<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱ (کتاب)|جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ج۱]]، ص ۲۶۶.</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
خط ۱۴: خط ۴۲:
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']]
# [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']]
# [[پرونده:Jawahir-kalam-1.jpg|22px]] [[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱ (کتاب)|'''جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


خط ۱۹: خط ۴۸:
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:قتادة بن دعامه سدوسی بصری]]
[[رده:تابعین]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:اعلام]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۴۹

این مدخل زیرشاخهٔ بحث تابعین است. قتادة بن دعامه سدوسی بصری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: قتادة بن دعامه سدوسی بصری در علوم قرآنی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

ابوخطاب قتادة بن دعامة بن عزیز بن عمر سدوسی بصری در سال ۶۰هـ[۱] در حالی که نابینا بوده، در بادیه به دنیا آمد و علوم قرائت را نزد اساتیدی چون حسن بصری و ابن سیرین فرا گرفت.[۲] از افرادی چون عبدالله بن سرجس، انس بن مالک و دیگران حدیث نقل می‌‌کرد.

اوزاعی، حماد بن سلمه و دیگران از او حدیث نقل می‌‌کردند. او یکی از بزرگان تابعین و عالم مردم بصره بود[۳] و در علوم مختلف از جمله ادبیات عرب، غریبه، انساب، تفسیر، فقه، حدیث،[۴] لغت و شعر تبحر داشت.[۵]

او دارای حافظه عجیبی بود و همین که صحیفه جابر بن عبدالله را برای او قرائت کردند، آن را حفظ نمود. ایشان متهم به قدری بود،[۶] ولی برخی گویند که ابتدا قائل به قدر بود، ولی سپس منصرف شد.[۷] وی سرانجام در سال ۱۱۷ یا ۱۱۸هـ [۸] بر اثر بیماری طاعون در شهر واسط[۹] یا بصره درگذشت.[۱۰] اثر قتاده تفسیر می‌‌باشد[۱۱].[۱۲]

قتادة بن دعامة (متوفای ۱۱۸)

وی بر مذهب قدریه و مروج آن بوده است[۱۳]. حاکم نیشابوری در مستدرک نقل می‌کند: القدرية مجوس هذه الامة[۱۴]؛ قدریه مجوس این امت هستند. قتاده، معروف به تدلیس بود. ذهبی می‌نویسد: مدلس وقد رمي بالقدر[۱۵]. و نیز روایات را به صورت مرسل هم نقل می‌کرد[۱۶].

وی از عمر بن سعد روایت می‌کرد[۱۷]. و عمر بن سعد کسی است که یحیی بن معین در مورد او می‌گوید: كيف يكون من قتل الحسين ثقة؟[۱۸]. چطور ممکن است که قاتل حسین ثقه باشد؟ از شعبی پرسیدند: آیا قتاده را دیده‌ای؟ گفت: آری! گفتند: آیا در تفسیر و حدیث می‌توان به او اعتماد کرد؟ گفت: قتادة حاطب ليل[۱۹]؛ این سخن کنایه از آن است که وی دقت لازم را در نقل احادیث نداشته است، و روایات صحیح و غیر صحیح را با هم جمع می‌کرده است.

سیوطی می‌نویسد: وكان يحيى بن سعيد لا يرى إرسال قتادة شيئا ويقول: هو بمنزلة الريح[۲۰]؛ یحیی بن سعید اهمیتی به مرسلات قتاده نمی‌داد و آنها را به منزلۀ باد می‌دانست. نقل شده که روزی قتاده وارد منزل ابوبرده -فرزند ابوموسی اشعری- شد و قسم یاد کرد که: والله الذي لا إله إلا هو ما يسألني اليوم أحد من الحلال والحرام إلا أجبته. یعنی به خدایی که غیر او خدایی نیست کسی امروز در مورد حلال و حرام از من سؤال نخواهد کرد مگر آنکه به او پاسخ خواهم گفت. ابوحنیفه سؤالی مطرح کرد و بعد به اصحاب خود گفت: لئن حدث بحدیث لیکذبن ولئن قال برأی نفسه لیخطئن یعنی اگر به حدیثی استناد کند دروغ گفته و حدیث را جعل کرده است و اگر نظر خود را بگوید دو خطا کرده است.

قتاده از پاسخ سؤال ابوحنیفه درماند. سپس گفت: سلوني عن التفسير؛ یعنی در مورد تفسیر از من بپرسید-. ابوحنیفه سؤال دیگری مطرح کرده ولی قتاده قادر به پاسخ گفتن نبود. این بار قتاده گفت: سلوني عما اختلف فيه العلماء؛ یعنی در مورد مسائلی که علما در آنها اختلاف دارند از من بپرسید-. ابوحنیفه برای بار سوم سؤالی مطرح کرد، اما باز هم قتاده از جواب دادن عاجز بود؛ لذا برخاست و با حالت خشم و غضب به سوی منزل خود روانه شد[۲۱].[۲۲]

جستارهای وابسته

منابع

  1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱
  2. حسینی میلانی، سید علی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱

پانویس

  1. ↑ وفیات الاعیان ۴/۸۵.
  2. ↑ معجم الادباء ۱۷/۹.
  3. ↑ تاریخ الاسلام ۷/۴۵۳.
  4. ↑ معجم الادباء ۱۷/۹.
  5. ↑ وفیات الاعیان ۴/۸۵.
  6. ↑ تاریخ الاسلام ۷/۴۵۳.
  7. ↑ معجم الادباء ۱۷/۹.
  8. ↑ الطبقات الکبری ۷/۲۲۹.
  9. ↑ الجرح و التعدیل ۷/۱۳۳.
  10. ↑ معجم الادباء ۱۷/۹.
  11. ↑ کشف الظنون ۱/۴۵۶ و ۵/۸۳۴.
  12. ↑ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص۶۲۵.
  13. ↑ سیراعلام النبلاء، ج۵، ص۲۷۱؛ تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۹۳.
  14. ↑ المستدرک علی الصحیحین، ج۱، ص۱۵۹، حدیث ۲۸۶.
  15. ↑ المغنی فی الضفعاء، ج۳، ص۳۸۵، حدیث ۵۰۲۸.
  16. ↑ تهذیب التهذیب، ج۸، ص۳۱۹؛ تحفة التحصیل فی ذکر رواة المراسیل، ج۱، ص۲۶۴. تدلیس به اندازه‌ای قبیح است که برخی در تقبیح آن گفته‌اند: «لأن أزنی أحب إلی من أن ادلس» اگر زنا کنم بهتر از آنست که در نقل روایت تدلیس کنم. ر.ک: الجرح والتعدیل، ج۱، ص۱۷۳؛ الفصول فی الاصول، ج۳، ص۱۸۹؛ رسائل ابن حزم، ج۳، ص۱۷۷.
  17. ↑ تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۳۵۶.
  18. ↑ تهذیب الکمال، ج۲۱، ص۳۵۷.
  19. ↑ الکامل فی الضعفاء، ج۱، ص۵۵؛ تهذیب التهذیب، ج۸، ص۳۱۷؛ سیر اعلام النبلاء، ج۵، ص۲۷۲.
  20. ↑ تدریب الراوی، ج۱، ص۱۶۹.
  21. ↑ تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۳۴۸.
  22. ↑ حسینی میلانی، سید علی، جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ج۱، ص ۲۶۶.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=قتادة_بن_دعامه_سدوسی_بصری&oldid=1323459»